Μιας και μας αρέσει να θυμόμαστε τη χούντα (ευτυχώς) και μιας και η κυβέρνηση αναπαράγει σε σύγχρονη έκδοση την γνωστή φωτογραφία με τους αστυφύλακες να εισβάλλουν στην παλαιά Φιλοσοφική της Θεσσαλονίκης είναι καλό να αναρωτηθούμε: τι γίνεται με την αστική μας δημοκρατία;
Η ανάμνηση της χούντας πολλές φορές φυλακίζει την πολιτική και πολιτειολογική σκέψη σε αυτό το δίπολο. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Ο πολύς Economist για παράδειγμα κατατάσσει την Ελλάδα στην κατηγορία “flawed democracy”. Βεβαίως, το εν λόγω έντυπο κάθε άλλο παρά θέσφατο σε επίπεδο ανάλυσης συνιστά. Επιπλέον, το είδος τυποποίησης των δημοκρατιών, με την προσπάθεια ποσοτικοποίησης θεσμικών διαστάσεων των διαφορετικών κρατών, είναι ελλιπές.
Στην πραγματικότητα η Ελλάδα ακολουθεί το δυτικό πρότυπο, με την ιδιαιτερότητα μιας χώρας που λόγω θέσης στο υποσύστημα ασφάλειας της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής βιώνει ειδική σχέση, έντονης εξάρτησης και προτεκτορατοποίησης.
Αυτό που λέμε “δυτικές δημοκρατίες” είναι στην πραγματικότητα κοινοβουλευτικές, πατερναλιστικές, αστικές ολιγαρχίες.
Το κοινοβουλευτικό σύστημα διατηρείται καθότι, ελλείψει σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής αριστεράς με προοπτική εξουσίας, καθίσταται ανώδυνο. Το κράτος, συχνά κατ’ απαίτηση και της δικαιωματικής αριστεράς, αλλά κυρίως μέσα από την επίκληση μιας διαρκούς και πολύπτυχης κατάστασης έκτακτης ανάγκης, γίνεται ολοένα πιο παρεμβατικό, υπό τύπο πανοπτικού πατερούλη, ο οποίος καταστέλλει συνήθως τα παραπαίδια του (μετανάστες, περιθωριοποιημένους κτλ.), αλλά ενίοτε και τους νοικοκυραίους και την εθνική νεολαία. “Νόμος και τάξη” και “στρατηγική της έντασης” εναλλάσσονται. Ταυτοχρόνως το κράτος δια του πατερναλισμού εγγυάται την υπερσυσσώρευση οικονομικής και πολιτικής ισχύος υπέρ της ολιγαρχίας του πλούτου, η οποία με τη σειρά της αίρει την έστω σχετική αυτονομία του αστικού κράτους της μεταπολεμικής περιόδου.
Δεν πρόκειται για δικτατορία, όχι μόνο λόγω της διεξαγωγής εκλογών (αυτή είναι η συνέπεια), αλλά και επειδή τα μοντέλα που αποκαλούμε “δυτικές δημοκρατίες” δεν επιδιώκουν ούτε να καταδείξουν το κέντρο της εξουσίας (εκτελεστική λειτουργία, στρατός κτλ.) με τρόπο αδιαμφισβήτητο, ούτε να “φυσικοποιήσουν” την κατάσταση εξαίρεσης. Επιδιώκουν να συσκοτίσουν ως προς το κέντρο του συμπλέγματος εξουσίας και να δημιουργήσουν μια διαρκή διαδοχή ομαλότητας και κατάστασης εξαίρεσης, έντονων γεγονότων και μονοτονίας. Η σύγχυση και η αποδιοργάνωση των οργανωμένων δυνάμεων των λαών έτσι επιτείνεται.
Το κύριο ζητούμενο είναι η κάμψη των αντιστάσεων, πρώτα από τις οργανωμένες προλεταριακές και εθνικές δυνάμεις και έπειτα από τις ανοργάνωτες, προς την ολιγαρχία και την πολιτική που εφαρμόζει. Το επόμενο, παρεμπιπτόντως, ιστορικό άλμα της ολιγαρχίας θα είναι η μετάβαση προς τις μετα-ανθρώπινες κοινωνίες, η οποία θα αποτελεί και οντολογική αποτύπωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Εκδηλώσεις αυτού του πολιτικού σκηνικού αποτελούν οι εκρήξεις καταστολής οποτεδήποτε οι κοινωνικές δυνάμεις επιχειρούν να εισέλθουν στο πολιτικό προσκήνιο, η γενικευμένη αδιαφορία των λαών για τις εκλογικές διαδικασίες, η ενίσχυση της εκτελεστικής λειτουργίας και η νομοθετική παγίωση της ισχύος του πολύ μεγάλου κεφαλαίου.
Η Ελλάδα, έχοντας συγχρονιστεί με τον κύκλο της υποχωρούσας, έως και παρακμάζουσας “Δύσης” βιώνει τα αντίστοιχα συμπτώματα, με την ιδιαίτερη “αγαρμποσύνη” της ελληνικής δεξιάς.
Στα καθ’ ημάς ωστόσο όπως προαναφέρθηκε η ειδική συνθήκη έχει να κάνει με τον ρόλο της πατρίδας μας (και άρα και με τον έλεγχό της) στο πλαίσιο της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Κάθε ιστορικό σταυροδρόμι επικαθορίζεται από τη σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων στον χώρο του νεοελληνικού κράτους. Οι εσωτερικές συνθήκες συγχρονίζονται ή συγκρούονται με τα συμφέροντα του κηδεμονεύοντος ξένου παράγοντα.
Εξ ου και η υπόθεση “δικτατορία”, όπως και η υπόθεση “πόλεμος”, στην Ελλάδα δεν θα αποτελεί ποτέ ιστορικό απολίθωμα. Απλώς δεν θα αποτελέσει και ποτέ εσωτερική απόφαση κάποιου κόμματος ή του στρατού. Δεν θα προκύψει ως κλιμάκωση μιας “στρατηγικής της έντασης”.
Το ζήτημα της διάρρηξης του κοινοβουλευτισμού εν τη στενή εννοία θα τεθεί όταν κάποιο κυβερνητικό κόμμα θα αμφισβητήσει τον διεθνοπολιτικό προσανατολισμό της πατρίδας μας, προς όφελος της Κίνας ή της Ρωσίας ή έστω με στόχο μια πιο αυτόνομη σχέση προς τις ΗΠΑ και προς τα συμφέροντά τους.
Σε οποιαδήποτε τέτοια περίπτωση θα ακολουθήσει απόπειρα εσωτερικής αποσταθεροποίησης, οικονομικής ασφυξίας, πολύχρωμων “επαναστάσεων”, εξωτερικών πιέσεων από Ε.Ε., ΗΠΑ ή και από την Τουρκία και σε τελική περίπτωση απειλές από τις ένοπλες δυνάμεις (βλ. περίπτωση Τραμπ) ή και κίνησή τους.
Το 2015 ζήσαμε μερικά από τα εργαλεία αυτά, χωρίς μάλιστα να αμφισβητείται ο βασικός διεθνής προσανατολισμός της χώρας. Δικτατορία στην Ελλάδα επομένως δεν θα γίνει ούτε ως κορύφωση της “στρατηγικής της έντασης”, ούτε εξαιτίας λαϊκών κινητοποιήσεων. Για όλα αυτά υπάρχουν στρατιωτικοποιημένα σώματα της αστυνομίας και περαιτέρω περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων.
Στην Ελλάδα, απόπειρα δικτατορίας θα γίνει αν κάποιο κόμμα δεν δώσει υπερατλαντικούς όρκους πίστης ή αν αποπειραθεί να διαμορφώσει εθνική πολιτική, έστω σε ορισμένα ζητήματα. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, κάθε άλλο παρά φιλοσοβιετικός ήταν. Η μη πειθάρχησή του στην μοιρασιά της Κύπρου ήταν που οδήγησε στην ανατροπή του πρώτα και στην δικτατορία έπειτα, για να συντελεστεί τελικά η προδοσία της Κύπρου. Καλό είναι να θυμόμαστε και το ρόλο των τότε προσώπων και τα ίδια τα γεγονότα.
