Ο σινοαμερικανικός ανταγωνισμός έχει ξεφύγει από τα όρια του πλανήτη μας. Είναι πολλά τα γεγονότα τον τελευταίο καιρό που αφορούν τα διαστημικά προγράμματα της Κίνας και των ΗΠΑ κυρίως, αλλά και άλλων χωρών, και όλα σχεδόν συμμετέχουν στην ανάδυση του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού έξω από τη Γη. Άλλωστε η απόκρουση των κινεζικών φιλοδοξιών όπως σημειώνει και το CNN, είναι στρατηγικός στόχος των ΗΠΑ αφού μια ισχυρή διαστημικά Κίνα απειλεί την αμερικανική κυριαρχία.
Προ ημερών η Κίνα έστειλε τρεις αστροναύτες στο Τιανχέ (που σημαίνει “Αρμονία των Ουρανών”), τον πρώτο θάλαμο – χώρο διαβίωσης ταϊκοναυτών – του διαστημικού σταθμού Τιανγκόνγκ (που σημαίνει Ουράνιο Παλάτι), προκειμένου να διαμείνουν εκεί για τρεις μήνες. Η εκτόξευση αυτή έγινε γνωστή λόγω της εκτός ελέγχου συντριβής του πυραύλου που μετέφερε το Τιανχέ, τελικά στα ανοιχτά των Μαλδιβών. Οι αστροναύτες (“ταϊκοναύτες” ορθότερα – taikonauts διεθνώς – μια και είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για τους κινέζους αστροναύτες, η μόνη ίσως λέξη που είναι υβρίδιο μιας κινεζικής και μιας ελληνικής) έχουν γίνει διασημότητες στην Κίνα και εθνικά σύμβολα των τεχνολογικών της στόχων.
Η εκτόξευση του πρώτου θαλάμου του κινέζικου διαστημικού σταθμού έγινε στις 29 Απριλίου. Μακρυά από την πολλή δημοσιότητα η Κίνα έστειλε και προσέδεσε στο Τιανχέ και τον δεύτερο θάλαμο του Τιανγκόγκ στις 30 Μαΐου. Το πρόγραμμα προβλέπει την ολοκλήρωσή του σταθμού μέχρι το τέλος του 2022.
Η Κίνα αξίζει να σημειωθεί πως δεν προσεκλήθη ποτέ να συμμετάσχει στο πρόγραμμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS), και πλέον ΗΠΑ αποκλείουν κάθε συνεργασία μαζί της σε θέματα διαστήματος. Αυτό είναι αποτέλεσμα μιας, παιδαριώδους κατά πολλούς, νομικής απαγόρευσης – η τροπολογία Γουλφ – που δεν επιτρέπει στη NASA καμία συνεργασία με υπηρεσίες της Κίνας για διαστημικά θέματα. Αν ο ISS σταματήσει να λειτουργεί το 2024 όπως σχεδιάζεται, ο Τιανγκόγκ θα είναι στη συνέχεια ο μόνος διαστημικός σταθμός εν λειτουργία.
Οι διαστημικές φιλοδοξίες της Κίνας
Λίγες ημέρες πριν την αποστολή των τριών ταϊκοναυτών στο διαστημικό σταθμό, η Κίνα προσεδάφισε για πρώτη φορά στον Άρη ένα δικό της ερευνητικό διαστημικό σκάφος, το Ζουρόνγκ, επιβεβαιώνοντας τις διαστημικές της δυνατότητες…
Πριν δυο χρόνια είχε γίνει η πρώτη χώρα που προσεδάφισε σκάφος στην αθέατη από τη Γη πλευρά του φεγγαριού. Λίγους μήνες αργότερα Κινεζικό διαστημικό όχημα προσεδαφίστηκε στη σελήνη και επέστρεψε δείγματα από την επιφάνειά της στη Γη. Αυτό ήταν το πρώτο τέτοιο δείγμα που μεταφέρθηκε στη Γη από το 1976 και την Σοβιετική αποστολή Luna. Στα σχέδια είναι η δημιουργία βάσης στη σελήνη πιθανόν με τη συνεργασία της Ρωσίας (η Ρωσία θεωρητικά σχεδίαζε προ τριών ετών και την δημιουργία σεληνιακής βάσης με τις ΗΠΑ, σημειώνω πάντως) σε βάθος δεκαετίας τουλάχιστον. Από το 2003 και μετά η Κίνα εργάζεται σταθερά και με επιτυχία για να φτάσει στο επίπεδο των ΗΠΑ και της Ρωσίας από πλευράς διαστημικής εμπειρίας, και τα καταφέρνει.
Την ανησυχία για τις διαστημικές φιλοδοξίες της Κίνας δεν συμμερίζεται ούτε βεβαίως η Ρωσία, αλλά ούτε καν και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος και η Κίνα χρησιμοποιεί το διαστημικό της πρόγραμμα σαν διαφήμιση της καλής της θέλησης για οικουμενική συνεργασία, προσκαλώντας κάθε χώρα που ενδιαφέρεται να συνεργαστεί μαζί της. Η συνέχιση των κινεζικών αποστολών στον Άρη είναι ήδη προγραμματισμένη, κάτι που θα γίνει παράλληλα ενδεχομένως με αμερικανικά εγχειρήματα στον Κόκκινο πλανήτη – πιθανώς με την Space-X του Elon Musk να δηλώνει πως θα επιχειρήσει να προσγειώσει ανθρώπους στον Άρη με ιδιωτική της πρωτοβουλία θεωρητικά μέσα στη δεκαετία που έρχεται. Προς το παρόν η NASA συνεχίζει τις αποστολές της στον Άρη (έχει πέντε ρομποτικά οχήματα πάνω στον πλανήτη!), και ετοιμάζει δυο καινούριες αποστολές στην Αφροδίτη. Οι πιο ψύχραιμες φωνές στις ΗΠΑ αμφισβητούν αν η αποστολή στον Άρη θα μπορούσε ποτέ να είναι αμιγώς ιδιωτική υπόθεση…
Ο Άρης ενδέχεται λοιπόν να είναι ένα από τα πεδία του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας. Ένα πεδίο που θα φέρει ενδεχομένως τον τούρμπο διαστημικό καπιταλισμό από την μία αντιμέτωπο με ένα εξαιρετικά φιλόδοξο, καινοτόμο και προηγμένο κινέζικο διαστημικό πρόγραμμα, το οποίο θα είναι φυσικά κρατικό και με ιδεολογικό φορτίο, μια και κατά τον Κινέζο αστροναύτη Σανγκ Σιαογκουάνγκ “Κάθε επιτυχημένη διαστημική αποστολή είναι απότιση τιμής στον Πρόεδρο Μάο και στους παλιούς επαναστάτες”.
Οι συμφωνίες της Αρτέμιδος
Πριν τον Άρη όμως η σύγκρουση ίσως μεταφερθεί στο φεγγάρι: Οι Συμφωνίες της Αρτέμιδος (ΣτΑ – της θεάς, όχι της Λούτσας) δημοσιευμένες τον 2020, είναι ένα σχέδιο της κυβέρνησης Τραμπ και της NASA στα πλαίσια του προγράμματος Άρτεμις, υπό μορφή διεθνούς συνθήκης, για τον διαμοιρασμό των πόρων της Σελήνης.
Οι Κινέζοι δεν έχουν καμία διάθεση να αποδεχθούν μια τέτοια συμφωνία η οποία αποτελεί κατ’ αυτούς “πολιτική ατζέντα εποικισμού της Σελήνης, που δείχνει ψυχροπολεμική νοοτροπία απέναντι στους διαστημικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ”… Ανάλογα αρνητική είναι και η Ρωσία, ενώ ούτε η Ινδία (μια άλλη ανερχόμενη διαστημική δύναμη), ούτε η Γερμανία ή η Γαλλία έχουν επικυρώσει τις ΣτΑ καθώς η Ευρώπη είναι διχασμένη σχετικά με την αποδοχή τους. Οι ΗΠΑ αποφεύγουν να περάσουν τις ΣτΑ από τον ΟΗΕ, προτιμώντας τις διμερείς συμφωνίες, κατά πάγια εμπορική πρακτική τους. Προς το παρόν η ρύθμιση των διαστημικών δραστηριοτήτων μέσω του ΟΗΕ περνάει μόνο από τη Συμφωνία για το Διάστημα του 1969.
Μένει να φανεί αν ο Μασκ, ο Μπέζος κι τα μεγάλα κεφάλαια που θα τους ακολουθήσουν, θα μπορέσουν να ακολουθήσουν τον ρυθμό των Κινέζων ή αν και οι Αμερικανοί αναγκαστούν να επιστρέψουν σε μια “κρατική” ανάπτυξη (πέρα από χρηματοδότηση) του διαστημικού τους προγράμματος που ως κρατικό παραμένει πρωτοπόρο… Ήδη η ανάπτυξη της διαστημικής επιχειρηματικότητας, δημιουργεί νέους κινδύνους και κάνει απίθανη την αποτελεσματική ρύθμιση.
Ο συνωστισμός στην χαμηλή τροχιά
Ενδέχεται όμως πριν ακόμα και από τη Σελήνη, η πρώτη μεγάλη κόντρα να είναι εμπορική και να διεξαχθεί σε χαμηλή τροχιά. Η πρωτοβουλία της Space-X για την εκτόξευση τεράστιου αριθμού δορυφόρων χαμηλής τροχιάς, σε συστοιχίες, σε συνδυασμό με επικείμενες άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες στα πλαίσια ενός εμπορικού ανταγωνισμού για τη δορυφορική κυριαρχία (πρόκειται να εικοσαπλασιαστεί ο αριθμός των δορυφόρων σε χαμηλή τροχιά τα επόμενα χρόνια), εγκυμονεί κινδύνους πολλών ειδών και απειλεί την ίδια τη δυνατότητα αποστολής δορυφόρων σε χαμηλή τροχιά σε λίγα χρόνια… Και οι δορυφόροι χαμηλής τροχιάς είναι κρίσιμα εργαλεία, μέσα συναγερμού και παρακολούθησης στη Γη, όχι μόνο κατασκοπικά, αλλά από κάθε πλευρά: κλιματολογική, εδαφολογική, μετεωρολογική κ.ο.κ. Γεννάται το ερώτημα τελικά με ποιο δικαίωμα και βάσει ποιών συμφωνιών ή ρύθμισης, μερικές τεράστιες πολυεθνικές θα μονοπωλήσουν έναν πεπερασμένο τελικά πόρο. Αν οι υπόλοιπες χώρες δεχτούν τον de facto αποκλεισμό τους από το κρίσιμο από πλευράς ασφάλειας και προστασίας “εγγύς διάστημα” η Κίνα έμπρακτα τον αμφισβητεί. Σκοπεύει να προσθέσει και αυτή στο δορυφορικό χάος με ένα ευθέως ανταγωνιστικό στο Starlink της Space-X σύστημα δορυφόρων, δείχνοντας πως είναι αποφασισμένη να μη μείνει πίσω σε καμία από τις μάχες του διαστήματος.
