Το παρόν κείμενο είναι αναδημοσίευση από το ηλεκτρονικό περιοδικό Jacobin. Μετάφραση: Γιώργος Καλογερόπουλος
Οι ευρωπαϊκές αρχές κατηγορούν τον Αλεξάντερ Λουκασένκο πως διεξάγει «υβριδικό πόλεμο» αφήνοντας χιλιάδες μεταναστών να συγκεντρωθούν στα πολωνικά σύνορα. Αλλά η εθνικιστική κυβέρνηση της Πολωνίας χρησιμοποιεί επίσης την κρίση για να σκληρύνει τη στάση της προς τους μετανάστες με τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ζοφερή κατάσταση στα πολωνο-λευκορώσικα σύνορα, όπου χιλιάδες μετανάστες επιχειρούν να περάσουν εντός Ε.Ε., τείνει να εξελιχθεί σε μια πολύ πιο σοβαρή γεωπολιτική κρίση. Η Βαρσοβία και οι Βρυξέλλες κατηγορούν τον Λευκορώσο πρόεδρο Αλεξάντερ Λουκασένκο πως διεξάγει έναν «υβριδικό πόλεμο» ενάντια στην Πολωνία και την Ευρώπη με το να ενθαρρύνει αιτούντες ασύλου από την Μέση Ανατολή, των οποίων ο απώτερος προορισμός είναι η Γερμανία, να περάσουν μέσα από τη Λευκορωσία. Ισχυρίζονται πως το Κρεμλίνο υποστηρίζει σιωπηρά την επιχείρηση, σε μια απόπειρα αποσταθεροποίησης των Ευρωπαίων αντιπάλων του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Εντωμεταξύ, μια σοβαρή ανθρωπιστική τραγωδία ξεδιπλώνεται, καθώς καταυλισμοί μεταναστών που χρειάζονται τροφή, στέγη, και ιατρική περίθαλψη είναι εγκλωβισμένοι στα παγωμένα παραμεθόρια δάση. Η κατάσταση έχει γίνει τόσο απελπιστική που οι μετανάστες έχουν προσπαθήσει να κάνουν έφοδο στα σύνορα άοπλοι, με μόνο αποτέλεσμα να αποκρουστούν από Πολωνούς συνοριοφύλακες. Συνολικά έχουν υπάρξει 33 χιλιάδες καταγεγραμμένες απόπειρες παραβίασης των συνόρων· ένας αλληλέγγυος ακτιβιστής παρομοίασε αυτό το μπρος-πίσω με αγώνα ποδοσφαίρου. Την Παρασκευή, ένας Σύρος βρέθηκε νεκρός κοντά στο χωριό Wólka Terechowska, ο ένατος θάνατος από την έναρξη της κρίσης.
Ακόμα και εάν οι κατηγορίες της Ε.Ε. για το σχέδιο της Λευκορωσίας είναι αληθείς, «υβριδικός πόλεμος» είναι ακατάλληλος όρος για αυτό που κάνει ο Λουκασένκο. Επιδιώκει να αποσπάσει από την Ε.Ε. μια συμφωνία, με την οποία η Λευκορωσία θα πληρώνεται (όπως η Τουρκία) για να κρατάει τους μετανάστες εκτός Ευρώπης. Συγκεκριμένα, ο στόχος του είναι να κάνει τις Βρυξέλλες να άρουν τις κυρώσεις που επέβαλαν μετά την καταστολή των διαδηλώσεων του καλοκαιριού. Μπορεί να βλέπει και το παράδειγμα του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στον οποίο η Ε.Ε. έχει δώσει 6 δισ. ευρώ ως ενίσχυση από το 2016 για να κρατήσει Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει απειλήσει να ανοίξει τα σύνορα όταν ένιωσε πως οι Ευρωπαίοι δεν πάνε αρκετά με τα νερά του. Αυτό δεν είναι πόλεμος, αλλά μπίζνες: η δράση ενός έξυπνου καιροσκόπου με εμπορικό δαιμόνιο.
Η Ευρώπη κατηγορεί τις μηχανορραφίες του Λουκασένκο επειδή χρησιμοποιεί τους μετανάστες ως πιόνια. Όμως, η δικιά της εξάρτηση σε ένα κατασταλτικό καθεστώς συνόρων είναι αυτό που εν τέλει επιτρέπει την ύπαρξη τέτοιων καταστάσεων. Ο Λουκασένκο γνωρίζει καλά τον ρατσισμό μιας Ε.Ε. η οποία λατρεύει να επιδεικνύει τον ανθρωπισμό της, και την μη δυνατότητα των Βρυξελλών να αποσυνθέσουν την «Ευρώπη-Φρούριο». Ως αποτέλεσμα, υπό την πίεση του Λουκασένκο η Ε.Ε. υποφέρει έναν καθημερινό εξευτελισμό των υποτιθέμενων «αξιών» της με το να αναιρούνται τόσο φανερά.
Η αντι-μεταναστευτική γραμμή της Πολωνίας
Εντός των συνόρων στην Πολωνία, η κυβέρνηση στην Βαρσοβία έχει εκμεταλλευτεί την συνοριακή κρίση για να ενισχύσει τα «πατριωτικά» της διαπιστευτήρια. Επικαλείται την άποψη περί «υβριδικού πολέμου» για να δικαιολογήσει την σκληρή γραμμή της στην αποτροπή της παραβίασης των συνόρων από πρόσφυγες, αλλά και για να χτίσει μια ευρύτερη εθνικιστική στάση.
Το κυβερνών κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) ανέκαθεν έβλεπε τον εαυτό του ως την μόνη δύναμη που θα μπορούσε να διασφαλίσει την τάξη στην μετά το 1989 καπιταλιστική Πολωνία, ακόμα και αν τα μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου συχνά εντείνουν κοινωνικούς ανταγωνισμούς, όπως φάνηκε στον αντίκτυπο κατά των πολιτικών του εναντίον των αμβλώσεων. Η σκληρή γραμμή του PiS ως απάντηση στην κρίση είναι το αποτέλεσμα της αποφασιστικότητάς του να παρουσιάσει πιο έντονα την διατήρηση της «τάξης», ακόμα και όταν η ειλικρίνεια με την οποία ακολουθεί τις δράσεις του συμβάλλει σε μια ακόμα μεγαλύτερη κρίση.
Σήμερα, η απάντηση της Πολωνίας στις συνωστισμένες μάζες στα σύνορά της, είναι να τους απωθεί. Το κράτος δε χρησιμοποιεί ούτε καν το σύστημα ασύλου που εγκαθίδρυσε το ίδιο. Αντ’ αυτού, ξεκίνησε να χτίζει ένα τείχος στα σύνορά της και έστειλε 13 χιλιάδες συνοριοφύλακες και στρατιώτες να «προστατέψουν» τα Πολωνικά σύνορα. Χρησιμοποιούνται δακρυγόνα και αντλίες νερού για να απωθηθούν οι πρόσφυγες. Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης τέθηκε σε ισχύ στις 2 Σεπτεμβρίου, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο σε δημοσιογράφους, επόπτες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και βοηθητικό προσωπικό να φτάσουν στα σύνορα.
Τώρα η πολωνική κυβέρνηση συζητά να κάνει συλλογικά συμβούλια με τα μέλη του ΝΑΤΟ υπό το Άρθρο 4 της συμμαχίας, που μπορούν να συγκληθούν μόνο εάν «Η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια της μιας πλευράς απειλείται». Αυτό συνεπάγεται περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της κατάστασης.
Για την πολωνική κυβέρνηση, η ανθρωπιστική κρίση και η γεωπολιτική κλιμάκωση είναι το τίμημα που είναι πρόθυμη να πληρώσει για την διέγερση τη εθικισμού. Αναφορικά με την κρίση. ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι αποκάλεσε τα πολωνικά σύνορα όχι απλώς μια γραμμή στο χάρτη αλλά «κάτι ιερό, για το οποίο γενιές Πολωνών έχυσαν το αίμα τους». Στις 11 Νοεμβρίου, την ημέρα της ανεξαρτησίας στην Πολωνία, και ο προκαθήμενος τους κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη Γιάροσλαβ Καζίνσκι και ο Πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα χρησιμοποίησαν την περίσταση για να δηλώσουν πως η πατρίδα είναι σε κίνδυνο και πρέπει να προστατευθεί.
Το PiS χρησιμοποιεί την κατάσταση για να ενισχύσει την νομιμότητά του ως η ελίτ του Πολωνικού έθνους. Πράγματι, χρειαζόταν μια τέτοια ευκαιρία. Τις πρόσφατες εβδομάδες, η κυβέρνηση αντιμετώπισε δυσαρέσκεια σχετικά με τη σύγκρουσή της με τις Βρυξέλλες, με τις οποίες είναι σε αδιέξοδο σχετικά με δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης για την μετά-Covid ανάκαμψη. Τα χρήματα αυτή τη στιγμή δεν δίδονται στην Πολωνία λόγω της ανάληψης του ελέγχου του δικαστικού συστήματος από το PiS. Υπό αυτή την πίεση, φόβοι για μια απευθείας ρήξη με την Ε.Ε. (μη δημοφιλή στην Πολωνία, μιας χώρας σαφώς ευεργετούμενης στη χρηματοδότηση από το μπλοκ) δημιουργούσε ρεύμα υπέρ της αντιπολίτευσης. Τώρα, η υστερία σχετικά με έναν «υβριδικό πόλεμο» από τη Λευκορωσία έχει ενισχύσει το κυβερνών κόμμα.
Η ένταση της συνοριακής φρουράς στα Λευκορωσικά σύνορα, η κινητοποίηση του στρατού, και η βομβιστική ρητορική των Ντούντα, Καζίνσκι, και Μοραβιέτσκι έχουν τώρα τη σφραγίδα της έγκρισης της Ε.Ε. Οι Ευρωπαίοι φιλελεύθεροι και οι Πολωνοί εθνικιστές, που ήταν σε αντιπαράθεση, έχουν ενωθεί εξαιτίας ενός συνδυασμού προσωπικού συμφέροντος και αυταπατών. Ο παθολογικός φόβος της Ευρώπης για τους μετανάστες συμπληρώνει την πατριωτική ικανοποίηση της πολωνικής κυβέρνησης: όλα αυτά είναι φανερά στον πονηρό Λουκασένκο, που έχει αρκετά καθαρή ματιά για να δει τις αποτυχίες τους, και να τις εκμεταλλευτεί.