Η εκ βάθρων αλλαγή, από το περιεχόμενο ίσαμε τον ίδιο τον τίτλο της, της τροπολογίας για τη μετεγκατάσταση της έδρας των επιχειρήσεων από την Ιταλία στο εξωτερικό (delocalization) στον νέο προϋπολογισμό, είναι ίσως η τελευταία πράξη του πολέμου της εργοδοσίας και των κομμάτων στο εργατικό κίνημα και τα δικαιώματα στη δουλειά.
Την επομένη ακριβώς της γενικής απεργίας που κήρυξαν οι CGIL και το UIL, την οποία είχαν αποκηρύξει τα πολιτικά κόμματα με επαίσχυντο τρόπο, η «τροποποιημένη» τροπολογία κατατέθηκε στο υπό συζήτηση στη Γερουσία Νομοσχέδιο για τον Προϋπολογισμό ως «Διατάξεις για την παύση της παραγωγικής δραστηριότητας».
Την ώρα που ακόμη βρίσκονται στον αέρα οι εν δυνάμει απολυμένοι εργαζόμενοι σε μετεγκαθιστάμενες επιχειρήσεις, για τους οποίους ο «Σούπερ Μάριο Ντράγκι» δεν κουνά το δάκτυλό του, τη στιγμή που ο σύνδεσμος εργοδοτών Confidustria προωθεί τις μαζικές απολύσεις, τις μειώσεις μισθών και την ευέλικτη εργασία, με τις υπεργολαβίες και την αλλαγή των μισθωτών σε «ελεύθερους επαγγελματίες», ακόμη κι υπό τη μορφή του smartworking.
Η εν λόγω τροπολογία δεν ρυθμίζει στην ουσία τίποτε -τουλάχιστον προς όφελος των εργαζομένων. Κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των εργοδοτών, δεν περιλαμβάνει κανένα αποτρεπτικό μέτρο, ούτε ρυθμίζει διατάξεις που θα λειτουργούν ενάντια στη μετεγκατάσταση της έδρας στο εξωτερικό. Τα αιτήματα των εργαζομένων και προπαντός οι ανάγκες τους αγνοούνται παντελώς. Το μόνο που περιλαμβάνεται στη Διάταξη είναι κάποια ευνοϊκά για τις επιχειρήσεις μέτρα για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών στις ομαδικές απολύσεις και την ομαλή πρόσβαση των απολυμένων στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης. Σε τέτοιο απροκάλυπτο βαθμό που πλέον δε θα χρειάζονται «επιδέξιοι» δικηγόροι, που θα βραβεύονται για αυτήν την επίνοιά τους, για να φέρουν εις πέρας τις μαζικές απολύσεις.
Το μόνο που απαιτείται από τους εργοδότες είναι να δείξουν «καλούς τρόπους» στην επικοινωνία της απόλυσης από μία μεγάλη εταιρεία (άνω των 250 εργαζομένων), όταν αυτή αποφασίσει να κλείσει ή να αποχωρήσει από την Ιταλία χωρίς να παρουσιάζει οικονομικές ανισορροπίες ή οικονομικά προβλήματα. Κάποιος θα έλεγε πως η Διάταξη φωτογραφίζει τους ιδιοκτήτες των GKN, SaGa Coffee, Whirlpool, Embraco κ.ά., που τόσο καιρό γράφουμε γι’ αυτούς και τους εργαζομένους τους (αλλά και όλη την κοινωνία) να βρίσκονται σε κινητοποιήσεις και δικαστικές εμπλοκές. Για πολλές από τις εταιρείες αυτές ούτε καν ισχύει το fair play που προβλέπει η διάταξη, καθώς οι εργαζόμενοι στα κλειστά εργοστάσια δεν φτάνουν τους 250. Άρα τάχιστα δύνανται να μεταφέρουν, όποτε θέλουν, την παραγωγή τους σε άλλο ευρωπαϊκό κράτος -εκεί δηλ. όπου υπάρχει ελάχιστη φορολογία, ανεπαρκής ή λίγη κοινωνική πρόνοια και ο μέσος μισθός φθάνει 300 ευρώ τον μήνα. Η μόνη ρήτρα είναι η καταβολή προστίμου περίπου 2.000 ευρώ ανά εργαζόμενο και εργαζόμενη που απολύεται και αρκεί να εκπληρώνει τις επίσημες υποχρεώσεις της πρότασης για ένα «Σχέδιο περιορισμού της απασχόλησης και των οικονομικών επιπτώσεων της κλείσιμο», που οφείλει να καταθέσει στο κράτος. Σε περίπτωση που η εταιρεία δεν παρουσιάσει το Σχέδιο, το πρόστιμο αυξάνεται στα 2.700 ευρώ ανά εργαζόμενο, ενώ για τους «τυχερούς» απολυμένους στην καλύτερη των περιπτώσεων μπορεί να φτάσει και τα 3.000 ευρώ. Μία λύση που έχουν φυσικά απορρίψει τα εργατικά συνδικάτα, που αντιτείνουν ότι «όταν σου κόβουν το κεφάλι δεν έχει σημασία ο ηπιότερος τρόπος που το κάνουν», ενώ φυσικά έχει προκαλέσει και δημόσια κατακραυγή.
Έτσι, σύμφωνα με την κυβέρνηση του δοτού πρωθυπουργού Ντράγκι, ικανοποιείται πλήρως το άρθρο 41 του Συντάγματος που τονίζει ότι «η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία είναι ελεύθερη. Δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε σύγκρουση με την κοινωνική χρησιμότητα ή με τρόπο που θα μπορούσε να βλάψει την ασφάλεια, την ελευθερία, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια».
Μόνο που το Σύνταγμα δεν ορίζει το αντίτιμο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας -που θεωρητικά δεν επιδέχεται τέτοιου είδους υλικό αντίτιμο. Απηχώντας στην ουσία την κατακριτέα απ’ όλη την κοινωνία και τις επαγγελματικές τάξεις νομοθεσία Φορνέρο, επί επίσης δοτής κυβερνήσεως Μάριο Μόντι -και του περιώνυμου κατοπινού Jobs Act του Ματέο Ρέντσι- χάρις σε μια «ελεημοσύνη» παραδίδεται ολόκληρο το εργατικό δίκαιο! Η ειρωνεία στην υπόθεση; Μαζί με την αυτήν τροπολογία κατατέθηκε και η έγκριση της αποζημίωσης του πρώην διοικητή της ΤΙΜ, Γκουμπιτόζι, για την απόλυσή του (ενόψει και της εκποίησης του ομίλου σε ιδιωτικά συμφέροντα). Μιας που μιλάμε και για Σύνταγμα και ίση μεταχείριση των πολιτών.
Η αρχική τροπολογία, που είχε συνταχθεί από τον γερουσιαστή του Potere del Popolo, Ματέο Μαντέρο, προέβλεπε την εφαρμογή των διατάξεων σε όλες τις εταιρείες που κλείνουν ενώ η νέα τροπολογία δεν το περιλαμβάνει. Στην τροπολογία Μαντέρο επιβαλλόταν να κατατεθεί από τις εταιρείες ένα Σχέδιο, όχι για την ομαλή μετάβαση των απολυμένων στην κοινωνική ασφάλιση, αλλά για τη διατήρηση του επιπέδου και θέσεων εργασίας και προστασίας του παραγωγικού ιστού της -κάτι που όπως είδαμε αναποδογύρισε η κυβέρνηση. Κυρίως δε, η τροπολογία του Μαντέρο επέβαλε στο κράτος να τηρεί δραστικό ρόλο και να έχει την πρωτοβουλία στις εξελίξεις, ενώ η τελική διάταξη επιφυλάσσει στο κράτος ρόλο Ποντίου Πιλάτου. Επίσης η τροπολογία προέβλεπε πολύ μεγαλύτερες κυρώσεις -έστω και εάν χαρακτηρίζονταν «συμβολικές» εν σχέσει προς τις επιπτώσεις που μία μετεγκατάσταση επιφέρει στις τοπικές κοινωνίες και τα ταμεία του κράτους. Επίσης, στη διαβούλευση για την τροπολογία είχε προστεθεί και το ζήτημα της επιστροφής των κρατικών επιδοτήσεων από τη GNK, που ενώ είχε «πάρει τα λεφτά» ανακοίνωσε πως κλείνει την επιχείρηση στη Φλωρεντία.
Παρά την προσπάθεια του υπουργού Εργασίας, Αντρέα Ορλάντο, και της υφυπουργού Τόντε να στηρίξουν τα μέτρα αυτά -που ούτε επαναστατικά ή αντικαπιταλιστικά μπορεί κάποιος να τα χαρακτηρίσει- μια μεθοδευμένη επίθεση της εργοδοτικής Confidustria, με στρατηλάτη τον υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης της Λέγκας, Τζανκάρλο Τζορτζέτι, απέρριψε την τροπολογία, η οποία είχε εκπονηθεί και σε συνεργασία με τους εργαζομένους της «εμβληματικής» πλέον GNK, και οδήγησε στην ψήφιση του απορρυθμισμένου αυτού κειμένου. Το οποίο ουσιαστικά -και παρά τη δικαστική απόφαση που κρίνει παράνομη τη μετεγκατάσταση- αφήνει έκθετους τους εργαζόμενους.
Τα όσα διαδραματίζονται βέβαια στην Ιταλία φωτίζουν και ξαναβάζουν στο προσκήνιο ζητήματα που δεν αφορούν αποκλειστικά και μόνο τη χώρα, ή την όποια άλλη χώρα. Οι μετεγκαταστάσεις εταιρειών πλέον αποτελούν ένα δομικό πρόβλημα στην ίδια τη δομή και τη λειτουργία της οικονομίας στην ΕΕ.
Αλλά θα ήταν πνευματικά ανέντιμο και καθοριστικό σε πολιτικό επίπεδο να ξεφορτωθεί η αναποτελεσματική παρέμβαση μόνο στη σύνθεση της πλειοψηφίας και στην κυβέρνηση Ντράγκι. Πρέπει να αναγνωριστούν τα δομικά αίτια των μετεγκαταστάσεων και να εντοπισθούν και οι «εξωτερικοί περιορισμοί» για την όποια παρέμβαση για την προστασία της εργασίας.
Το ‘laissez-faire, laissez-passer’ των μεγάλων εταιρειών στην Ευρώπη, οι οποίες κατά το δοκούν μπορούνε να μετεγκαθιστούν την έδρα και την παραγωγή τους σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη μεταβάλλοντας κοινωνικές και εργασιακές ισορροπίες και διαιωνίζοντας ανισότητες και ταξικές διαφορές, θα πρέπει να αποτελέσουν ένα συνολικό στόχο, όχι μόνο για κυβερνήσεις, αλλά πρωτίστως για το εργατικό κίνημα.
Πλέον σε πανευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να υψωθεί ένα μέτωπο απέναντι στην ασυλία και προστασία που παρέχουν οι Βρυξέλλες στις μεγάλες επιχειρήσεις, στην ίδια τη λειτουργία της αγοράς, το ευρωπαϊκό μακροοικονομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι όποιες εθνικές κυρώσεις, που δε λειτουργούν ενιαία και δεν έχουν πρακτικό αποτέλεσμα σε μία ενιαία ευρωπαϊκή αγορά που τροφοδοτείται από το κοινωνικό και φορολογικό ντάμπινγκ μεταξύ κρατών με μεγάλες ανισορροπίες σε υπηρεσίες πρόνοιας κι ασφάλισης, ύψος μισθού, φορολογικά κίνητρα και εργασιακά δικαιώματα.
Ο αγώνας θα πρέπει να δοθεί απέναντι στις κοινοτικές οδηγίες που δίνουν «γη και ύδωρ» στις μεγάλες επιχειρήσεις και την διακρατική κινητικότητά τους, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις, ομνύοντας στις αρχές της ελευθερίας στην κυκλοφορία κεφαλαίων, υπηρεσιών, αγαθών και ανθρώπων και της «κατανάλωσης» . Επίσης να δοθεί αγώνας για την ανατροπή της φιλελεύθερης διάρθρωσης των πολιτικών της ΕΕ, που ευνοεί την ανισότητα στο φορολογικό κι εργασιακό δίκαιο μεταξύ διαφορετικών κρατών της κοινότητας, που διευκολύνει τη μετεγκατάσταση…
Ίσως η πρόταση για ενιαίο ευρωπαϊκό κατώτατο μισθό να διαφύλαγε κατά κάποιο τρόπο την εργασία πολλών ανθρώπων που απειλείται από τον αθέμιτο ανταγωνισμό της προσφοράς «νέων πληβείων» που θα δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί και θα πωλούν την ζωντανή εργασία κι υπεραξία τους, διακυβεύοντας την εργασία κάποιου άλλου, σε έναν υποκινούμενο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των εργαζομένων.
