Από την περασμένη εβδομάδα η Ιταλία σπαράζει από την είδηση του αδόκητου θανάτου ενός 18χρονου στο Ούντινε, την τελευταία μέρα της «μαθητείας» του βάσει του προγράμματος «Χρήσιμο Σχολείο» (Buona Scuola). Ο Λορέντσο Παρέλι άφησε την τελευταία του πνοή καταπλακωμένος από μία ατσάλινη δοκό, κατά τη διάρκεια εργασιών στις εγκαταστάσεις της Burimec – μια εταιρεία μηχανικών κατασκευών – στο Λαουτζάκο, στα περίχωρα της Παβία ντι Ούντινε. Ακόμη ένα θύμα, κι ίσως το τραγικότερο, στην εκατόμβη των νεκρών στους χώρους δουλειάς, για τους οποίους η κεντρική κυβέρνηση ουδέποτε ενδιαφέρθηκε.

Στον τόπο του θανάτου του Παρέλι κατέφθασαν αμέσως οι γονείς του, οι καραμπινιέροι κι η εισαγγελία. Αμέσως ξεκίνησαν οι έρευνες για να διαπιστωθεί εάν φέρει την ευθύνη για πλημμελή μέτρα ασφαλείας η εταιρεία. Στον ιστότοπό της, η Burimec περιγράφει την ταυτότητά της ως ειδικευμένη στην «κατασκευή εξοπλισμού και συστημάτων ζύγισης, κατασκευή και μηχανική επεξεργασία για τη βιομηχανία χάλυβα». Η κύρια μονάδα επεξεργασίας βρίσκεται στην πόλη Μπούτριο, ενώ το εργοστάσιο στο Λαουτζάκο ασχολείται μόνο με την έλαση.

Αμέσως έπεσαν βροχή οι ανακοινώσεις, από φορείς, συνδικαλιστές, κόμματα και η είδηση κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αρκεί μία στιγμή και αίφνης κόπηκε το νήμα στη ζωή ενός παιδιού, γεννημένου το 2003, που φοιτούσε σε τεχνικό λύκειο κι ονειρευόταν να γίνει μηχανικός (σύμφωνα με το βιογραφικό του που τέλειωσε προτού καν αρχίσει να συμπληρώνεται). Ένα αγόρι, που πίστεψε στη «χρησιμότητα» που λέγανε ότι πρέπει να έχει η σχολική εκπαίδευση, για να «συνδέει» τη γνώση ως «επαρκή κατάρτιση» με την αγορά και δευτερευόντως την κοινωνία. Που ήταν πεπεισμένο ότι το πρόγραμμα (τάχα) «εν τοις πράγμασιν» επαγγελματικού προσανατολισμού (alternanza scuola-lavoro) που είχε εισαγάγει ο Ματέο Ρέντσι, θα το οδηγούσε στον επαγγελματικό χώρο που ήθελε να ακολουθήσει.

Κανείς απ’ όλους αυτούς που από την πρώτη στιγμή εκστόμισαν τις ιερεμιάδες τους για τον χαμό του παιδιού, ακόμη κι ο υπουργός Παιδείας Πατρίτσιο  Μπιάνκι, που φαρισαϊκά τόνισε πως «αυτή (η μαθητεία) όφειλε να είναι εμπειρία ζωής»,  για τις συνθήκες εργασίας και για τα θύματα στη δουλειά, δεν υπαινίχθηκε την ανοσιότητα του προγράμματος αυτού. Κανένας δεν διαμαρτυρήθηκε για τους ηθικούς αυτουργούς, που είναι η κυβέρνηση Ντράγκι, που το μόνο που κάνει είναι να συνεχίζει την υποβάθμιση της παιδείας, των συνθηκών εργασίας και να ευνοεί τους εργοδότες με κάθε είδους διευκολύνσεις και κίνητρα, για να μην πούμε για τον πακτωλό που ετοιμάζει να τους «πνίξει» με τα χρήματα και τα έργα του Σχεδίου Ανάκαμψης κι Ανθεκτικότητας.

Γιατί η κυβέρνηση Ντράγκι προσποιείται ότι κρατά τα σχολεία ανοιχτά, σε ένα ατέλειωτο γαϊτανάκι καραντίνας και απομόνωσης, με τηλεκπαίδευση και μάσκες, για να δικαιολογήσει τις ελλείψεις σε προσωπικό και υλικοτεχνική βάση, ώστε να μην δαπανήσει για την παιδεία. Απεναντίας,  τα κέρδη δεν πρέπει να σταματήσουν από την πανδημία και τα σχολεία, που ναι μεν ανοίγουν με 10% λιγότερο προσωπικό, ναι μεν δεν μπορούν να διαχειρισθούν τα κρούσματα, είναι όμως αναγκασμένα να συνεχίζουν το πρόγραμμα  alternanza scuola-lavoro , στέλνοντας παιδιά σε εταιρείες ή καταστήματα ουσιαστικά για να εργαστούν χωρίς αμοιβή υπό το πρόσχημα της «εκπαίδευσης» σε μία δουλειά. Οι μαθητές άθελα κι άγνωρά τους συμβάλλουν στην κερδοφορία του εργοδότη, στην ανεργία κάποιου άλλου υπαλλήλου (την ώρα μάλιστα που η ανεργία των νέων ανέρχεται στο 30%) και στην μισθολογική πίεση, την οποία συδαυλίζει η δυνατότητα να υπάρχει απλήρωτη και εφεδρική εργασία, έστω κι ακατάρτιστη, αλλά εύκολα εκπαιδεύσιμη.

Στην πραγματικότητα, οι μαθητές παίζουν το ρόλο του απλήρωτου εργατικού δυναμικού, πολύ συχνά σε επικίνδυνες συνθήκες, με επισφαλή εργασιακά πλαίσια και δυσμενείς καταστάσεις: οι μαθητές συχνά είναι αναγκασμένοι να βρίσκονται σε περιβάλλοντα που κανονικά δεν θα έπρεπε να βρίσκονται.  Γιατί το πρόγραμμα αυτό αποκαλύπτει την καθαρά ταξική και διαχωριστική κοινωνικά φύση του. Άλλες δυνατότητες «μαθητείας-επαγγελματικής κατάρτισης» προσφέρει ένα «καλό» σχολείο κι άλλες εκείνο της περιφέρειας. Αλλού προσανατολίζει ένα τεχνικό σχολείο τους μαθητές του, αλλού ένα κλασικό, σε άλλα ένα ιδιωτικό (το παιδί από το Περιστέρι που του μέλλει να γίνει υδραυλικός, άμα θυμηθούμε τον δικό μας Μητσοτάκη).

Το σχολείο αίφνης γίνεται η κρισάρα κι ο δίαυλος σε ένα ντετερμινιστικό επαγγελματικό-κοινωνικό μοντέλο, που δεν προσανατολίζει απλά τον μαθητή να επιλέγει, αλλά σχεδόν του επιβάλλει τον τομέα που θα ακολουθήσει, υποβάλλοντάς του την ιδέα πως «αυτές είναι οι δυνατότητές του», καλλιεργώντας του μία μοιρολατρική και προκαθορισμένη εικόνα για το επαγγελματικό του μέλλον. Ένα μέλλον, που με τα δημοσιονομικά μέτρα και τις «μεταρρυθμίσεις» για το συνταξιοδοτικό, τους μισθούς, τις συμβάσεις εργασίας, καθίσταται ακόμη πιο ζοφερό κι αβέβαιο. Αυτό άλλωστε είναι και δεδηλωμένα το σχέδιο που προτείνει ο Σύνδεσμος Βιομηχάνων (Confidustria): σχολείο προσανατολισμένο στις ανάγκες της βιομηχανίας-αγοράς, εύκολες απολύσεις, ιδιωτική ασφάλιση.

Οι μαθητές, αντί να βρίσκονται στις τάξεις τους, σε  ένα σχολείο που πρέπει να είναι ασφαλές από κάθε άποψη, να λαμβάνουν γνώση για την κοινωνία τους, τον κόσμο, την τέχνη, την ιστορία και να διαπλάθουν ελεύθερα τη συνείδηση και την κοσμοθεωρία τους βάσει των γνώσεων και μάλιστα εκείνων των γνώσεων, που με τη φρενίτιδα της κατοπινής ζωής τους μπορεί να μην έχουν τον χρόνο να αποκτήσουν ή να καλλιεργήσουν, αυτά τα παιδιά γίνονται τα θύματα για τον ωφελιμισμό κάποιου άλλου. Αντί να μαθαίνουν να είναι υπεύθυνοι πολίτες, διδάσκονται πως πρέπει να υπακούουν στον εργοδότη, αντί να σκέφτονται και να καλλιεργούν δεξιότητες να παράγουν ασυναίσθητα, μηχανικά και να υποτάσσονται στις ανάγκες του επαγγέλματος. Να αλλοτριώνονται εξ απαλών ονύχων.

Σε μία χώρα που τον περασμένο χρόνο μέτρησε 1.404 νεκρούς στους χώρους δουλειάς, τα παιδιά πρέπει να βρίσκονται στα θρανία. Όχι να πεθαίνουν παράλογα σε μια τεχνική εταιρεία, αντικαθιστώντας έναν μισθωτό, σε κάποια ψευτο-πρακτική που υπό άλλες συνθήκες αποτελεί, όπως είναι γνωστό και απόλυτα κατανοητό, παράνομη εργασία. Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας όπου βρήκε τον θάνατο ο 18χρονος θα ερευνηθεί κι ίσως διωχθεί για πλημμελή μέτρα ασφαλείας, όμως κανένας κρατικός λειτουργός, υπουργός, διευθυντής σχολείου κλπ δεν πρόκειται να διωχθεί για εκμετάλλευση παιδικής ή παράνομης εργασίας. Γιατί με νόμο του κράτους, βάσει της alternanza scuola -lavoro η παιδική και μη αμειβόμενη κι αδήλωτη εργασία «νομιμοποιείται» από την πίσω πόρτα.

Στα δύο χρόνια της πανδημίας, τα σχολεία της Ιταλίας κλείνανε επανειλημμένα, εκατοντάδες ή ίσως χιλιάδες ώρες στην τάξη χαθήκαν, μαζί τους πολλή γνώση απωλέσθηκε για πάντα, γιατί το κράτος δεν θέλησε να προσλάβει προσωπικό, να επενδύσει σε χώρους, υλικοτεχνική υποδομή, να επενδύσει στη γνώση και την ποιότητά της. Απεναντίας το πρόγραμμα επαγγελματικού προσανατολισμού στην πράξη ουδέποτε σταμάτησε. Όπως και ποτέ δεν έκλεισαν οι εταιρείες μέσα στην πανδημία, όπως και δεν προστατεύθηκαν οι εργαζόμενοι στον χώρο δουλειάς τους, στα μέσα μεταφοράς, στους χώρους συναναστροφής και αγορών, τα παιδιά τους στα σχολεία. Μόνη λογική κατευθυντήριος, αυτή του κέρδους, των λίγων απέναντι στους πολλούς.

Στην Ιταλία 9 στις 10 κατασκευαστικές εταιρείες παραβιάζουν κάθε μέτρο ασφάλειας στην εργασία και μεγάλο είναι το αντίστοιχο ποσοστό για πολλές άλλες βιομηχανίες, βιοτεχνίες στη χώρα. Η περασμένη χρονιά έκλεισε τον χορό των θανάτων από εργατικά ατυχήματα με την τραγωδία στο Τορίνο και τους 3 νεκρούς από πτώση γερανού. Η νέα χρονιά ανοίγει με τον θάνατο, την ίδια ημέρα ακριβώς, του 18χρονου Πομέλι, κι άλλων δύο. Ενός 59χρονου σε τυποεκδοτική εταιρεία και ενός 65χρονου που έπεσε από υπόστεγο στον χώρο δουλειάς.  Μία ημέρα, θα μπορούσε κανείς να πει συμβολική: στις 21 Ιανουαρίου είναι τα γενέθλια του Αντόνιο Γκράμσι, του μεγάλου αριστερού διανοητή, ιδρυτή του ΙΚΚ, που αφιέρωσε τη ζωή του για να υπερασπισθεί τα δικαιώματα στη ζωή, την προκοπή και την εργασία. Τη μέρα τούτη φανερώθηκε και με τον τραγικότερο τρόπο μάλιστα, πως οι εργασιακές συνθήκες που ανοίγονται 100 χρόνια μετά τις μάχες που έδινε ο Γκράμσι στα εργοστάσια (1919-21) μοιάζουνε σα να μην άλλαξαν στο παραμικρό, παρά τους αγώνες και παρά το αίμα – ακόμη και 18χρονων -που χύνεται ακόμη στα εργοτάξια κι αλλού.