Η Γιούλια, δασκάλα σε ένα χωριό κοντά στο Λβιβ, ξύπνησε στις 24 Φεβρουαρίου και βρήκε τη χώρα της σε πόλεμο. Συγκέντρωσε τα παιδιά της έκτης τάξης σε μια τηλεδιάσκεψη στο Zoom. Δύο παιδιά την ρώτησαν με δάκρυα στα μάτια πότε θα τελειώσουν οι μάχες. Δεν είχε απάντηση, αλλά πρότεινε στους μαθητές της να κάνουν ασκήσεις αναπνοής για να διαχειριστούν το άγχος και τους ενθάρρυνε να αγκαλιάσουν έναν συγγενή, ένα κατοικίδιο ή ένα λούτρινο ζώο για παρηγοριά.
Με το εκπαιδευτικό σύστημα της Ουκρανίας να έχει ανατραπεί πλήρως από τον πόλεμο, οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να συμβάλλουν στην διαμόρφωση ενός αισθήματος σταθερότητας για τους μαθητές τους, μαζί με άλλες μορφές υποστήριξης έκτακτης ανάγκης, όπως η εκκένωση και η ανθρωπιστική βοήθεια. Ενώ το υπουργείο Παιδείας και Επιστημών κήρυξε διακοπή δύο εβδομάδων μετά την εισβολή της Ρωσίας, τα μαθήματα έχουν πλέον ξαναρχίσει όπου είναι δυνατόν, αν και συχνά διακόπτονται από τον θόρυβο των σειρήνων που προειδοποιούν για αεροπορικές επιδρομές.
Οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι η εκπαίδευση μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο για τα παιδιά που πλήττονται από τον πόλεμο και «να μετριάσει τις ψυχολογικές επιπτώσεις των ένοπλων συγκρούσεων προσφέροντας ρουτίνα και σταθερότητα», σύμφωνα με τη διακυβερνητική διακήρυξη για τα ασφαλή σχολεία
Η Γιούλια (Yulia Kuryliuk), η Βικτόρια (Viktoria Tymoshenko) και η Αναστασία (Anastasiia Luzhetska) είναι μέλη του Teach for Ukraine, ενός οργανισμού που προσλαμβάνει και εκπαιδεύει Ουκρανούς για να διδάξουν σε υποβαθμισμένα σχολεία. Αποτελεί μέρος του δικτύου Teach for All, το οποίο περιλαμβάνει το Teach for America και το Teach First στη Βρετανία. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, το Teach for Ukraine διοργάνωσε εργαστήρια με ψυχολόγους για να εξοπλίσει τους δασκάλους του με τεχνικές υποστήριξης των μαθητών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι περισσότεροι είναι πρωτοεμφανιζόμενοι εκπαιδευτικοί και βρίσκονται σε συνεχή επαφή, υποστηρίζοντας και εμπνέοντας ο ένας τον άλλον.
«Είμαστε κάτι περισσότερο από απλοί συνάδελφοι, είμαστε μια οικογένεια», δήλωσε η Γιούλια. «Όλοι αυτοί μου υπενθυμίζουν κάθε λεπτό ότι δεν έχω το δικαίωμα να τα παρατήσω».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Μερικές φορές την εβδομάδα, η Γιούλια συναντά τους μαθητές της δια ζώσης στη σχολική βιβλιοθήκη, όπου παίζουν επιτραπέζια παιχνίδια. «Είναι ένα ασφαλές μέρος για να είναι ο ένας με τον άλλον και να επικοινωνούν, ιδιαίτερα για τα παιδιά που είναι κλεισμένα μέσα με τους γονείς τους» ανέφερε μιλώντας στον Guardian. Επίσης, τα βράδια διαβάζει βιβλία στους μαθητές της έκτης τάξης του σχολείου της μέσω του Zoom, όπου κάποιοι συνδέονται από την Πολωνία, την Ιταλία και την Ελλάδα, όπου αναζήτησαν καταφύγιο.
Bίντεο που αναρτήθηκε στο Facebook δείχνει την δασκάλα σε μια πρόσφατη επίσκεψη σε ένα καταφύγιο για εσωτερικά εκτοπισμένους στην Τερνοπίλ, να διασχίζει το δωμάτιο γονατιστή, χτυπώντας τα χέρια της σαν φτερά, ενώ μια ομάδα παιδιών που κάθονται στο πάτωμα σκύβουν προς τα εμπρός, φωνάζοντας εικασίες για το είδος του πουλιού που μιμείται.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Παρόλα αυτά, ο πόλεμος είναι πάντοτε εκεί. «Ένα αγόρι, ο Yegor, ζωγράφισε ένα σπίτι και μετά από αυτό είπε: “Ω, νομίζω ότι δεν έχω πια σπίτι γιατί το βομβάρδισαν”», είπε Γιούλια. «Είναι πολύ δύσκολο να το ακούει κανείς».
«Μια ένταση που πάντα νιώθεις και δεν εξαφανίζεται»
Οι μεγαλύτεροι μαθητές βιώνουν επίσης μια βαθιά αίσθηση αβεβαιότητας. Πριν από τις 24 Φεβρουαρίου, ο Βόβα, ένας 17χρονος από την Μποροντιάνκα, μια κοινότητα 13.000 κατοίκων βορειοδυτικά του Κιέβου, σχεδίαζε το πάρτι αποφοίτησής του από το λύκειο και ονειρευόταν να σπουδάσει δημοσιογραφία. Τώρα, με το σπίτι του και το σχολείο του να έχουν μετατραπεί σε ερείπια, δεν έχει ιδέα τι του επιφυλάσσει το μέλλον.
Όταν άρχισαν οι επιθέσεις, ο Βόβα, τον οποίο μεγάλωσε η γιαγιά του, κρύφτηκε μαζί της στο υπόγειό τους, όπου παρέμειναν για μια εβδομάδα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Άκουγε συνεχείς εκρήξεις καθώς οι Ρώσοι στρατιώτες έριχναν ρουκέτες, και φάλαγγες στρατιωτικών οχημάτων περνούσαν από τη γειτονιά του πυροβολώντας σπίτια. Εν μέσω χάους, ξεκίνησε να ανταλάσσει μηνύματα με την καθηγήτρια βιολογίας του, Βικτόρια Τιμοσένκο, η οποία ήταν αποφασισμένη να τον βοηθήσει να φύγει.
«Η Βικτόρια με έσωσε από αυτή την κόλαση», ανέφερε ο Βόβα. Ενώ οι βομβαρδισμοί συνεχίζονταν, κατέφυγαν σε ένα κοντινό χωριό προτού μετακινηθούν δυτικότερα, αλλά δεν κατάφεραν να βγάλουν την ηλικιωμένη γιαγιά του από την περιοχή του Κιέβου. Τον Μάρτιο, σκοτώθηκε από ρωσικό πύραυλο που έπληξε το σπίτι όπου διέμενε.
Η Βικτόρια ζει τώρα σε ένα χωριό με τον Βόβα και έναν άλλο φοιτητή που επίσης βοήθησε. Αν και εκεί υπάρχει περισσότερη ασφάλεια, τη στοιχειώνουν οι αναμνήσεις της διαφυγής τους και η ανησυχία της για όσους έμειναν πίσω. Στέλνει μηνύματα στους φοιτητές που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο για να κάνουν check in, αλλά υπάρχουν κάποιοι που δεν μπορεί να προσεγγίσει, μαζί με αρκετούς συναδέλφους της.
Οι ουκρανικές δυνάμεις απελευθέρωσαν την Μποροντιάνκα την 1η Απριλίου, αλλά οι αρχές φοβούνται ότι μπορεί να υπάρχουν εκατοντάδες κάτοικοι θαμμένοι κάτω από βομβαρδισμένες πολυκατοικίες. Όπως ανέφερε η Βικτόρια, οι Ρώσοι κατέστρεψαν μέρος του σχολείου τους και στη συνέχεια δημιούργησαν μια βάση εκεί, λεηλατώντας τις αίθουσες διδασκαλίας και καλύπτοντας τους τοίχους και τους πίνακες με γκράφιτι που έγραφαν «Ρωσία, η αγαπημένη μας χώρα».
Η Βικτόρια και οι μαθητές της κάνουν περιπάτους στο χωριό για να προσπαθήσουν να ξεχαστούν από τον πόλεμο, αλλά υπάρχει «μια ένταση που πάντα νιώθεις και δεν εξαφανίζεται». Ο Vova είναι ευγνώμων στους καθηγητές του για την παροχή υποστήριξης και παρά τα όσα έχει περάσει, ανυπομονεί να επιστρέψει στην τάξη.
«Βλέποντας αυτά τα παιδιά καταλαβαίνεις ότι πρέπει να προχωρήσουμε».
«Ακόμη και κάτω από τους βομβαρδισμούς συνέχισαν να σκέφτονται το σχολείο» δήλωσε η Αναστασία, μέλος του Teach for Ukraine που υπηρετούσε στο κοντινό Μάκαριβ. Η πόλη απελευθερώθηκε επίσης πρόσφατα από τη ρωσική κατοχή. Το διαμέρισμά της καταστράφηκε, αλλά οι μαθητές της, οι οποίοι συνέχισαν να προετοιμάζονται για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, την παρακινούν να συνεχίσει.
Η 17χρονη μαθήτριά της, η Μάσα είναι μία από αυτούς τους ανθρώπους. Αφού διέφυγαν από τις μάχες στην πόλη, η Μάσα, οι γονείς της και ο αδελφός της έμειναν σε έναν γνωστό τους κοντά στο Λβιβ, αλλά το μικρό διαμέρισμα σύντομα γέμισε με πολλές οικογένειες εσωτερικά εκτοπισμένων ανθρώπων και τρεις γάτες. Για να ελευθερώσουν χώρο, οι γονείς της Μάσα αποφάσισαν ότι θα η μικρή θα ταξίδευε μόνη της στην Πολωνία, όπου βρήκαν μια οικογένεια πρόθυμη να την φιλοξενήσει.
Η Μάσα ετοίμασε ένα σακίδιο και επιβιβάστηκε σε ένα τρένο τόσο γεμάτο που οι άνθρωποι κοιμόντουσαν στο πάτωμα. «Ήταν όπως στις ταινίες για το Ολοντόμορ» είπε, αναφερόμενη στον λιμό που προκάλεσε ο Στάλιν και σκότωσε τέσσερα εκατομμύρια Ουκρανούς τη δεκαετία του 1930. Η ίδια δήλωσε ότι δεν φοβόταν να πάει στην Πολωνία, αλλά «απλά νιώθεις ότι όλα γύρω σου καταστρέφονται. Φεύγεις μακριά από τους γονείς σου και όταν άλλοι άνθρωποι είναι με τις οικογένειές τους δεν είναι ευχάριστο. Κάθεσαι σαν να είσαι κουτάβι».
Τώρα η Μάσα παρακολουθεί μαθήματα μαζί με άλλους Ουκρανούς εφήβους με τη βοήθεια μεταφραστή. Μαθαίνει τα βασικά στα πολωνικά και προς το παρόν δεν υπάρχουν βαθμοί και εργασίες για το σπίτι. Το νέο της σχολείο είναι «μια ωραία εικόνα», με πισίνα, μεγάλο γυμναστήριο, «δροσερές αίθουσες» και ευγενικούς δασκάλους, αλλά αυτές οι ανέσεις δεν μπορούν να εξαλείψουν την επίμονη αίσθηση αβεβαιότητας.
Η 17χρονη μαθήτρια ανησυχεί για τον πατέρα της, ο οποίος θέλει να επιστρέψει στο Μακαρίβ για να φτιάξει τις γραμμές του ηλεκτρικού ρεύματος, και για την ινσουλινοεξαρτώμενη γιαγιά της, την οποία δεν μπορεί να βρει εδώ και εβδομάδες. Νιώθει ενοχές που είναι ασφαλής στην Πολωνία, που μπορεί να βγει έξω και να περάσει χρόνο με νέους φίλους, ενώ η οικογένειά της κάθεται σε ένα υπόγειο.
Η Αναστασία, που έφτασε στο Μάκαριβ τον Αύγουστο, μόλις είχε αρχίσει να γνωρίζει τους μαθητές της όταν αναγκάστηκε να φύγει. Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις προέλαυναν, εγκατέλειψε τη μικρή κοινότητα κοντά στο Κίεβο όπου δίδασκε τέχνη για να μείνει με την οικογένειά της στην πόλη Ternopil της δυτικής Ουκρανίας, αλλά σκοπεύει να επιστρέψει στο Makariv όταν θα είναι ασφαλές και πιστεύει ότι το σχολείο θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο καθώς η κοινότητα θα ανοικοδομείται.Έχει επιστρατεύσει μια ομάδα εθελοντών για να οργανώσει παιχνίδια, τέχνες και χειροτεχνίες, πάρτι και άλλους τρόπους διασκέδασης για τα πολλά εκτοπισμένα παιδιά που φτάνουν στην περιοχή, δημιουργώντας χώρους «όπου τα παιδιά μπορούν να αισθάνονται σαν παιδιά». Όπως είπε, όταν έρχεται η ώρα να φύγουν, τα παιδιά και οι γονείς τους «δεν θέλουν να φύγω εγώ ή οι εθελοντές μου».
Η ίδια λέει πως όταν οι άνθρωποι σκέφτονται τον πόλεμο, θέλει να γνωρίζουν ότι «20 μαθητές της 11ης τάξης από το Makariv έχασαν τα πάντα». Οι εκπαιδευτικοί ανέλαβαν να κρατήσουν την κοινότητα ενωμένη, μαγειρεύοντας φαγητό για τους Ουκρανούς στρατιώτες, βοηθώντας στην εξεύρεση ειδών πρώτης ανάγκης για τους κατοίκους και ελέγχοντας τους μαθητές τους. Παρόλα αυτά, ενώ η Ουκρανία έχει γίνει παγκόσμιο σύμβολο ανθεκτικότητας, οι πολίτες της έχουν πληρώσει υψηλό τίμημα, όπως λέει η δασκάλα.
«Ο καθένας από εμάς δεν έχει τίποτε άλλο παρά μόνο την ελπίδα. Συνεχίζεις να σκέφτεσαι ότι θα επιστρέψεις, ίσως αύριο, ίσως μεθαύριο ή σε μια εβδομάδα, αλλά εγώ θα επιστρέψω».
Το κείμενο μεταφράστηκε αυτούσιο από τον Guardian, όπου δημοσιεύτηκε αρχικά, από την Χριστίνα Χελά.
