Την ώρα που όλοι εστιάζονται με μεγαλύτερη ένταση στο πώς θα εφαρμόσουν ακόμη περισσότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας -μέχρι και στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας το ρωσικό περίπτερο έμεινε κλειστό- η κρίση στη Λιβύη μοιάζει να οδηγεί την ενεργειακή κρίση σε μία ακόμη πιο επικίνδυνη για τις ευρωπαϊκές χώρες τροπή.
Τις τελευταίες ημέρες τα πεδία άντλησης στην Αλ Σαράρα και Ελ Φέελ, νότια της Τρίπολης αμφότερα, τα λιμάνια Ζουετίνα και Μάρσα ελ Μπρέγκα, έχουν αποκλεισθεί, υφιστάμενα τις πρώτες εμφανείς συνέπειες ενός πολιτικού αδιεξόδου που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Λιβύη για αρκετές εβδομάδες.
Η Σαράρα παράγει περίπου τις 450.000 από το ένα εκατ. αργού πετρελαίου την ημέρα που παράγεται στη Λιβύη. Αμέσως μετά την ανακοίνωση του κλεισίματος στο μεγαλύτερο κοίτασμα πετρελαίου της η διεθνής τιμή ανέβηκε. Αίφνης ακόμη ένα εσωτερικό πολιτικό ζήτημα σε αυτή τη χώρα δημιουργεί πιέσεις σε μια αγορά ήδη επηρεασμένη από τις διεθνείς εξελίξεις στην Ουκρανία και στην οποία συμβάλλουν αρνητικά επίσης και οι περιορισμοί στην Κίνα λόγω της πανδημίας. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του αργού πετρελαίου Brent διαμορφώθηκαν πάνω από τα 113 δολάρια το βαρέλι για πρώτη φορά από τα τέλη Μαρτίου, ενώ το πετρέλαιο West Texas Intermediate έκλεισε λίγο πάνω από τα 108 δολάρια τη Δευτέρα 18 Απριλίου.
Τα κοιτάσματα αυτά έχουν κλείσει από την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου για να αποφευχθεί περαιτέρω ένταση, ενόψει μιας εισβολής διαδηλωτών (πιθανώς οργανωμένων ειδικά για την επίτευξη αυτού του στόχου). Μια πολιτική κατάσταση που μοιάζει με Γόρδιο Δεσμό κι απαιτεί μία άμεση αντιμετώπιση, ακόμη και κυρίως από τη διεθνή κοινότητα, καθώς κινδυνεύει να αποτελέσει μία ενεργειακή θηλιά.
Ιδίως όταν αποκλεισμένες βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις παραγωγής της ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ. Την ώρα που ο δοτός πρωθυπουργός της Belpaese Μάρτιο Ντράγκι αποδύεται σε μια ενεργειακή εκστρατεία για να καταστήσει την Ιταλία αυτόνομη και πρωτεύουσα δύναμη στη μεταφορά και διανομή φυσικού αερίου, η επέμβαση ενός όχλου για να σταματήσει η παραγωγή πετρελαίου, διακυβεύει το όλο εγχείρημα. Η πάλαι ποτέ ζώνη επιρροής της Ιταλίας στη Μεσόγειο βρίσκεται εκτός ελέγχου για τη Ρώμη, η οποία όταν πρωτοστάτησε στον βομβαρδισμό και την κατάρρευση της κυβέρνησης Καντάφι βρέθηκε χωρίς τις ισχυρές γέφυρες που διέθετε κάποτε στη χώρα κι ακολουθεί τις εξελίξεις, παρά τις διαμορφώνει.
Η αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο αντικρουόμενες κυβερνήσεις, του διορισμένου από τον ΟΗΕ και μέρους του Κοινοβουλίου Αμπντελχαμίντι Ντμπάιμα και του υποστηριζόμενου από τους περισσότερους βουλευτές Φάτχι Μπασάγκα έχει φθάσει στο αποκορύφωμα. Το Κοινοβούλιο έχει εμπιστευθεί στον Μπασάγκα να οδηγήσει τη χώρα στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν τον επόμενο χρόνο. Όμως ο Ντμπάιμπα δεν θέλει να εγκαταλείψει το αξίωμα: (με βάση τις εκλογές στον ΟΗΕ (μέσω της διαδικασίας του Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου της Λιβύης), θέλει να είναι αυτός που θα φέρει τη Λιβύη στις εκλογές.
Ο Μπασάγκα έλαβε εντολή σχηματισμού από το Κοινοβούλιο επειδή οι εκλογές που επρόκειτο να διεξαχθούν στις 24 Δεκεμβρίου 2021 αναβλήθηκαν: πρώτα για ένα μήνα και στη συνέχεια παραπέμφθηκαν στις ελληνικές καλένδες. Ως εκ τούτου το Κοινοβούλιο θεωρεί ότι η αποστολή της λεγόμενης Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του Ντμπάιμπα έχει ολοκληρώσει το έργο της και πρέπει μία άλλη (του Μπασάγκα) να εγγυηθεί την απρόσκοπτη πορεία προς τις κάλπες. Ωστόσο, μία ομάδα που ονομάζεται «οι Δημογέροντες της Νότιας Λιβύης» τις τελευταίες ημέρες οργάνωσε και ηγήθηκε των διαδηλώσεων ενάντια στην παραγωγή πετρελαίου, θεωρώντας πως έτσι θα αναγκασθεί ο Ντμπάιμπα να εγκαταλείψει την εξουσία και να παραδώσει την πρωθυπουργία.
Από την άλλη η ομάδα του Μπασάγκα κλίνει προς τον ισχυρό άνδρα στην Κυρηναϊκή, τον «φίλο» της Ελλάδας Χαλίφα αλ Χάφταρ. Οι δυνάμεις του θέλουν να εισέλθουν στην Τρίπολη ειρηνικά και να αναλάβουν την εξουσία, όμως η κάθετη άρνηση του Ντμάιμπα οδηγεί την κατάσταση στα άκρα. Εκείνο που πυροδότησε ακόμη περισσότερο τη σύγκρουση ανάμεσα στους δύο άνδρες ήταν η απόφαση της διεθνούς κοινότητας να αποδεσμεύσει 8 εκατ. δολάρια από παγωμένα έσοδα από την πώληση πετρελαίου -βάσει της συμφωνίας για τη δίκαιη κατανομή των πόρων. Η διακυβέρνηση του Ντμπάιμπα δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη κι οι πολιτικοί του αντίπαλοι από τα ανατολικά θέλουν εκείνοι να διαχειρίζονται τους πόρους από τις πωλήσεις ενέργειας. Ήδη, αυτή η αντιπαράθεση έχει προκαλέσει μείωση στην παραγωγή πετρελαίου στη Λιβύη, προκαλώντας αναταράξεις και στη διεθνή αγορά.
Η φανατισμένη ατμόσφαιρα ανάμεσα στις δύο φατρίες που διεκδικούν την εξουσία στη χώρα αυτή, στην οποία η πολιτική της Δύσης έχει αποτύχει τελείως, δημιουργεί διαρκώς εστίες αναζωπύρωσης του εμφύλιου πάθους και συνεχίζει να προκαλεί αναταράξεις στην Ευρώπη. Τόσο στο πεδίο της μετανάστευσης, όσο και στο ενεργειακό.
Ιδιαίτερα, όταν στην πολυπαραγοντική πολιτική εξίσωση της Λιβύης εμπλέκεται από καιρό, τόσο στο διπλωματικό, επισιτιστικό, όσο και στο θέατρο των συγκρούσεων, η Ρωσία. Η ίδια η Λιβύη έχει αρχίσει να ανησυχεί ιδιαίτερα για την εξέλιξη που θα έχει σε όλον τον κόσμο η ρωσο-ουκρανική σύρραξη.
Ιδιαίτερα ευαίσθητη είναι η κατάσταση όσον αφορά την ενέργεια, καθώς η ουκρανική κρίση έχει γεννήσει την ανάγκη γι’ απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Για τον λόγο αυτό, η Λιβύη, ιδίως για τη Νότια Ευρώπη κι ιδιαίτερα την Ιταλία αποκτά μεγάλη σημασία. Όμως κάρφος στις προσπάθειες αυτές αποτελεί η αστάθεια στη χώρα, που αναπόφευκτα μας κάνει να στοχασθούμε τις γεωπολιτικές συνθήκες κι ανατροπές που συνηθίζει να παράγει η εν λόγω ζώνη και που κατά κόρον επιλέγουμε να παραβλέπουμε.
Ιδίως όταν επί χρόνια ο τελευταίος, όχι όμως έσχατος, εχθρός της Δύσης ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει συναρτήσει την εξωτερική του πολιτική και με την ασταθή αυτή γεωπολιτική ζώνη. Η Λιβύη για πολύ καιρό αποτελούσε το «εργαστήριο» και τη διέξοδο για μια ενδο-σουνιτική σύγκρουση, που περιλάμβανε τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στην Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, εν μέρει τη Σαουδική Αραβία απέναντι στην Τουρκία και το Κατάρ. Ο Πούτιν παίζοντας ένα περίπλοκο παιχνίδι έχει υποθάλψει αυτήν τη σύγκρουση, πότε στηρίζοντας τη μία πλευρά και πότε την άλλη, έτσι ώστε να έχει κάνει την Τουρκία κι εξ αντανακλάσεως και τη Μόσχα να αποτελούν βασικούς παίκτες στην σκακιέρα της Λιβύης και να καθοδηγούν τις εξελίξεις.
Οι πολιτοφυλακές της ρωσικής ομάδας Wagner είναι έντονα παρούσες στα ανατολικά, το κέντρο και τον νότο στη Λιβύη κι έχουν βοηθήσει τον Χάφταρ, στην προσπάθειά του να ανατρέψει την προηγούμενη δοτή κυβέρνηση στην Τρίπολη. Βέβαια, η προέλαση του Χάφταρ ανακόπηκε από την επέμβαση των τουρκικών δυνάμεων που αποσόβησαν την κατάληψή της. Όμως η συνδρομή των μισθοφόρων της Wagner ήταν καίρια, με αποτέλεσμα η παρουσία τους να είναι πάντοτε επίφοβη κι υπολογίσιμη. Βέβαια, το Κρεμλίνο πάντοτε αρνείται πως ελέγχει τους μισθοφόρους αυτούς και τονίζει πως πρόκειται για ιδιωτική εταιρεία. Όμως ο Χάφταρ, χάρις στους Wagner αποτελεί μέρος της συμφωνίας κι όλοι οι εξωτερικοί τούτοι παράγοντες θεωρούνται αναπόσπαστοι παίκτες στο γενικότερο παιχνίδι.
Και το παιχνίδι αυτό, αγαπημένο ορισμένως, ονομάζεται αποσταθεροποίηση και σε αυτό επιδίδονται όλες οι πλευρές. Τις τελευταίες ημέρες κυκλοφόρησαν φωτογραφίες του Μπασάγκα σε υποτιθέμενες διαβουλεύσεις με υπουργούς του Ντμπάιμπα και στρατιωτικούς ηγέτες στην πόλη Μιζουράτα. Υποτίθεται πως αναζητούσαν ένα πλαίσιο συμφωνίας και αμέσως κυκλοφόρησαν φήμες για επικείμενη κατάληψη της πρωτεύουσας, με αποτέλεσμα να πάρουν τα όπλα πολιτοφυλακές που στηρίζουν τον δοτό πρωθυπουργό.
Το να κλείνουν τα κοιτάσματα πετρελαίου στη Λιβύη αποτελεί πάγια τακτική πίεσης. Ο Χάφταρ το είχε διατάξει την εποχή που απειλούσε την Τρίπολη(Απρίλιος 2019 – Οκτώβριος 2020) και σε αρκετές περιπτώσεις σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι μισθοφόροι της Wagner, που χρησιμοποίησαν κατά κόρον την κατάληψη κοιτασμάτων πετρελαίου ως τακτική-στρατηγική προτεραιότητα και μοχλό πίεσης. Μάλιστα, για παράδειγμα, το Ελ Φέελ, που ανήκει στην κοινοπραξία Mellitah Oil and Gas (στην οποία συμμετέχει κι η ιταλική ENI), βρίσκεται κοντά στο Σεμπάχ, εκεί που οι Ρώσοι μισθοφόροι και οι δυνάμεις του Χάφταρ επιχειρούν μαζί στα νοτιοανατολικά της χώρας.
