Η ενότητα για μία ακόμη φορά μοιάζει να αποτελεί τη μόνη λύση για τη γαλλική Αριστερά, προκειμένου να ορθώσει το ανάστημά της απέναντι στην ολέθρια νεοφιλελεύθερη πολιτική του επανεκλεγέντος προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και της ενίσχυσης της ακροδεξιάς υπό τη Μαρίν Λεπέν.
Αμέσως μετά τον καταληκτικό γύρο των προεδρικών εκλογών, ο υποψήφιος του αριστερού κόμματος «Ανυπότακτη Γαλλία» (LFI) Ζαν-Λικ Μελανσόν ενέτεινε την προσπάθειά του να συστρατεύσει τα υπόλοιπα κόμματα στην ευρύτερη αριστερή παράταξη (Κομμουνιστές, Οικολόγους, Σοσιαλιστές) για ένα κοινό ψηφοδέλτιο που έχει μέγιστες ελπίδες να πρωτεύσει και να εκλέξει έναν Πρωθυπουργό, που θα αντισταθεί στην αυθαιρεσία του Μακρόν. Μια κυβέρνηση, που στην πρώτη 5ετή θητεία της σώρευσε μεγάλες οικονομικές ανισότητες και προκάλεσε κοινωνικές αναταραχές (πχ Κίτρινα Γιλέκα, υποβαθμισμένα προάστια, αστυνομική βία).
Μπορεί την Πρωτομαγιά η γαλλική Αριστερά να μην βρισκόταν στην ίδια γραμμή της πορείας, όμως οι παρασκηνιακές διεργασίες για μία κοινή κάθοδο στις βουλευτικές εκλογές ήδη είχαν ξεκινήσει και την επομένη, παραμονή μίας ιστορικής ημερομηνίας, επιτεύχθηκε η πρώτη συμφωνία μεταξύ Μελανσόν κι Οικολόγων, ακολούθησε η χειραψία με τους Κομμουνιστές κι εν τέλει ανακοινώθηκε κι η προσχώρηση των καθημαγμένων κι εξαφανισμένων εκλογικά Σοσιαλιστών. Η κίνηση αυτή για τη συγκρότηση ενός ενιαίου μετώπου των προοδευτικών δυνάμεων, αλλά και η ομοιότητα με κάποιες από τις συνθήκες που επικρατούν ευρύτερα κι επιβάλλουν την εν λόγω συμμαχία, έκανε πολλούς στη Γαλλία να τη συγκρίνουν με τον σχηματισμό του ιστορικού και νικηφόρου Λαϊκού Μετώπου (Front Populaire) του 1936. Εκείνης της ευρείας συμπαράταξης που κέρδισε τις ιστορικές εκλογές της 3ης Μαΐου 1936 (άλλη σύμπτωση) και σηματοδότησε κοσμογονικές (τότε) αλλαγές σε κοινωνικό κι οικονομικό επίπεδο. Πληρωμένες διακοπές, 8ωρο, κοινωνική ασφάλιση κλπ, συνθήκες άγνωστες στον «πολιτισμένο» κόσμο μέχρι τότε.
Και τότε, σ’ εκείνα τα ταραγμένα χρόνια, η ακροδεξιά στη Γαλλία -όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη – αύξαινε τη δύναμή της και στους δρόμους, ενώ η Αριστερά (ιδίως μετά τη διάσπαση των Σοσιαλιστών τον Δεκέμβριο του ’20 στο Συνέδριο της Τουρ), βρισκόταν διαμελισμένη. Πρώτη δύναμη ήταν οι μετριοπαθέστεροι Ριζοσπάστες, της αποτυχημένης κυβερνητικής προσπάθειας του Καρτέλ της Αριστεράς του «Παπά» Εριό (Herriot), το 1924, με τους Σοσιαλιστές (SFIO) και τους Κομμουνιστές (SFIC) ν’ ακολουθούν.
Ομοιότητες που όμως σταματούν εδώ. Γιατί η σημερινή συγκυρία, αλλά και οι συσχετισμοί δυνάμεων, όπως κυρίως κι η σύνθεση και συμπεριφορά του πολιτικού και κοινωνικού υποκειμένου στη Γαλλία του σήμερα είναι ολωσδιόλου διαφορετικά. Σήμερα δεν είναι οι καταστατικές δυνάμεις της Αριστεράς (Σοσιαλιστές, Κομμουνιστές κλπ) εκείνες που προπορεύονται. Απεναντίας, ένα πιο ριζοσπαστικοποιημένο υποκείμενο, μία εκλογική βάση που δεν συμπορεύεται με ένα κόμμα δομημένο σύμφωνα με τα συμβατικά δεδομένα, είναι εκείνο που παίρνει την πρωτοβουλία. Κι εάν τότε η επιμέρους κομματική επίδοση καθόρισε το όνομα του Πρωθυπουργού (του Σοσιαλιστή Λεόν Μπλουμ), σήμερα η εκλογική επιτυχία του Μελανσόν, που για λίγες χιλιάδες ψήφους δεν πέρασε στον β’ γύρο των προεδρικών εκλογών, τον χρίζει αδιαμφισβήτητα υποψήφιο.
Επιπλέον, η σημερινή συνεργασία είναι περισσότερο εκλογική, ευκαιριακή, παρά προγραμματική όπως το ‘36. Οι κοινωνικές διεκδικήσεις δεν έχουν το νόημα της ρηξικέλευθης θέσπισης μέτρων πρωτόφαντων στην εργασία και την κοινωνική ασφάλιση, όπως τότε, αλλά μάλλον για την υπεράσπιση, ενίσχυση κι αναπλήρωση των «κεκτημένων». Η διαρκής κρίση (οικονομική, ενεργειακή, κοινωνική) σήμερα καθιστά επιτακτικά επείγουσες τις αυξήσεις στον κατώτατο μισθό (SMIC) και στην προστασία της αγοραστικής δύναμης των μεσαίων και ασθενέστερων στρωμάτων, την τροχοπέδηση των τιμών, τη διατήρηση της συντάξιμης ηλικίας στα 60 χρόνια, τον έλεγχο της αστυνομικής βίας, των κοινωνικών και φυλετικών-εθνοτικών διακρίσεων εναντίον των μεταναστών στα περιθωριοποιημένα προάστια και στην επαρχία.
Τότε, το 1936, η νίκη ήταν το πρόταγμα και το εκλογικό πρόγραμμα ήταν ελάχιστα περιγεγραμμένο. Τότε δέσποζε η πίστη για την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα, τις συνθήκες εργασίας. Η προγραμματική εκείνη σύγκλιση βοήθησε στη συμπαγή ένωση δυνάμεων για την άσκηση της εξουσίας -με ό,τι τούτο συνεπαγόταν κι όπως κι αν κατέληξε τελικά. Σήμερα, οι ιδέες, οι πρακτικές κι η αποβλεπτικότητα, τόσο της LFI, όσο των Οικολόγων, των Κομμουνιστών και των Σοσιαλιστών είναι φύσει διαφορετικές κι οι στόχοι, ακόμη και της συμμαχίας τους, είναι διαφορετικοί. Τίποτε δεν εγγυάται μία νίκη της, οπότε ο συντονισμός ενός έργου αντιπολιτευτικού είναι πολύ διαφορετικός από τους συνδυασμούς που πρέπει να εφεύρει ένα τέτοιο σχήμα διακυβέρνησης. Η συμμαχία των προοδευτικών/αριστερών δυνάμεων δεν είναι απαραίτητο πως θα έχει διάρκεια: όλα θα εξαρτηθούν από τη δυνατότητά της να συσπειρώσει ψηφοφόρους, να πείσει νέες εκλογικές βάσεις, να επανασυνδέσει παλιούς οπαδούς και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και να πείσει πως μόνο μέσω αυτής μπορεί να συγκρατηθούν τα προβλήματα που χειμάζουν τη Γαλλία, αλλά κι ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η απόφαση για αυτή τη σύγκλιση ήταν πολύ γρήγορη, για να την επεξεργασθεί και να την ορθοτομήσει το εκλογικό σώμα και να αποφασίσει εάν θα τη στηρίξει. Ήδη, στο μέτωπο των Σοσιαλιστών έχει δημιουργηθεί ένα μέτωπο διαφωνούντων που θα κατέβουν αυτόνομα υπό τον Στεφάν Λε Φολ στις βουλευτικές εκλογές.
Για να το κατανοήσουμε αυτό θα πρέπει να ξαναστοχασθούμε την κατάσταση εκείνης της εποχής και να συγκρίνουμε εάν η τωρινή συμμαχία μπορεί να σταθεί στο ύψους αυτού που αντιπροσωπεύει το Λαϊκό Μέτωπο μέχρι σήμερα στη συλλογική μνήμη της αριστεράς.
Καίτοι όπως είπαμε, η σημερινή οικονομική κρίση παραπέμπει σε εκείνη του 1929, που είχε φθάσει καθυστερημένα στη Γαλλία, «λόγω της βιομηχανικής της υπανάπτυξης» όπως χαιρόταν τότε η Figaro. Η άνοδος του Χίτλερ κι η ύπαρξη του Μουσολίνι, όπως σήμερα της Λεπέν, δημιουργεί ίδια δεδομένα και πιέσεις στην κοινωνία ενώ η επικείμενη εμφύλια σύρραξη στην Ισπανία προσομοιάζει με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ωστόσο, κόμματα, τύποις προοδευτικών, όπως οι Σοσιαλιστές του σήμερα, οι Οικολόγοι ή ακόμη και το Κομμουνιστικό Κόμμα των ημερών μας, δύσκολα ευαισθητοποιούν και συσπειρώνουν μεγάλο μέρος της κοινωνίας και των ψηφοφόρων. Εξάλλου αποτελούν «σκιά ονείρου» από εκείνη την άλλοτε κραταιά παράταξη του Ζορζ Μαρσαί, που έβαλε πλάτη για τις αναμετρήσεις και την τελική εκλογή του Φρανσουά Μιτεράν.
Επιπλέον, η συγκρότηση του σημερινού ενιαίου ψηφοδελτίου-μετώπου έρχεται πολύ αργά. Η ανάγκη για να συγκροτηθεί το Λαϊκό Μέτωπο είχε ξεκινήσει δύο χρόνια πριν, όταν στις 6 Φεβρουαρίου 1934 οι ακροδεξιοί κύκλοι στη Γαλλία είχαν αποφασίσει ότι ήλθε η ώρα ο φασισμός να επικρατήσει και στη χώρα τους, μετά την Ιταλία, τη Γερμανία κι άλλες Κεντροευρωπαϊκές χώρες. Οι ακροδεξιές οργανώσεις συγκεντρώθηκαν μπροστά στην Εθνοσυνέλευση, όπου επρόκειτο να ορκισθεί ο νέος πρωθυπουργός, όμως το «πολιτικό» πραξικόπημα δεν πέτυχε. Ωστόσο, τούτη η επίδειξη δύναμης έδειξε στον ελεύθερο και προοδευτικό κόσμο της Γαλλίας πως είναι ζωτικής σημασίας να υπάρξει μία αντιφασιστική δράση. Το «Σύμφωνο ενότητας για αντιφασιστική δράσης», υπογράφηκε για πρώτη φορά μεταξύ Σοσιαλιστών και Κομμουνιστών κι αποτέλεσε αφορμή για να προσκολληθούν οι Ριζοσπάστες και τα εργατικά συνδικάτα. Κάτι που σήμερα, ως οικοδόμημα της ύστατης στιγμής, δεν είναι εγγυημένο πως θα συμβεί μέχρι τις εκλογές. Το προγεφύρωμα της νίκης του Λαϊκού Μετώπου προπαρασκευαζότανε δύο χρόνια, μέχρι τις βουλευτικές εκλογές της 3ης Μαΐου 1936 και τη μεγάλη επιτυχία. Το Λαϊκό Μέτωπο κέρδισε 386 έδρες από τις 608 της Βουλής. Παράλληλα είχε οργανωθεί ένα τεράστιο απεργιακό κίνημα, με περισσότερους από δύο εκατομμύρια εργαζομένους να παραλύουν τις βιομηχανίες της χώρας, δίνοντας έτσι μεγαλύτερη βαρύτητα στις κοινωνικές διεκδικήσεις και προσδίδοντας μεγαλύτερο κύρος στην αποφασιστικότητα της Αριστεράς.
Στις αρχές Ιουνίου σχηματίστηκε κυβέρνηση με επικεφαλής τον σοσιαλιστή και χαρισματικό ρήτορα-ηγέτη, Λεόν Μπλουμ. Ακολούθησαν η μία μετά την άλλη οι κοσμοϊστορικές μεταρρυθμίσεις: οι συμφωνίες του Ματινιόν για την καθιέρωση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, θέσπιση συλλογικών συμβάσεων και αυξήσεις μισθών, μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας από 48 σε 40 ώρες, δεκατέσσερις ημέρες άδεια μετ’ αποδοχών, κρατικοποίηση βιομηχανιών, μεταρρύθμιση του αγροτικού κόσμου…
Όσο εφήμερο κι αν υπήρξε το Λαϊκό Μέτωπο –η διχόνοια μεταξύ των παρατάξεων εξ ων συνετέθη επέστρεψε γρήγορα και η συμμαχία διαλύθηκε οριστικά στις αρχές του 1938– είχε θεσπίσει πολύ σημαντικότερα μέτρα από αυτά που σήμερα επί Μακρόν επωφελούνται οι εργαζόμενοι στη Γαλλία και που ο Μακρόν με το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμά του υπόσχεται να ξεθεμελιώσει.
Είναι λοιπόν απολύτως φυσικό σήμερα, στα 2022, το φάσμα μιας ιστορικής συμφωνίας μεταξύ τεσσάρων αριστερών και περιβαλλοντικών κομμάτων, κάποιοι να αρχίζουν να ονειρεύονται μία νέα κατάσταση που θυμίζει Λαϊκό Μέτωπο. Μία συμπαγή παράταξη που υπό έναν νέο Λεόν Μπλουμ στο πρόσωπο του ρητορικά δεινού Μελανσόν θα αντιτάξει με αποφασιστικότητα το όραμα για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη σε όλο και πιο επικίνδυνα ριζωμένη στην κοινωνία ακροδεξιά κι έναν πρόεδρο που μολονότι είχε «θεοποιηθεί» ως ενταφιαστής του παλαιού κομματικού συστήματος και του απαρχαιωμένου τρόπου διακυβέρνησης, αποδείχτηκε ένα άθυρμα και μία μιντιακή κατασκευή των μεγάλων συμφερόντων, που προωθούν την κατάργηση εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Όμως, πέρα από τους συμβολισμούς, το χρονόμετρο των εκλογών μετράει αντίστροφα: πέρα από τις συμφωνίες επείγει ο συντονισμός κι η οργάνωση, μιας κι ο πρώτος γύρος έχει ορισθεί για τις 12 Ιουνίου, μόλις πέντε εβδομάδες από τώρα. Σε ένα σύστημα, που η μονοεδρικότητα κι η προσωπική εκλογή, πέρα από τις επιδόσεις των ψηφοδελτίων, αποτελεί μέρος του εκλογικού συστήματος είναι απαραίτητο να ορισθούν οι κατάλληλοι και πιο ισχυροί υποψήφιοι σε κάθε εκλογική περιφέρεια, να εκτυπωθούν τα φυλλάδια, να κολληθούν αφίσες, να οργανωθούν συναντήσεις.
Εν ολίγοις, μία εκλογική εκστρατεία που θα έχει τα εφόδια να μετασχηματίσει το όνειρο για μία κοκκινο-ροζ-πράσινη Εθνοσυνέλευση σε πραγματικότητα. Και να αποδείξει επίσης πως οι διαπιστώσεις στο ιστορικό βιβλίο Sisyphe est fatigué: Les échecs de la gauche au pouvoir του Serge Halimi (νυν διευθυντή της Le Monde Diplomatique) για τις αποτυχίες της κυβερνώσας Αριστεράς μπορεί να διαψευσθούν.
