Την ώρα που η ελληνική κυβέρνηση πασχίζει να αποφύγει όσο μπορεί την φορολόγηση των υπερκερδών στις επιχειρήσεις ενέργειας, στην Ισπανία η κυβέρνηση Σοσιαλιστών/Podemos έκανε το μεγάλο βήμα. Την Πέμπτη 28 Ιουλίου κατέθεσε στο κοινοβούλιο για έγκριση τα δύο νομοθετικά μέτρα για τις νέες έκτακτες εισφορές σε τράπεζες και εταιρείες ενέργειας. Οι πρώτες θα φορολογηθούν με 4,8% για το περιθώριο επιτοκίου και τις προμήθειες που χρεώνουν, ενώ φόρος 1,2% θα επιβληθεί στους παρόχους ενέργειας επί του καθαρού ποσού του τζίρου τους.
Βέβαια, η φορολόγηση θα είναι προσωρινή και θα αφορά τις είκοσι μεγαλύτερες εταιρείες, όμως σημαντική μεταβλητή αποτελεί η πρόβλεψη ότι το κόστος της πρόσθετης φορολόγησης επ’ ουδενί δεν μπορεί να μεταβιβασθεί στους πελάτες. Μάλιστα, θεσπίζεται ένας αυστηρός μηχανισμός επιτήρησης και πρόστιμο 150% επί του ποσού που πιθανώς μετακυληθεί στους χρήστες των υπηρεσιών. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού (CNMC) θα επιφορτισθεί να παρακολουθεί την πορεία των κερδών και της απόδοσης των φόρων, με την υποστήριξη της Τράπεζας της Ισπανίας, στην περίπτωση των τραπεζών.
Ο ισπανικός κυβερνητικός συνασπισμός αποβλέπει βάσει του μέτρου να συγκεντρώσει 7 δισ. ευρώ σε δύο χρόνια. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατό να χρηματοδοτηθούν μέτρα ενάντια στον καλπάζοντα πληθωρισμό, που και μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία έχει εκτοξευθεί. Η πρόταση για τα δύο νομοσχέδια αναμένεται να λάβει χαρακτήρα επείγοντος, ώστε όλες οι τροποποιήσεις να περαιωθούν εντός της περιόδου των διακοπών και να ψηφισθεί το ταχύτερο, προκειμένου να επισπευσθεί η ισχύς τους.
Αναφορικά με τις εταιρείες ενέργειας, φυσικού αερίου και πετρελαίου θα πληρώσουν ποσοστό 1,2% επί των πωλήσεων στο καθαρό ποσό του τζίρου που είχαν την προηγούμενη χρήση. Η φορολογική τούτη υποχρέωση θα αρχίσει να ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2023 έως την 1η Ιανουαρίου 2024, λαμβάνοντας ως αναφορά για τη φορολογική βάση τα αμέσως προηγούμενα έτη: τα έσοδα από την πώληση αγαθών και υπηρεσιών το 2022 και 2023. Η καταβολή των φορολογικών ποσών θα ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο, προκειμένου να δοθεί χρόνος ώστε να εγκριθούν οι ισολογισμοί των εταιρειών, όμως τον Φεβρουάριο θα καταβληθεί προκαταβολικά ένα ποσόν ίσο με το 50% της τελικής φορολόγησης. Ο υπολογισμός δε του φορολογητέου ποσού για εταιρείες με τζίρο άνω του ενός δισ. θα γίνει με αναφορά το έτος 2019 – χρονιά που θεωρείται ως πιο αντιπροσωπευτική για την μεγάλη κερδοφορία, προκειμένου να αποφευχθούν οι τυχόν στρεβλώσεις στους υπολογισμούς λόγω της συγκυρίας της Covid.
Στην περίπτωση εταιρειών με πολλές δραστηριότητες, εάν η ενεργειακή δραστηριότητα είναι μικρότερη από το 50% του καθαρού ποσού του κύκλου εργασιών, η εταιρεία θα εξαιρείται από τον φόρο. Για την επιλογή αυτών των εταιρειών, θα ληφθεί υπόψη ο κατάλογος των κύριων φορέων εκμετάλλευσης για τα τρία τελευταία χρόνια που δημοσιεύτηκε από την Εθνική Επιτροπή Αγορών και Ανταγωνισμού (CNMC).
Οι εταιρείες που υπόκειται στον φόρο μπορεί να είναι ισπανικές ή ξένες. Βέβαια, όπως συμβαίνει συνήθως, η πλειονότητα από αυτές τις εταιρείες έχουν τιμολόγηση στο εξωτερικό, άρα ο φόρος θα τους επιβληθεί μόνο για τη συγκεντρωτική δήλωση στην Ισπανία. Και αυτή είναι η μοναδική αχίλλειος πτέρνα του νομοσχεδίου. Δηλαδή, η επιχείρηση που έχει έδρα εκτός ισπανικών συνόρων μένει έξω από τη φορολόγηση: τα έσοδα των θυγατρικών στο εξωτερικό δεν θα υπολογίζονται για τους νέους φόρους.
Παρόμοια είναι και η νέα φορολογία που προτείνει η κυβέρνηση PSOE/Podemos και για τον χρηματο-οικονομικό τομέα. Η υποχρέωση πληρωμής του φόρου ξεκινά την ίδια περίοδο (την 1η Ιανουαρίου) και το όφελος θα καταβληθεί τον Σεπτέμβριο με προκαταβολή τον Φεβρουάριο, λαμβάνοντας ως αναφορά το αμέσως προηγούμενο οικονομικό έτος. Όμως σε αυτή την περίπτωση το αντικείμενο που φορολογείται είναι οι τόκοι και οι προμήθειες. Επιτόκιο 4,8% θα εφαρμοστεί στο περιθώριο διαμεσολάβησης, δηλ. τη διαφορά μεταξύ των τόκων που χρεώνει η τράπεζα στους πελάτες της και των τόκων που πληρώνει η ίδια όταν λαμβάνει χρηματοδότηση. Ομοίως με τις προμήθειες: θα ληφθεί υπόψη η διαφορά μεταξύ αυτών που πληρώνονται και εισπράττονται. Ούτε σε αυτή την περίπτωση θα φορολογούνται οι τόκοι και οι προμήθειες που αποκτώνται στο εξωτερικό από τις θυγατρικές.
Το όριο για να καθοριστεί ποιά απο αυτές τις οντότητες υποχρεούται να καταβάλει τον φόρο ορίσθηκε στα 800 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό δεν αναφέρεται στον συνολικό κύκλο εργασιών, αλλά στο κύριο μέρος: το άθροισμα των τόκων και των προμηθειών που χρεώνουν στους πελάτες τους. Αυτό αντιπροσωπεύει το 80% του τραπεζικού τζίρου και για το λόγο τούτο μειώθηκε αναλογικά το ποσόν στα 800 εκατ., εν σχέσει προς το ένα εκατ. ευρώ για τις εταιρείες ενέργειας.
Με αυτόν τον τρόπο, το ισπανικό Υπουργείο Οικονομικών αποφεύγει τον (και επικοινωνιακό) σκόπελο της άμεσης φορολόγησης των εταιρειών, που ήδη έχουν ξεκινήσει να διαμαρτύρονται και να επικαλούνται τα κόστη, τις δύσκολες συγκυρίες, τις θέσεις εργασίας και την ανάπτυξη που (υποτίθεται) ότι προσπορίζουν στη χώρα. Το υπουργείο καταφεύγει σε πιο αντικειμενικές μεταβλητές που είναι εύκολο να επαληθευτούν και η κατανομή αυτών των φόρων θα αντανακλά το μερίδιο των εταιρειών στην αγορά. Άλλωστε αυτά τα μέτρα, για την περίπτωση που οι εταιρείες θελήσουν να τα αμφισβητήσουν, λογίζονται ως έκτακτα και εμπίπτουν στην κατηγορία με τα οφέλη δημόσιου χαρακτήρα και όχι ως φορολογικές υποχρεώσεις ή διπλή φορολογία. Αυτό ακριβώς εξήγησε το υπουργείο Οικονομικών στη συνάντηση της Παρασκευής με τους θιγόμενους τομείς. Οι εταιρείες όμως είναι πολύ πιθανό να αμφισβητήσουν αυτές τις υποχρεώσεις τους στα δικαστήρια.
Ωστόσο, η κυβέρνηση, και είναι πολύ σημαντικό αυτό για την ευόδωση της προσπάθειας, υποστηρίζει πως οι ενεργειακές εταιρείες αποκομίζουν, ήδη πριν τον πόλεμο, ουρανόπεφτα κέρδη χάρις στις απότομες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Ο εκπρόσωπος του PSOE Πάτσι Λόπεθ μάλιστα επέκρινε εκείνους που “όταν είχαν προβλήματα χτυπούσαν στην πόρτα του “πατέρα” Κράτους” και πλέον ήγγικεν η ώρα “να δείξουν κι αυτοί την αλληλεγγύη τους”. Κι εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εγκρίνει τη δυνατότητα να επιβληθεί φορολογία σε αυτά τα έκτακτα κέρδη. Ιδίως όσον αφορά τις τράπεζες, αυτές θα επωφεληθούν ιδιαίτερα από την αύξηση των επιτοκίων. Από την άλλη, ο κλάδος απαλλάσσεται από τον ΦΠΑ και δεν συμβάλλει στις αντίστοιχες εισπράξεις όσο οι άλλοι φορείς. Άλλωστε και οι Βρυξέλλες (στα χαρτιά βέβαια) μελετούν τη δυνατότητα να εφαρμοστεί ΦΠΑ στον χρηματοπιστωτικό τομέα στο μέλλον. Αλλά, όπως τονίζει η ισπανική κυβέρνηση, ακόμη και εάν προστίθεται στο πραγματικό επιτόκιο 23% που καταβάλλουν οι τράπεζες στη χώρα το παραπανίσιο 4,8%, και πάλι δεν φθάνει το ονομαστικό 30%, που καθορίζεται για τον εταιρικό φόρο για χρηματοοικονομικές οντότητες στην Ισπανία και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση, ισχυρίζεται η κυβέρνηση, αλλά και αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων, το επιπλέον κόστος που θα κληθούν οι δύο τομείς να καταβάλουν, είναι πολύ μικρότερο από αυτό που πληρώνουν άλλοι τομείς. Επιπλέον, με τα εισοδήματα που θα προκύψουν η κυβέρνηση θα μπορέσει να εκπονήσει τα κοινωνικά μέτρα που προβλέπονται στην συμφωνία με τους Podemos για την εισοδηματική πολιτική.
