Η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ είχε να λύσει έναν μεγάλο γρίφο με τη σύνταξη του τελευταίου της προϋπολογισμού πριν από τις εκλογές του 2023. Ο πήχης που έθεσε ψηλά ο κυβερνητικός συνασπισμός Σοσιαλιστών/Unidas Podemos αποφασίζοντας γενναίες μειώσεις φόρων σε μεσαία-μικρά εισοδήματα και η δημιουργία φόρου αλληλεγγύης για τα μεγάλα, δημιουργεί αναπόφευκτες ισοδύναμες ανάγκες για έσοδα, ώστε να χρηματοδοτηθεί το μέτρο. Αλλά επίσης, οι δύο παρατάξεις προσπαθούν να βρουν τρόπο ώστε να εκπληρώσουν όλα τα υπόλοιπα κοινωνικά μέτρα που είχαν εντάξει στην προεκλογική τους ατζέντα. Μέτρα, τα οποία με την κρίση αλλά και μετά την έπαρση που έχει δημιουργήσει η νίκη της ακροδεξιάς Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία στην καραδοκούσα συντηρητική παράταξη γίνονται ακόμη πιο επιτακτικά, ενόψει και της επόμενης εκλογικής χρονιάς.
Παρά τις όποιες αμφιβολίες είχαν οι Podemos, ιδίως σε ό,τι αφορά την κοινωνική ατζέντα, τον νόμο για τις οικογένειες και την αύξηση των αμυντικών δαπανών, η συμφωνία για τον προϋπολογισμό, επετεύχθη, όπως πάντα in extremis και βαθιά χαράματα. Ένας προϋπολογισμός με αναθεωρημένη προς τα κάτω ανάπτυξη 2,1% από 2,7%, αυξημένες δαπάνες 10% (274,5 δισεκ. με τα κεφάλαια της Ε.Ε.), αλλά και αυξημένους εξοπλισμούς κατά 25,8% στα 12,3 δισεκ ευρώ. Μέσα στα θετικά του είναι οι αυξήσεις στα επιδόματα ανεργίας, συν 100 ευρώ στις γυναίκες ανά παιδί, 2,3% στους μισθούς και επέκταση των δωρεάν μετακινήσεων.
Για την προοδευτική συγκυβέρνηση η κοινωνική πολιτική αποτελεί το βαρύ πυροβολικό της και το μόνο μέσο να αποτρέψει μία ήττα και τη σύμπηξη ενός α λα ιταλικά συντηρητικού μετώπου. Αυτό διαφαίνεται να δρομολογείται μετά τη «μυστική» συνάντηση που είχαν οι επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) και του Vox, αλλά κι από τις αλλεπάλληλες επαφές του Αλβέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο με ηγέτες περιφερειακών συντηρητικών κομμάτων. Απέναντι στη σαφή δημοσκοπική άνοδο των συντηρητικών του Φεϊχόο, ιδίως μετά την επικράτησή τους στις τοπικές κυβερνήσεις στην Ανδαλουσία και την Καστίλια-Λεόν, η επιτυχία που θα έχουν οι γενναίες κοινωνικές παροχές, όπως μεταξύ άλλων η αύξηση κατά 3,5 % των μισθών με προοπτική να φθάσει στο 9,5% μέσα στην επόμενη τριετία θα αποτελέσουν τη «Λυδία Λίθο» για την Αριστερά. Ιδιαίτερα για την επόμενη δύσκολη ενεργειακά και πληθωριστικά περίοδο για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις, την παραγωγή και τους εργαζόμενους.
Οι φορολογικές μειώσεις που ανακοινώθηκαν, ουσιαστικά πλήττουν καίρια το πάγιο επιχείρημα των συντηρητικών, που όμως έχει διαρκώς μονομερή εφαρμογή στη φοροελάφρυνση των πλουσίων, όπως αποσαφήνισε η υπουργός Μαρία Χεσούς Μοντέρο. Η υπουργός Προϋπολογισμού της Ισπανίας συνέκρινε τα παρόντα μέτρα με τις φοροελαφρύνσεις για τα μεγάλα εισοδήματα που αποφάσισαν οι (υπό συντηρητική διακυβέρνηση) Περιφέρειες της Μαδρίτης και της Ανδαλουσίας, οι οποίες υποστηρίζουν τη θεωρία της «σταγόνας»: εάν βγάζουν λεφτά οι πλούσιοι, δημιουργούν θέσεις εργασίας και προϋποθέσεις για να κερδίσουν… μακροπρόθεσμα και οι πενέστεροι!
Άλλωστε, με τη θέσπιση του φόρου αλληλεγγύης, που αφορά τους μόλις 23.000 φορολογουμένους (0,1% του συνόλου) που κερδίζουν πάνω από 3 εκατ. ευρώ ετησίως, η κυβέρνηση Σάντσεθ υπολογίζει πως θα βάλει στα κρατικά ταμεία 1,5 δισεκ. ευρώ για να καλύψει τις μειώσεις στους μικρομεσαίους φορολογουμένους. Αντίστοιχα ευελπιστεί πως θα είναι τα οφέλη για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις από την αύξηση των φορολογικών συντελεστών στις μεγάλες.
Το παράδοξο είναι πως ο Σάντσεθ τρόπον τινά σύρθηκε στις μειώσεις αυτές από τις εξελίξεις: η αυτόνομη περιοχή της Βαλένθιας, της οποίας κυβερνήτης είναι ο Τσίμο Πουτζ, μείωσε τη φορολογία σε εισοδήματα κάτω των 60.000 ευρώ και αύξησε στο 10 % τις απαλλαγές στα περιφερειακά τέλη. Η κίνηση του Πουτζ, την οποία ακολούθησαν περίπου 10 άλλες Περιφέρειες, πολλές από αυτές υπό σοσιαλιστική διακυβέρνηση, έφερε προ τετελεσμένων τον Σάντσεθ. Η κυβέρνηση δυσφόρησε γι’ αυτές τις προσωπικές πρωτοβουλίες, ιδίως για το γεγονός ότι το ύψος τους δεν αποφασίσθηκε σε συνεννόηση με την κεντρική κυβέρνηση. Έτσι ο Σάντσεθ βρέθηκε προ απροόπτου να χρειάζεται να χαράξει μία πολιτική και ένα ύψος φοροαπαλλαγών που θα στέκονται στο επίπεδο εκείνων που προτείνουν οι Περιφέρειες, προτού τις συγκρίνει με τα περιθώρια που του αφήνει ο προϋπολογισμός.
Προκειμένου δε, να μην προκληθούν αντιδράσεις, η κυβέρνηση προβλέπει πως η φορολόγηση των 23.000 φυσικών προσώπων αυτών για το 2023 και 2024 θα είναι κλιμακωτή και σε δόσεις (1,7% για εισοδήματα από 3 έως 5 εκατ., 2,1% για 5 -10 εκατ. και 3,5% 10 εκατ. και άνω), ενώ ο φόρος αυτός θα αφαιρείται από τη φορολόγηση στις Περιφέρειές τους.
Παράλληλα με τον φόρο στους πλούσιους, προβλέπεται μια αναπροσαρμογή στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (IRPF), με μειώσεις φόρου για τα εισοδήματα από 18.000 σε 21.000 ευρώ, ενώ αυξάνεται το ελάχιστο αφορολόγητο όριο από τα 14.000 στα 15.000 ευρώ. Τουτέστιν, όσοι κερδίζουν λιγότερα θα έχουν περισσότερες φοροελαφρύνσεις. Όπως τόνισε η Μοντέρο, με βάση ότι το μέσο ετήσιο εισόδημα στην Ισπανία είναι 21.000 ευρώ, από τα νέα μέτρα επωφελείται το 50% των εργαζομένων. Η εξοικονόμηση για τους εργαζομένους στην επόμενη διετία θα φθάσει το 1,881 δισεκ. ευρώ, ενώ το όφελος για πχ έναν ανύπανδρο με εισόδημα 18.000 ευρώ ετησίως, υπολογίζεται στα 746 ευρώ ετησίως, δηλ. 40% λιγότερο φόρο.
Για τα εισοδήματα άνω των 200.000 ευρώ, ο φορολογικός συντελεστής θα πάει από 26% σε 27% και από 27% σε 28% για όσα ξεπερνούν τις 300.000. Αυτό θα επηρεάσει 17.814 φορολογούμενους και θα συνεισφέρει επιπλέον 204 εκατομμύρια στα έσοδα, ώστε να καλυφθεί η διαφορά των περίπου 300 εκατ. από τα έσοδα της φορολογίας των υπερπλουσίων (1,5 δισεκ.) και τα οφέλη από τις φοροελαφρύνσεις των μικρομεσαίων (1,8 δισεκ).
Παρόμοια, θα εγκριθεί στην IRPF πρόσθετη μείωση 5% στα καθαρά έσοδα για τους αυτοαπασχολούμενους και θα αυξηθεί μείωση για τις εκπιπτόμενες δαπάνες από το 5 σε 7%. Το υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ότι περισσότεροι από 1,5 εκατ. φορολογούμενοι σε αυτήν την κατηγορία θα επωφεληθούν από μειώσεις 184 εκατ. ευρώ. Επιπλέον το υπουργείο Οικονομικών σχεδιάζει να μειώσει τη φορολογία και στις εταιρείες που τιμολογούν λιγότερο από ένα εκατομμύριο ευρώ από 25% σε 23%, κάτι που θα ωφελήσει 407.000 εταιρείες και θα τους επιτρέψει να εξοικονομήσουν 292 εκατομμύρια ευρώ. Από την άλλη, οι μεγάλοι ενοποιημένοι όμιλοι θα μπορούν να αφαιρέσουν μόνο το 50% των ζημιών τους από προηγούμενα έτη το 2023 – ενώ θα μπορούν να ενσωματώσουν τις υπόλοιπες το 2024 -, γεγονός που θα επιτρέψει την αύξηση των εισπράξεων κατά 2,439 δισεκατ. ευρώ για τα κρατικά ταμεία το 2023 και 2024 και θα επηρεάσει μόνο 3.609 εταιρείες, το 0,2% του συνόλου. Όπως εξήγησε η Μοντέρο, «δεν πρόκειται για αύξηση φόρου» αλλά για «αναβολή» των αποζημιώσεων για τα αρνητικά αποτελέσματα. Άλλωστε η κυβέρνηση ήδη έχει εγκρίνει μείωση του εταιρικού φόρου στο 15%, που αναμένεται ότι θα αρχίσει να εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 2023.
Στις μειώσεις φόρων που ευνοούν τα νοικοκυριά θα πρέπει να προστεθεί η επιβεβαίωση της μείωσης στον ΦΠΑ για τα προϊόντα γυναικείας υγιεινής, που είχε ήδη προταθεί από την υπουργό Ισότητας Ιρένε Μοντέρο τον Αύγουστο του 2021 και τώρα με τα νέα μέτρα εν τέλει υλοποιείται.
Οι θεσπισμένες αυτές φοροαπαλλαγές, πέρα από την απήχηση που αναμένεται να έχουν στην κοινή γνώμη, αποβλέπουν και σε μία άλλη προοπτική. Να γεφυρωθούν οι όποιες διαφορές έχουν τα δύο κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού για τη σύνταξη του προϋπολογισμού, που ιδίως για τους Unidas Podemos συνεπάγεται την εκπλήρωση βασικών προεκλογικών τους στόχων.
Οι γρίφοι για την επίτευξη μίας συμφωνίας του PSOE με την αριστερή παράταξη μπορούν να σκιαγραφηθούν σε δύο βασικές πτυχές: τον καθαυτό πίνακα του προϋπολογισμού για να κλείσει το κεφάλαιο των δαπανών, που για τη «μαβιά» παράταξη πρέπει να έχει αμιγώς κοινωνικό χαρακτήρα. Και δεύτερον, τα μέτρα που καίτοι δεν είναι ουσιαστικώς δημοσιονομικά, ωστόσο από μέτρα κοινωνικής προστασίας και μέτρα για να μετριασθούν οι ολέθριες επιπτώσεις από τον πληθωρισμό και την αρνητική οικονομική συγκυρία. Παράλληλα, θα εξετασθούν ζητήματα, όπως το οικογενειακό δίκαιο και η επέκταση της άδειας πατρότητας και μητρότητας, όπως και το καθολικό επίδομα για την ανατροφή των παιδιών, μέτρα που αφορούν και τις οικογένειες ιδίου φύλου, στο πλαίσιο της Ατζέντας 2030 για τα δικαιώματα.
Ιδιαίτερα επίμαχες θα είναι οι διαπραγματεύσεις για θέματα στα οποία οι Podemos δίνουν απόλυτη προτεραιότητα, όπως η Υγεία. Η παράταξη αξιώνει ακόμη μεγαλύτερη χρηματοδότηση ώστε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις από την επέλαση του κορονοϊού και να αναστυλωθεί ένας τομέας και ένα σύστημα, που τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν κατεδαφισθεί από τη λαίλαπα των ιδιωτικοποιήσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο ιδιαίτερη μάχη θα δοθεί στο πάγιο αίτημα των Podemos για το ξεμπλοκάρισμα στη Βουλή του νόμου κατά των εξώσεων, ενώ ζητούν όχι μόνον να απαγορευθούν οι εξώσεις ευάλωτων οικογενειών χωρίς εναλλακτική στέγαση ή η χρήση αδειών κατοικίας, αλλά και η επέκταση της πολιτικής για δημόσια κατοικία.
Ανάμεσα δε στις προτεραιότητες της κυβέρνησης που θα συζητηθούν ιδιαίτερα είναι και η κατάργηση του διαβόητου «νόμου φίμωτρο» για την ελευθερία δημοσιεύσεων κατά της αυθαιρεσίας των δυνάμεων καταστολής κλπ, μια από τις δεσμεύσεις στην αρχική συμφωνία για τη συγκρότηση του κυβερνητικού συνασπισμού που είχαν υπογράψει οι Πέδρο Σάντσεθ και Πάμπλο Ιγκλέσιας το 2019.
Η κοινωνική πολιτική, έτσι όπως εκφράζεται από τα μέτρα για τις φοροελαφρύνσεις, την επιδότηση για τις αυξήσεις στην ενέργεια και η κρηπίδωση των νοικοκυριών από τον πληθωρισμό, θα αναδειχθεί σε κύρια πρόκληση για την επιτυχία των δυνάμεων του σοσιαλ-αριστερού συνασπισμού. Η όποια αποτυχία τους, σε συνδυασμό με την ανοδική πορεία που έχει η συντηρητική παράταξη και ο αναβαθμισμένος ρόλος που βρίσκεται μετά το ιταλικό παράδειγμα να έχει η ακροδεξιά, θα ρίξουν τους ψηφοφόρους στο δόκανο της συνεργασίας δεξιών-νεοφρανκιστών.
Η πορεία που θα έχει ο κυβερνητικός συνασπισμός στην Ιταλία θα καθορίσει και την τύχη της Ισπανίας στις επόμενες εκλογές. Κάτι που στην περίπτωση του ομοσπονδιακού χαρακτήρα της χώρας, με τις λογής αυτονομιστικές αξιώσεις σε πολλές περιοχές, θα έχει ζοφερές συνέπειες, καθώς στην οικονομική και κοινωνική κρίση θα προστεθούν οι προστριβές και οι συγκρούσεις με τις επιμέρους εθνοτικές ομάδες (Βάσκοι, Καταλονία) ή με κοινωνικές ομάδες (ΛΟΑΤΚΙ, γυναίκες, μετανάστες κλπ), που η οπισθοδρομική συντηρητική ιδεολογία για τα «χρηστά ήθη» απειλεί άμεσα.
