Δικαίωση για τα θύματα της δικτατορίας του Φρανθίσκο Φράνκο στην Ισπανία δίνει ο νόμος που εκδόθηκε σήμερα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Ο νόμος για τη Δημοκρατική Μνήμη που ψηφίστηκε από την ισπανική κυβέρνηση αφορά τα χρόνια της δικτατορίας του 1939-1975 και τον τριετή εμφύλιο πόλεμο που προηγήθηκε και ακυρώνει όλες τις καταδίκες για πολιτικές, ιδεολογικές, θρησκευτικές πεποιθήσεις ή σεξουαλικό προσανατολισμό.
Η Φλορ Βαένα έχει περάσει δεκαετίες προσπαθώντας να καθαρίσει το όνομα του αδελφού της Χοσέ Ουμπέρτο Βαένα, ο οποίος ήταν ένας από τους πέντε τελευταίους ανθρώπους που εκτελέστηκαν υπό το φασιστικό καθεστώς του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο, μόλις δύο μήνες πριν από το θάνατο του δικτάτορα το 1975.
«Θέλω να κυκλοφορήσει σε όλα τα μέσα ενημέρωσης ότι ήταν ένας αθώος άνθρωπος που εκτελέστηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα…Θέλω να αποκατασταθεί η τιμή του και να μείνει στην ιστορία ως δολοφονημένος άνθρωπος, όχι ως δολοφόνος», δήλωσε η αδερφή του εκτελεσμένου πολιτικού κρατούμενου.
Στρατοδικείο καταδίκασε σε θάνατο τον 24χρονο τότε Βαένα, μέλος του Επαναστατικού Αντιφασιστικού και Πατριωτικού Μετώπου (FRAP), ενός αριστερού παρανόμου κινήματος, για φερόμενη δολοφονία ενός αστυνομικού. Ο Βαένα αρνήθηκε τη συμμετοχή στη δολοφονία. Η μαρτυρία είπε ότι δεν έμοιαζε με τον πυροβολητή, αλλά αυτό δεν έγινε δεκτό από το δικαστήριο.
Οι εκτελέσεις, στις οποίες περιλαμβάνονταν επίσης δύο μέλη της βασκικής αυτονομιστικής ομάδας ETA, στις 27 Σεπτεμβρίου 1975, προκάλεσαν οργή και διαμαρτυρίες στην Ισπανία και στο εξωτερικό.
Έχοντας παραπέμψει ανεπιτυχώς την υπόθεση στα ισπανικά δικαστήρια και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Φλορ Βαένα, 69 ετών, χαιρέτισε τον νέο νόμο, αλλά παρόλα αυτά θρηνούσε που οι γονείς τους είχαν πεθάνει με το όνομα του αδελφού της να είναι ακόμα αμαυρωμένο από φόνο.
Η αδερφή του Χοσέ Λουίζ Σάντεζ Μπράβο, ενός άλλου μέλους του FRAP που εκτελέστηκε την ίδια μέρα με τον Βαένα, θυμήθηκε τον πόνο που υπέφερε η μητέρα της μετά τον θάνατό του, ο οποίος είπε ότι της στέρησε τη θέληση να ζήσει.
«Εάν τουλάχιστον το όνομα του αδερφού μου διαγραφεί, είμαι ικανοποιημένη», είπε η Βικτόρια Σάντσεζ Μπράβο σχετικά με τον νέο νόμο που στοχεύει να εξαλείψει τα κενά και να καλύψει ένα ευρύτερο φάσμα θυμάτων και εγκλημάτων που σχετίζονται με τη δικτατορία του Φράνκο, 14 χρόνια μετά τον πρώτο νόμο για τη μνήμη.
Ωστόσο, οι ενώσεις μνήμης λένε ότι εξακολουθεί να αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει βασικά ζητήματα, όπως η έκδοση νομικών αποφάσεων για τα πραγματικά εγκλήματα ή η προσαγωγή των δραστών στη δικαιοσύνη.
«Δεν πρόκειται να έχουμε αυτή τη νομική αλήθεια όπως συνέβη στην Αργεντινή, για παράδειγμα», θρηνούσε η Ρόζα Γκαρσία της ένωσης κρατουμένων της εποχής La Comuna, η οποία, ως φοιτήτρια ιατρικής το 1975, καταδικάστηκε σε δύο χρόνια για «παράνομη προπαγάνδα και συστράτευση».
Σε μια προσπάθεια να επουλώσουν τις πληγές, τα αριστερά και τα δεξιά κόμματα συμφώνησαν σε ένα Pacto del Olvido (Σύμφωνο Λήθης) το 1977 για να αποφύγουν να αντιμετωπίσουν ένα οδυνηρό παρελθόν και να διευκολύνουν τη μετάβαση στη δημοκρατία. Ωστόσο, η κληρονομιά του Φράνκο παραμένει ένα διχαστικό ζήτημα στην Ισπανία, ειδικά μετά την άνοδο του ακροδεξιού κόμματος Vox τα τελευταία χρόνια.
Με το νέο νομοσχέδιο, το κράτος θα προωθήσει και την έρευνα και τις εκταφές θυμάτων που θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους, τους οποίους μέχρι τώρα χειρίζονταν σύλλογοι μνήμης. Κυβερνητικές εκτιμήσεις αναφέρουν 114.000 αμάχους που εξαφανίστηκαν, που πιθανώς σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις του Φράνκο κατά τη διάρκεια του πολέμου και καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, αρκετές οικογένειες παρέλαβαν τα λείψανα των αγαπημένων τους από έναν ομαδικό τάφο στην ανατολική πόλη Πατέρνα, όπου εθελοντές έχουν μέχρι στιγμής ανακαλύψει συνολικά 154 τέτοιους τάφους, και έχουν κάνει εκταφή 1.200 θυμάτων.
Μέχρι τον Ιούλιο, η κυβέρνηση έχει δώσει το πράσινο φως σε 448 έργα εκταφής, συμπεριλαμβανομένου ενός στο κέντρο του Βαγιαδολίδ, όπου οι ενώσεις ελπίζουν να ανακτήσουν 160 θύματα.
Σύμφωνα με το νέο νόμο, οι μελέτες για την κληρονομιά της δικτατορίας του Φράνκο θα είναι μέρος του υποχρεωτικού σχολικού προγράμματος και θα απαιτούνται για όσους αναζητούν θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα. Μέχρι τώρα, ο Φρανκισμός περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα της σχολικής ιστορίας αλλά σπάνια αναφερόταν λεπτομερώς.
Ο Κάρλες Βαλιέχο, πρώην συνδικαλιστής που διέφυγε στην εξορία το 1971 αφού καταδικάστηκε για παράνομη συγκέντρωση και προπαγάνδα, ελπίζει ότι μια τέτοια διδασκαλία θα ευαισθητοποιήσει τις νεότερες γενιές.
«Αυτό θα μπορούσε να είναι το αντίδοτο στην άνοδο του νεοφασισμού, του μεταφασισμού ή της ακροδεξιάς στην Ευρώπη», είπε, θρηνώντας ότι η Ισπανία δεν είχε παράσχει τέτοια εκπαίδευση νωρίτερα για να εξηγήσει τους κινδύνους του Φρανκισμού και άλλων δικτατοριών και πώς περιορίζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες.
