Ο Λουΐζ Ινάσιου «Λούλα» ντα Σίλβα κατάφερε να εκλεγεί για τρίτη φορά πρόεδρος της Βραζιλίας, με ένα από τα πιο οριακά αποτελέσματα σε εκλογές από το 1989. Με μόλις 50,9% ο υποψήφιος του Κόμματος των Εργατών και σημαντικών δυνάμεων του Κέντρου, επικράτησε έναντι 49,1% του ακροδεξιού απερχόμενου προέδρου, Ζαΐχ Μπολσονάρου, που όπως και στον πρώτο γύρο απέδειξε πως έχει δημιουργήσει πλέον μία ισχυρή κοινωνική και εκλογική βάση.
Ο Λούλα κατόρθωσε να αυξήσει τις ψήφους του σε 26 από τα 27 ομόσπονδα κρατίδια και κυρίως μπόρεσε σε σχέση με τα ποσοστά του στον α΄γύρο να ανακάμψει στις κρίσιμες πολυπληθέστερες περιοχές στα νότια και νοτιοανατολικά (κατά 13% στο Σάου Πάουλου και 11% στο Ρίο ντε Ζανέιρου). Ωστόσο, ο Μπολσονάρου, αν και υστέρησε σε συνολικούς ψήφους, στην ουσία επικράτησε σε 14 κρατίδια στον β’ γύρο έναντι 13 του Λούλα, ενώ νίκησε σε 250 πόλεις που είχε κερδίσει ο αντίπαλός του στην πρώτη αναμέτρηση! Ως εκ τούτου η νίκη Λούλα κάθε άλλο παρά άνετη λέγεται, ενώ η ισχνή πλειοψηφία δημιουργεί ερωτηματικά ως προς το πώς θα καταφέρει η νέα κυβέρνηση να πορευθεί έχοντας τη συγκατάθεση της κοινής γνώμης.
O Λούλα κατόρθωσε να συγκεντρώσει 13 εκατομμύρια ψήφους περισσότερες από τον προηγούμενο υποψήφιο του ΡΤ, Αντάτζι. Βέβαια, στις προηγούμενες εκλογές ο φερόμενος ως διάδοχος του Λούλα – που και πάλι απέτυχε να εκλεγεί κυβερνήτης στο Σάου Πάουλου – είχε κατέλθει μόνος έχοντας στους ώμους του τη μνησικακία της κοινωνίας απέναντι στις προηγούμενες κυβερνήσεις των Λούλα και Ντζίλμα Ρούσεφ. Επιπλέον, δεν διέθετε, όπως σήμερα ο Λούλα, την υποστήριξη σημαντικών κομμάτων του Κέντρου και ιδίως του πανίσχυρου Ζεράλντου Αλκμίν. Το αποτέλεσμα έδειξε ότι οι αντιστάσεις εναντίον του παρελθόντος του Λούλα επιβιώνουν και ότι τελικά στις εκλογές της Κυριακής επικράτησε ο λιγότερο μισητός υποψήφιος!
Ο Λούλα κέρδισε μία εξαιρετικά πολωμένη εκλογική αναμέτρηση σε μία χώρα που δείχνει βαθιά διαιρεμένη. Πέρα από τον αρχικό ενθουσιασμό, η προεδρία του Λούλα δεν πρόκειται να είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Ήδη ξεκινά έχοντας σε περιφερειακό επίπεδο την υποστήριξη μόλις 11 από τους 27 κυβερνήτες στα ομόσπονδα κρατίδια, έναντι 14 που τάσσονται με τον Μπολσονάρου (2 κυβερνήτες είναι ανεξάρτητοι). Δεδομένου ότι ο Λούλα δεν διαθέτει την πλειοψηφία των εδρών στο Κοινοβούλιο, η δύσκολη διαπραγμάτευση με τους πανίσχυρους προέδρους των δύο Σωμάτων και τους κομματικούς αντιπροσώπους θα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα. Για τον λόγο αυτό, ο νέος πρόεδρος στην επινίκια ομιλία του τόνισε σε συμφιλιωτικό τόνο πως «δεν υπάρχουν δύο Βραζιλίες». Υποσχέθηκε πως θα εγγυηθεί τις ελευθερίες των πολιτών και των απειλούμενων κοινωνικών ομάδων, είτε για τη θρησκευτική πίστη τους, την ταυτότητα, το φύλο, είτε την εθνότητά τους. Λίγο αργότερα εξέφρασε τον σκεπτικισμό του για τη στάση του Μπολσονάρου στη μεταβίβαση της εξουσίας, αναγνωρίζοντας τη μικρή διαφορά (μόλις 2,2 εκατ. ψήφοι) στη νίκη της «δημοκρατίας», που, όπως τόνισε, ήταν «ένα έργο του Θεού κατά του αυταρχισμού και του φασισμού».
Στην ομιλία του ο Μπολσονάρου δήλωσε πως θα μετασχηματίσει ριζικά το υπουργείο Πολιτισμού, ώστε η Βραζιλία «να μην αποτελεί τον παρία της κοινωνίας» και να γίνει «παγκόσμιος πρωταγωνιστής» στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων και της ταυτότητας. Ήδη η ανάγκη για εθνική συμφιλίωση πρυτανεύει στις δηλώσεις όλων των πολιτικών παραγόντων: ο κεντρώος πρόεδρος της Γερουσίας, Ροντρίγκου Πασέκου, στο συγχαρητήριο μήνυμά του κάλεσε τους Λούλα και Αλκμίν να «ενώσουν» τη χώρα. Ο μόνος που δεν συμμετέχει στη γενική προσπάθεια για κοινωνική ειρήνη είναι ο Μπολσονάρου, ο οποίος ακόμη σιωπά και δεν έχει εκφρασθεί για το αποτέλεσμα, ενώ όπως έχει διαρρεύσει από το περιβάλλον του, όταν τον αναζήτησαν οι συνεργάτες του για να συσκεφτούν για τις επόμενες ώρες και ημέρες, τους ενημέρωσαν πως ο Πρόεδρος πήγε… να κοιμηθεί!
Η στάση του απερχόμενου Προέδρου αποτελεί πλέον έναν βασικό παράγοντα για τη μετουσίωση σε πράξη του κυβερνητικού έργου του Λούλα. Με 260 βουλευτές της Δεξιάς και του συντηρητικού Κέντρου στο πλευρό του, την πλειοψηφία στη Γερουσία (37 έναντι 28 του Λούλα) και 14 κυβερνήτες στο στρατόπεδό του, ο Μπολσονάρου είναι βέβαιο πως θα προσπαθήσει να τροχοπεδήσει με λυσσαλέα αντιπολίτευση τα σχέδια του αντιπάλου του, αρχίζοντας από τα κοινοβουλευτικά όργανα. Ο αρχηγός της δεξιάς αντιπολίτευσης θα πασχίσει να διατηρήσει τον Λίμα στη Βουλή και να αντικατασταθεί ο κεντρώος Πασέκου στην κεφαλή της Γερουσίας, όπου οι 16 ανεξάρτητοι γερουσιαστές θα παίξουν κρίσιμο ρόλο. Η αυξημένη εξουσία που έχουν οι πρόεδροι των Σωμάτων στις διαδικασίες και την κοινοβουλευτική πορεία των νομοθετημάτων ισοδυναμεί με μία παράλληλη εξουσία απέναντι στη διακυβέρνηση του προέδρου, κάτι που απεδείχθη πολλές φορές κατά τη διάρκεια της προεδρίας Ρούσεφ. Στην προκειμένη συγκυρία τα Σώματα θα κληθούν να εγκρίνουν τον προϋπολογισμό του 2023, του οποίου τα «βιβλία» βρίσκονται ακόμη στα χέρια του Μπολσονάρου. Οι 30 ημέρες μέχρι την ημέρα της παράδοσης εξουσίας, σημαίνουν ουσιαστικά διακυβέρνηση της χώρας από τους επικεφαλής των Σωμάτων.
Ο Λούλα θα χρειασθεί να λύσει άμεσα πολλά προβλήματα, ακόμη και στο εσωτερικό της ίδιας του της κυβέρνησης. Πρέπει να μοιράσει επαρκείς εξουσίες στα δέκα κόμματα της κεντρο-αριστερής συμμαχίας του, συν τους άλλους υποψηφίους που τον συνέδραμαν στον β΄γύρο (με τη Σιμόνι Τέμπετ στην πρώτη γραμμή). Η γνωστή ικανότητα του Λούλα να διαπραγματεύεται και να πείθει εκτιμάται πως θα αποβεί σημαντική σε τούτη τη συγκυρία, ενώ θεμελιώδης θα είναι και η συμβολή του 70χρονου αντιπροέδρου του Ζεράλντου Αλκμίν. Μια ιστορική προσωπικότητα του μεγάλου κεντρώου κόμματος PSDB, ο οποίος είχε ηττηθεί από τον Λούλα στις προεδρικές εκλογές του 2006. Σήμερα όμως ο Λούλα, τον αποκαλεί «σύντροφο Αλκμίν» σε κάθε αναφορά του και βασίζεται στη ζωτική βοήθεια του παλαίμαχου πολιτικού, που έχει καταφέρει να ξαναγεννηθεί από τις στάχτες του, για να «συγκολλήσει» τη νέα, ποικιλόμορφη όπως θα αποδειχθεί, κυβέρνηση.
Η οικονομία, που απαιτεί άμεσες δράσεις, θα αποτελέσει φυσικά την άμεση προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης. Σε μία χώρα, όπου 33 εκατ. κάτοικοι ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, ο Λούλα έχει δώσει πολλές υποσχέσεις και η πραγματικότητα είναι πως υπάρχουν λιγοστές δυνατότητες εσόδων. Ήδη οι μετριοπαθείς προβλέψεις για την εκτέλεση του προϋπολογισμού εκτιμούν το έλλειμμά του στα 56 δισεκατομμύρια ρεάις. Μέχρι σήμερα ο Λούλα έχει αφήσει μόνον κάποιες αφηρημένες προβλέψεις για την οικονομική του πολιτική, ενώ ακόμη δεν έχει αποκαλύψει σε ποιον πρόκειται να εμπιστευθεί το νευραλγικό υπουργείο Οικονομικών.
Προεκλογικά, ο νέος πρόεδρος είχε επικρίνει τον Μπολσονάρου ότι δεν εκπλήρωσε πλήρως το μέτρο της κοινωνικής βοήθειας (Auxilio Brasil), διαθέτοντας μόνον τα 400 από τα 600 ρεάις, που πρόβλεπε το πρόγραμμα. Ο Λούλα έχει υποσχεθεί την πλήρη εκταμίευση του ποσού, αλλά και την παροχή μίας 13ης βοήθειας 200 ρεάις κατ’ έτος. Επιπλέον, δεσμεύτηκε για αύξηση του κατώτατου μισθού στα 1.400 ρεάις. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν τα μέτρα για να αντιμετωπισθεί η απώλεια εισοδήματος από τον πληθωρισμό και την ενεργειακή κρίση. Το ερώτημα είναι πώς θα καλυφθούν όλες αυτές οι δαπάνες. Ο Λούλα έχει μιλήσει για «φορολογική υπευθυνότητα», αλλά ακόμα δεν έχει αποσαφηνίσει το πώς θα την τηρήσει. Η μόνη λύση για τον Λούλα είναι να πείσει το Κογκρέσο να επεκτείνει τη δυνατότητα να δαπανηθούν περισσότερα κονδύλια. Τα Σώματα, ιδίως η Βουλή του φιλο-Μπολσοναριστή Λίρα, μπορούν κατ’ εξαίρεση να επιτρέψουν εκταμίευση μεγαλύτερων ποσών για έκτακτες ανάγκες. Ο ίδιος ο Μπολσονάρου είχε καταφέρει να του δοθεί η δυνατότητα επέκτασης των δαπανών κατά 39 δισεκ. λόγω της πανδημίας και του Ουκρανικού. Όλα δείχνουν ότι ο Λούλα θα καταφύγει στην ίδια τακτική. Η νίκη είναι «Πύρρειος» και εξαρτάται από το Κέντρο, το οποίο δεν είναι πάντοτε αξιόπιστος εταίρος, ειδικά όταν τα συμφέροντά του ή ο καιροσκοπισμός του ανάλογα με τις τάσεις της κοινής γνώμης, επιτάσσουν την αλλαγή πλεύσης του.
Δεν είναι καν βέβαιο πως η νίκη θα δικαιώσει τον ενθουσιασμό που έχει ξεσηκώσει σε μεγάλα κοινωνικά στρώματα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Πλέον οι πέντε μεγαλύτερες οικονομίες στη Λατινοαμερικανική ήπειρο ελέγχονται από προοδευτικές κυβερνήσεις και η εκλογή Λούλα γεμίζει με αισιοδοξία πολλούς από τους επικεφαλής τους πως ένα αριστερό μέτωπο θα ξαναγεννηθεί, ώστε να αντιταχθεί στη νεοσυντηρητική και φιλελεύθερη επίθεση που η περιοχή είχε αντιμετωπίσει με ολέθριες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες την περασμένη δεκαετία. Ιδίως, οι πρόεδροι της Αργεντινής, Αλβέρτο Φερνάντες, της Χιλής, Γκαμπριέλ Μπόριτς, που βρίσκονται σε δυσχερή θέση μετά την απογοήτευση του εκλογικού σώματός τους από την δυσπραγία της πολιτικής τους, όπως επίσης και ο Νικολάς Μαδούρο στη χειμαζόμενη Βενεζουέλα, ευελπιστούν πως η νίκη του Λούλα θα αντιστρέψει το δυσμενές κλίμα και στις χώρες τους. Ή όπως ο Μεξικανός πρόεδρος Λόπες Ομπραδόρ, που βαδίζει προς το τέλος της θητείας του, που πιστεύει πως η σύγκριση που κάνουν όλοι στο πρόσωπό του με τον Λούλα θα του εξασφαλίσει την επανεκλογή του.
Ο Λούλα θα έχει στο εξής δύσκολη αποστολή: να καταπολεμήσει τον ακραίο νεο-συντηρητισμό, που έχει εγκαθιδρύσει ο Μπολσονάρου, και να στερεώσει τη δημοκρατία και την ισότητα στη χώρα του. Θα πρέπει παράλληλα σε μία εποχή μεγάλων και ακραίων αντιπαραθέσεων να πείσει πως δεν αποτελεί κίνδυνο για τα μεγάλα συμφέροντα και τις αντικρουόμενες μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έσπευσε να τον συγχαρεί, ενώ ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δηλώσει πως έχει καλές σχέσεις και με τον Λούλα και τον Μπολσονάρου. Ο τελευταίος μάλιστα κατάφερε χάρις στις συμφωνίες με τη Ρωσία για τα λιπάσματα και την ενέργεια να χαλιναγωγήσει τον πληθωρισμό στη χώρα, πράγμα που του χάρισε μεγάλο αριθμό ψήφων. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα πρωτοστατεί στις επενδύσεις στη Βραζιλία και αποτελεί προνομιακό εταίρο στις εξαγωγές για τη μεγάλη νοτιοαμερικανική χώρα.
Η προεδρία του Λούλα ξεκινά με μεγάλες προκλήσεις και ο 77χρονος πολιτικός χρειάζεται σήμερα να αποδείξει πως δεν έχει χάσει την ικανότητά του να ελίσσεται και να επιβάλλει την πολιτική και την προσωπικότητά του.
