Ο πόλεμος στην Ουκρανία που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 φαίνεται να μην τελειώνει ποτέ. Και όχι μόνον αυτό. Για τις χώρες που τον στήριξαν από την αρχή -κυρίως για τις ΗΠΑ, που σε αυτόν διείδε τη χρυσή ευκαιρία να κτυπήσει δια της πλαγίας οδού την Κίνα και την Ε.Ε., εν πρώτοις και τη Ρωσία σε δεύτερο επίπεδο- το αδιέξοδο του Ουκρανικού επιτείνει τα δικά τους προβλήματα στο έπακρο. Γιατί ο πόλεμος τούτος από την αρχή του εξαρτάται από την οικονομική δυνατότητα που έχουν τα πολεμοκάπηλα μέρη, πρώτα οι ΗΠΑ, οι χώρες του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. να παρέχουν βοήθεια στο Κίεβο, αλλά και με τη δυνατότητα της Ρωσίας να στηρίζει όπλοις και χρήμασιν τις επιχειρήσεις, αλλά και να μπορεί να διαχειρισθεί τις εσωτερικές αντιδράσεις.
Ήδη σε όλες τις χώρες της Δύσης έχουν ξεκινήσει να διατυπώνονται ενστάσεις και προειδοποιήσεις από ειδικούς για τον κίνδυνο να ξεφύγει παντελώς ο έλεγχος και χρειάζεται μία διπλωματική αναδίπλωση. Βέβαια, η πιθανή διάρκεια του πολέμου εξαρτάται από το πόσο και για πόσο θα μπορούν οι τρίτες χώρες να υποστηρίξουν την πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας ενάντια στη Ρωσία. Για να είναι σε θέση να το κάνουν εκείνο που είναι θεμελιώδες είναι η οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητά τους. Η σύρραξη στην Ουκρανία, πέρα από τις πολεμικές επιχειρήσεις, είχε ξεκινήσει και ως ένας πόλεμος φθοράς, που όμως αποδεικνύεται πως έχει αντίθετα αποτελέσματα και πλήττει περισσότερο τις χώρες που ήθελαν μέσω της σύγκρουσης να εξασθενίσουν τη Ρωσία.
Από την έναρξη του πολέμου η Δύση μαστίζεται από την ενεργειακή κρίση, τον πληθωρισμό, την ακρίβεια, την έλλειψη πρώτων υλών σε νευραλγικούς κλάδους της τεχνολογίας αιχμής και ων ουκ έστι αριθμός δεινών. Ο πόλεμος φθοράς διήρκεσε περισσότερο απ’ όσο σχεδίαζαν επί χάρτου τα γεράκια του πολέμου και εξαρτάται πλέον από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες, οι οποίοι -όπως είναι η κατάσταση πλέον- δεν είναι δυνατόν να διαρκέσουν άλλο.
Ένας από τους κύριους παράγοντες είναι η οικονομική κατάσταση των ΗΠΑ, που μέχρι τώρα είναι ο βασικός υποστηρικτής της Ουκρανίας, τόσο σε πολεμικές προμήθειες όσο και για την οικονομική στήριξη του πληθυσμού της ώστε να συνεχίζει τον πόλεμο. Η πολεμική δέσμευση της Ουάσιγκτον για το τρέχον οικονομικό έτος που λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου ανέρχεται συνολικά σε περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η αντίστοιχη δέσμευση της Ευρώπης ανέρχεται σε 35 δισεκατομμύρια ευρώ. Μέχρι πότε όμως μπορεί αυτού του ύψους οικονομική δέσμευση, να στηρίζει τις πολεμικές επιχειρήσεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα; Κι εδώ είναι που εμφανίζονται τα αβυθομέτρητα προβλήματα που είναι δυνατό να οδηγήσουν στον τερματισμό της σύρραξης προτού αυτή επεκταθεί και πέρα από τις δυνατότητες που έχουν οι δυτικές χώρες να τη στηρίζουν.
Προς το παρόν, εκείνο που διαπιστώνεται είναι μία στασιμότητα στο μέτωπο, με τους δύο εμπόλεμους να περιμένουν την άνοιξη για να εξαπολύσουν μία «εαρινή επέλαση». Παράλληλα, από την πλευρά των κρατών που στηρίζουν την Ουκρανία διαπιστώνεται μία σπουδή για την αποστολή περισσότερου πολεμικού υλικού -ιδίως αεροσκάφη, άρματα μάχης, πυροβολικό, πυραύλους, ακόμη και, όπως ανακοίνωσε η Βρετανία, βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου. Εξοπλισμός απαραίτητος για τις επιχειρήσεις σε άμεσο χρόνο. Βέβαια, οι πρόσφατες δηλώσεις του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, υπό το φως της επίσκεψης του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στη Μόσχα, δεν αποπνέουν τη μεγάλη αισιοδοξία του παρελθόντος, καθώς προειδοποιεί για τον αντίκτυπο που θα αρχίσει να έχει το Ουκρανικό και στις σχέσεις με την Ασία, αλλά και στη νέα γεωπολιτική σύνθεση του κόσμου ολόκληρου, αφήνοντας να εννοείται υπό τας γραμμάς ότι κάποιοι στόχοι, όπως η ανακατάληψη της Κριμαίας δεν είναι μάλλον εφικτοί, καθώς αποτελούν την «κόκκινη γραμμή» του Πούτιν. Βέβαια, η επίσκεψη του Κινέζου προέδρου στη Ρωσία δημιούργησε ελπίδες για πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες, αλλά τίποτα περισσότερο.
Εδώ αρχίζουν τα προβλήματα για τη Δύση. Με πρώτο και κυριότερο το αναμφισβήτητο γεγονός ότι τα κράτη που συδαυλίζουν την Ουκρανία δεν δύνανται πλέον να διατηρήσουν τη χρηματοοικονομική στήριξή τους, καθώς οι ήδη τρωθείσες οικονομίες τους δεν θα αντέξουν για πολύ την αιμορραγία αυτή. Ήδη, οι ΗΠΑ αρχίζουν να βιώνουν τους βίαιους κλυδωνισμούς στα θεμελιώδη οικονομικά και χρηματοπιστωτικά μεγέθη τους, με το χρέος τους να ανέρχεται πλέον στα 31,4 τρισεκ. δολάρια. Κατά 1,4 τρισεκ. δολάρια περισσότερο από το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος που έχει θέσει το Κογκρέσο και μόνο χάρη στις νομοθετικές πράξεις για την χρηματοοικονομική αντιστάθμιση η Ουάσιγκτον μέχρι τουλάχιστον Ιούνιο έχει καταφέρει να αποφύγει την τεχνική χρεοκοπία.
Το αμερικανικό οικονομικό έτος λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου και μέχρι εκείνη την ημερομηνία θα πρέπει να έχει λυθεί ο Γόρδιος Δεσμός στο δημοσιονομικό έλλειμμα και ο επόμενος προϋπολογισμός θα εξαρτηθεί από τη θέση των Ρεπουμπλικανών που, αν και σχετική, έχουν ωστόσο την πλειοψηφία στο Κογκρέσο. Και οι Ρεπουμπλικανοί ήδη έχουν διαλαλήσει orbi et urbi πως δεν είναι διαθέσιμοι να δώσουν λευκή επιταγή στο Ουκρανικό και οποιαδήποτε συναίνεση θα εξαρτηθεί σίγουρα από την περικοπή των κρατικών δαπανών. Κάτι που πολιτικά θα στοιχίσει αφάνταστα στους Δημοκρατικούς στις επόμενες εκλογές.
Το χρέος των ΗΠΑ τείνει να αυξάνεται σε επικίνδυνα ύψη, όχι μόνον λόγω των προφανών εκκρεμών εξόδων, αλλά επίσης και εξαιτίας των δαπανών για τους τόκους, που οφείλονται και στην (τεχνητή λόγω πολιτικής της Fed) αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος τώρα τρέχει με 6,4%. Η αύξηση των αντίστοιχων τόκων είναι 29%, ενώ το χρέος σήμερα είναι ήδη όσο ήταν όλη την περσινή χρονιά, το ίδιο και ο πληθωρισμός. Η κατάσταση της χρηματοοικονομικής δυσχέρειας του συστήματος επηρεάζει κάθε ρευστότητα που μπορεί να εκταμιεύσει η Fed, ενώ και οι εταιρείες που κλείνουν λόγω του πληθωρισμού και των οικονομικών δυσχερειών υποδεικνύουν μία βαθμιαία αποβιομηχανοποίηση της αμερικανικής οικονομίας, η οποία τροφοδοτείται από την έλλειψη βασικών πρώτων υλών λόγω του εμπάργκο κατά της Ρωσίας. Ταυτόχρονα οι ίδιες οικονομικές δυσχέρειες θα τροφοδοτήσουν και την ανεργία. Με άλλα λόγια, οι εγχώριες προοπτικές στις ΗΠΑ δεν έχουν σημαντικές ελπίδες για μία τέτοια ανάπτυξη που θα μπορεί να αντισταθμίσει μια πιθανή αύξηση του χρέους. Το ίδιο, υπενθυμίζουμε πως είχε συμβεί και με την κυβέρνηση Ομπάμα το 2011, όταν το χρέος ξεπέρασε το όριο που είχε εγκρίνει το Κογκρέσο και μέχρι να επιλυθεί η αντιπαράθεση, οι ομοσπονδιακοί υπάλληλοι και οι υπηρεσίες δεν πληρώνονταν και ο κίνδυνος χρεοκοπίας είχε κτυπήσει ήδη την πόρτα της Ουάσιγκτον.
Επιπλέον, ένας άλλος κίνδυνος αναδύεται και επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τη θέση των ΗΠΑ ως παγκόσμια οικονομική υπερδύναμη. Η όλο και μεγαλύτερη αδυναμία του δολαρίου ως κυρίαρχου νομίσματος στις διεθνείς συναλλαγές. Οι πρόσφατες συμφωνίες ανάμεσα στο Ιράν και τη Σαουδική Αραβία και μεταξύ του Ριάντ και της Συρίας που μεταβάλλουν άρδην τα δεδομένα στον Μουσουλμανικό κόσμο με τη μεσολάβηση της Κίνας δείχνουν ότι κάποιοι κινούνται προς την κατεύθυνση μιας αποδολαριοποίησης. Η ίδια διαπίστωση παγιώθηκε και με τις συμφωνίες Κίνας-Ρωσίας, όπως και με την εκκωφαντική συμφωνία Κίνας-Βραζιλίας για ολοκληρωτική κατάργηση του δολαρίου από τις διμερείς συναλλαγές.
Η ολοένα και πιο γενικευμένη διαδικασία αποδολαριοποίησης θα αποδυναμώσει ακόμη περισσότερο την ισχύ του δολαρίου και κατά συνέπεια θα καταστήσει τα αμερικανικά ομόλογα λιγότερο ελκυστικά. Στην περίπτωση αυτή, η Fed νομοτελειακά θα αναγκαζόταν να εξαγοράσει το ποσοστό των κρατικών ομολόγων που δεν απορροφήθηκαν από την αγορά. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το ΑΕΠ των χωρών που απαρτίζουν την ομάδα BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) πλησιάζει το ΑΕΠ των G7 και μάλιστα θα μπορούσε ακόμη και να το ξεπεράσει, δεδομένων των διαφορετικών προοπτικών ανάπτυξης των δύο οικονομικών συνασπισμών, καθώς το Ουκρανικό δεν αγγίζει και μάλιστα, ενεργειακά, διευκολύνει τις οικονομίες αυτών των χωρών, που πλέον αγοράζουν φθηνότερο ρωσικό πετρέλαιο.
Από την πλευρά τους, οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται σε μία τεταμένη κατάσταση, όχι μόνον οικονομικά, αλλά όπως η Γαλλία και κοινωνικά με τα παρελκόμενα που έχει δημιουργήσει η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος με απεργίες και διαδηλώσεις, η Γερμανία μετά το ενεργειακό «σοκ», έχει να αντιμετωπίσει πιθανή κυβερνητική κρίση λόγω της υπαρξιακής κρίσης στο εσωτερικό των Πρασίνων, ενώ η Ιταλία παρά τη μικρή βελτίωση του ΑΕΠ έχει πάντα να αντιμετωπίσει το δυσθεώρητο χρέος της.
Με άλλα λόγια, η Δύση θα πρέπει να αρχίσει σοβαρά να αναρωτιέται τι θα συμβεί εάν ο νέος προϋπολογισμός των ΗΠΑ στις 30 Σεπτεμβρίου βρεθεί στην ανάγκη να μειώσει τους πόρους για την Ουκρανία, σε βαθμό που η αμερικανική αυτή υπαναχώρηση δεν θα μπορεί να καλυφθεί από τα προσδεδεμένα στο άρμα του ΝΑΤΟ ευρωπαϊκά κράτη. Υπό τούτη την προοπτική υπάρχουν μόνον δύο πιθανές υποθέσεις. Σύμφωνα με την πρώτη, την αισιόδοξη, η αθρόα τωρινή υποστήριξη και η παροχή στρατιωτικού υλικού και οικονομικών πόρων στην Ουκρανία μπορεί να οδηγήσει, βραχυπρόθεσμα και σε περίπτωση που δεν αντέξει η Μόσχα, σε μία μείωση της ρωσικής στρατιωτικής πίεσης ή ακόμη και της πολεμικής της προσπάθειας πριν τις 30 Σεπτεμβρίου, παρέχοντας την αναγκαία ανακούφιση στην αμερικανική οικονομία. Με βάση τη δεύτερη υπόθεση, η μείωση της βοήθειας μπορεί να ευνοήσει την επέλαση των ρωσικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα να αυξηθούν και οι απαιτήσεις της Μόσχας. Σε αυτήν την περίπτωση, τα μεγαλύτερα θύματα θα ήταν ακριβώς οι Ευρωπαίοι, που θα κατέληγαν μεταξύ σφύρας και άκμονος και με καθημαγμένες -κυριολεκτικά για το τίποτα- οικονομίες.
Πλέον, ακόμη και τα δυτικά μέσα ενημέρωσης αρχίζουν να υπολογίζουν ως μόνη διέξοδο μία ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων, ακόμη και με τη βοήθεια της Κίνας, το συντομότερο δυνατό μάλιστα. Υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει διάθεση για διαπραγμάτευση.
Ο πόλεμος ξεφεύγει επικίνδυνα εκτός ελέγχου και τώρα όλες οι πλευρές, ιδίως η Δύση, υπό τις πιεστικές αυτές συνθήκες πρέπει να καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες ώστε να βρουν μία ειρηνευτική λύση μέσω διαπραγματεύσεων. Μία λύση που όμως θα έχει προοπτικές και για το μέλλον και για αυτό η βούληση θα πρέπει να είναι ειλικρινής και όχι να δολιχοδρομεί ανάμεσα στην προπαγάνδα και τα πενιχρά αποτελέσματα στο πεδίο της μάχης ή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
