Οι πολίτες του Ισημερινού  προσήλθαν στις κάλπες την Κυριακή 20 Αυγούστου 2023 στον πρώτο γύρο των εκλογών που θα αναδείξουν τον ή την επόμενο πρόεδρο της χώρας. Σε αυτόν τον πρώτο γύρο πρώτευσε η Λουΐσα Γκονσάλες (33%) υποψήφια με το κόμμα «Επανάσταση των Πολιτών» (Revolucion Ciudadana), του πρώην προέδρου Ραφαέλ Κορέα. Μη έχοντας εξασφαλίσει το 40% και τις 10 μονάδες διαφορά από τον δεύτερο, η Γκονσάλες θα χρειασθεί να αναμετρηθεί στον β΄γύρο με τον κεντροδεξιό Ντανιέλ Νοβόα, ο οποίος έκανε την έκπληξη και συγκέντρωσε το 24%.

Βέβαια, ο νικητής θα χαρεί για λίγο καιρό την επιτυχία του, καθώς η θητεία του, επειδή προέκυψε από τη διαδικασία γνωστή ως «σταυρικός θάνατος» για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Οι εκλογές, οι οποίες θα έπρεπε να διεξαχθούν το 2025, προέκυψαν όταν ο απερχόμενος πρόεδρος Γκιγιέρμο Λάσο χρησιμοποίησε τη συγκεκριμένη συνταγματική ρήτρα. Το αποτέλεσμα είναι πως ο επόμενος ή η επόμενη πρόεδρος θα έχει μία «μεταβατική» θητεία έως το 2025, που θα έληγε ουσιαστικά η θητεία του Λάσο.

Από τις εκλογές της περασμένης Κυριακής προέκυψαν πολλά συμπεράσματα και ανακατατάξεις. Το πρώτο και προφανές είναι πως η παράταξη του Κορέα μοιάζει να επανέρχεται σε πρωταγωνιστικό ρόλο και μάλιστα διαθέτει μία στιβαρή και στέρεα εκλογική βάση. Από το αντίπαλο στρατόπεδο, ο μεγάλος ηττημένος ήταν ο σκληροπυρηνικός (υπέρ της αστυνομοκρατίας) Γιαν Τόπιτς, ο οποίος επέλεξε να παίξει το χαρτί του «αντι-Κορεϊσμού». Η επιμονή του αυτή, σε αντίθεση με τη μετριοπάθεια και την προσήλωση μόνο στα μέτρα για την οικονομία που ακολούθησε ο Νοβόα, στοίχισε στον Τόπιτς, ο οποίος συγκέντρωσε μόλις το 15%.

Ανάλογη ήταν και πορεία του Ότο Σονενόλσερ, που από δεύτερος στις δημοσκοπήσεις μόλις που έπιασε λίγο πάνω από το 7% των ψήφων. Ο πρώην αντιπρόεδρος του Λένιν Μορένο στην εποχή της πανδημίας βρέθηκε έτσι στην πέμπτη και μακρινή θέση.

Ο άλλος μεγάλος ηττημένος ήταν ο επικεφαλής του κινήματος των ιθαγενών Γιάκου Πέρες, ο οποίος είχε συγκεντρώσει πάνω από το 19% το 2021. Δύο χρόνια αργότερα, ως υποψήφιος με την συμμαχία «Claro que se puede» (Φυσικά και μπορούμε) και όχι με το κόμμα των αυτοχθόνων «Pachakutik», που τον ανέδειξε, δεν έφτασε ούτε στο 4%. Ο πολιτικός του λόγος για το περιβάλλον, ενάντια στις εξορύξεις και για την προστασία της Αμαζονίας, δεν βρήκε απήχηση στο εκλογικό σώμα, μολονότι την Κυριακή διεξάγονταν παράλληλα δύο δημοψηφίσματα κατά της εξόρυξης πετρελαίου και για την προστασία της φύσης, που ήταν ευνοϊκές για το οικολογικό στρατόπεδο.

Εκείνος, όμως που πραγματικά έκανε τη διαφορά και τερμάτισε τρίτος με πάνω από το 16% σε αυτήν την αναμέτρηση, ήταν ο Κριστιάν Σουρίτα, ο υποψήφιος που αντικατέστησε τον δολοφονημένο Φερνάνδο Βιγιαβισένσιο. Οι ψηφοφόροι που ψήφισαν Σουρίτα έριξαν στην κάλπη το ψηφοδέλτιο με τη μορφή και το όνομα του δολοφονηθέντος, καθώς δεν υπήρχε χρόνος να τυπωθούν νέα έντυπα.

Εντούτοις, ο νέος πρόεδρος θα έχει να αναμετρηθεί με πολύ σοβαρά προβλήματα. Όχι μόνον στην οικονομία, όπου η νεοφιλελεύθερη πολιτική που είχε εγκαινιάσει ο Λένιν Μορένο, με ιδιωτικοποιήσεις, επιθετικές επενδύσεις στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας και περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες, είχαν οδηγήσει στις μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις του 2019 και τις αντιδράσεις των αυτοχθόνων το 2022. Η πολιτική αστάθεια, σε μία χώρα που ο πληθυσμός απαιτεί και δεν παίρνει τίποτα και της οποίας η οικονομία δέχθηκε ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα μετά την πανδημία. Πολλά από τα αιτήματα, που αφορούν την ακρίβεια, τα χρέη των μικροκαλλιεργητών, την ελαστική αγορά εργασίας, την έλλειψη επενδύσεων για την κοινωνική πρόνοια, την επέκταση της εξορυκτικής δραστηριότητας, με τη συνεπακόλουθη καταστροφή του περιβάλλοντος, είναι ζητήματα που ακόμη απασχολούν την κοινωνία.

Πλέον η μάχη στον δεύτερο γύρο του Οκτωβρίου θα εστιάσει στην αναμέτρηση των δύο προγραμμάτων, αυτού της Γκονσάλες που υπόσχεται αλλαγή από τη νεοφιλελεύθερη στροφή που έχει πάρει η οικονομία και η διοίκηση της χώρας και του Νοβόα, που με τη λάμψη του νεαρού επιχειρηματία, προοιωνίζει μία πολιτική ευμάρειας μέσα από την ανάπτυξη. Μια εικόνα «Λάσο 2» δηλαδή.

Και το κακό είναι πως η πολιτική τούτη αστάθεια, συνέπεσε με την άνοδο της δραστηριότητας των εμπόρων ναρκωτικών στη χώρα αυτή της Νότιας Αμερικής, που έδωσε το «τελειωτικό χτύπημα» στην οικονομική και κοινωνική κατρακύλα.

Πλέον, το πρόβλημα της ασφάλειας και της βίας έχουν γίνει το υπ’ αριθ. ένα σε όλη τη χώρα. Η δολοφονία του Βιγιαβισένσιο και το κλίμα βίας και ανασφάλειας κάτω από το οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές το μαρτυρά εύγλωττα και η αντιμετώπισή του δεν έλειψε σχεδόν από κανένα προεκλογικό πρόγραμμα. Η χώρα πλέον έχει μετατραπεί σε σταυροδρόμι των κυκλωμάτων ναρκωτικών και κέντρο  διαμάχης για τις οργανώσεις που ελέγχουν τις οδούς διακίνησης .

Στον πόλεμο των καρτέλ εμπλέκονται τοπικές εγκληματικές φατρίες που συνδέονται με μεξικανικά καρτέλ, όπως της Σιναλόα και του Jalisco Nueva Generación. Τα τελευταία χρόνια και λόγω της αύξησης των καρτέλ, οι οδοί της διακίνησης προς τις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν αρχίσει να διερευνούν εναλλακτικά σημεία, από αυτά της Καραϊβικής και του Ατλαντικού Ωκεανού. Παράλληλα, η ίδια η κατανάλωση ναρκωτικών, ιδίως στις ΗΠΑ, έχει αλλάξει, με τις μεθαμφεταμίνες και τα οπιοειδή να προστίθενται στην κοκαΐνη, συνεπώς να χρειάζονται εναλλακτικά λιμάνια, με αυτά του Ισημερινού να προσφέρονται ιδιαίτερα.

Μία από τις κύριες εγκληματικές οργανώσεις  στον Ισημερινό είναι σήμερα οι Los Lobos. Μάλιστα σε αυτήν αποδόθηκε αρχικά η δολοφονία του Βιγιαβισένσιο, ο οποίος ερευνούσε υποθέσεις διαφθοράς που σχετίζονται και με το οργανωμένο έγκλημα. Αντίπαλός της είναι οι Los Choneros, που έχει περίπου 8.000 μέλη, ενώ πρόσφατα δραστηριοποιείται και η εγκληματική οργάνωση Chone Killers, που προέκυψε από διάσπαση της πρώτης.

Οι οργανώσεις αυτές δεν μένουν μόνο στη διακίνηση των ναρκωτικών. Οι Los Lobos για παράδειγμα, από το 2021 δραστηριοποιούνται στα συμβόλαια εκτέλεσης και στην παράνομη εξόρυξη. Επιπλέον, η οργάνωση αυτή ηγείται στις προγραμματισμένες ταραχές που σαρώνουν τις φυλακές στη χώρα και έχουν στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από 300 κρατουμένους.

Πλέον το επίπεδο της βίας στην κοινωνία του Ισημερινού είναι υψηλότατο. Την τελευταία 5ετία, τα ποσοστά βίαιων θανάτων έχουν τετραπλασιαστεί στο έθνος της Νότιας Αμερικής, με τον αριθμό των ανθρωποκτονιών από πρόθεση να αυξάνεται από 5 άτομα ανά 100.000 κατοίκους σε 25 άτομα στην ίδια αναλογία. Κι όχι μόνον. Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τις αρχές είναι οι πολιτικές δολοφονίες.

Μόνο το 2023, ο Ισημερινός κατέγραψε τουλάχιστον πέντε θανάτους πολιτικών που κατείχαν ήδη μια θέση ή διεκδικούσαν αξιώματα. Ανάμεσά τους η δολοφονία του Αγουστίν Ιντριάγο, δήμαρχος του λιμανιού της Μάντας, το οποίο «διεκδικούν» οι οργανώσεις των διακινητών. Ο Ιντριάγο δέχτηκε έξι πυροβολισμούς στις 23 Ιουλίου κατά την επίσκεψή του σε εργοτάξιο του δήμου. Το πιο ηχηρό χτύπημα ήταν βέβαια εκείνο του Βιγιαβισένσιο στις 9 Αυγούστου.

Οι πολιτικές δολοφονίες είναι ασφαλώς ένα από τα πιο ριζικά μέσα για την εξουδετέρωση ή τον εκφοβισμό των πολιτικών που θα επιχειρήσουν να αναλάβουν δράση ενάντια στα καρτέλ. Επιπλέον, οι οργανώσεις αυτές αναζητούν διαρκώς τρόπους για να διαβρώσουν τους μηχανισμούς του κράτους ώστε να διευκολύνουν τις παράνομες επιχειρήσεις τους και να μειώσουν την πιθανότητα καταστολής. Επιχειρούν με κάθε μέσο, δωροδοκία, δολοφονίες, να διασφαλίσουν πως η αστυνομία θα αδρανεί, οι δικαστές δεν θα διώκουν ή καταδιώκουν τους εμπόρους ναρκωτικών. Ότι στα λιμάνια και τα αεροδρόμια, υπάλληλοι και ιθύνοντες θα κάνουν τα στραβά μάτια στα παράνομα εμπορεύματα. Επίσης, δεν παραμελούν και να χρηματοδοτούν τις προεκλογικές εκστρατείες «βολικών» πολιτικών, που θα φροντίσουν να ξεπληρώσουν τις «χάρες» των εγκληματιών.

Οι εκλογές του Οκτωβρίου θα αναδείξουν έναν νέο πρόεδρο, που όποια ή όποιος και να είναι θα πρέπει να δράσει γρήγορα, καθώς η θητεία του λήγει το 2025. Οι αλλαγές, εάν θα υπάρξουν, θα πρέπει να είναι άμεσες και σθεναρές ώστε να φέρουν αποτελέσματα, μιας και τα δύο κυριότερα προβλήματα, η βία και η οικονομία, δεν μπορούν να περιμένουν. Το φάσμα νέων εξεγέρσεων και η ζοφερή προοπτική νέων πολιτικών δολοφονιών δεν έχει σταματήσει να πλανάται πάνω από τη χώρα.