-«Είσαι πολύ φευγάτος»
-«Αυτό με έχει σώσει!»
-«Αυτό με έχει σώσει κι εμένα»
Η ένοικος του Ψυχιατρικού Ξενώνα Χίου, μόλις έχει ακούσει τον ποιητή να απαγγέλει ένα πολύ μικρό αλλά πολύ ουσιαστικό ποίημά του. Η ίδια βρίσκει πολύ υπερβατικά τα λόγια και αποκαλεί -με τρυφερότητα- τον ποιητή «φευγάτο». Η παραδοχή της ότι αυτή η φευγάτη διάθεση έχει σώσει και την ίδια, είναι μια στιγμή συγκλονιστική για τον θεατή αυτού του video.
Πώς να βιώθηκαν άραγε όλες αυτές οι πολλές συγκλονιστικές στιγμές από έναν άνθρωπο που πήρε την γενναία, ίσως παράδοξη ή και υπερβολική για πολλούς απόφαση, να ζήσει με μια ομάδα ψυχικά ασθενών σε ένα απομακρυσμένο νησί; Για τον Βαγγέλη Ευαγγελίου που έχει δημιουργήσει πολλές νέες πραγματικότητες στη ζωή του, η παραπάνω επιλογή ήταν πολύ φυσιολογική.
Βέρος Αθηναίος, γεννήθηκε το 1978. Στην 3n γυμνασίου, σταμάτησε το σχολείο. Το 1998 γνώρισε τον Γιάννη Ζουγανέλη και ξεκίνησε μαζί του μία ιδιαίτερη καλλιτεχνική διαδρομή. Εκπομπές στην τηλεόραση αλλά και στο ραδιόφωνο. Το 2001 ακολουθούν σπουδές αργυροχρυσοχοΐας και το 2004 ξεκινά να σπουδάζει και θέατρο στη δραματική σχολή «Ιάκωβος Καμπανέλλης». Το 2007, με 250 ευρώ στην τσέπη, φεύγει από την Αθήνα και ζει για 8 χρόνια στη Σύρο. Το 2010, το παραμύθι του «Λιγόπολη» γίνεται παράσταση στο θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης. Συμμετέχουν 100 παιδιά. Το 2010 εκδίδει την ποιητική συλλογή «Τα Λιγαπάτητα» και ακολουθούν το 2012 τα χρονογραφήματα με τίτλο «33 Μαΐου». Ακολούθησαν κι άλλες ποιητικές συλλογές, σεμινάρια φωτογραφίας και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα εγχειρήματα.
Πριν από δύο χρόνια, ο πολυπράγμων Βαγγέλης νόσησε με καρκίνο και η στωική, ψύχραιμη αλλά και φιλοσοφική του αντιμετώπιση απέναντι στην ασθένεια, ενέπνευσε πολλούς ανθρώπους που τον παρακολουθούν στα social media. Την περιπέτειά του με τον καρκίνο την κάνει μάλιστα comic, το οποίο θα κυκλοφορεήσει από την Κάπα Εκδοτική.
Ακολούθησε, η τελευταία του ποιητική συλλογή «μετά το ωμέγα» από τις ίδιες εκδόσεις. Αυτό το καλοκαίρι έκανε μια στάση στην ακριτική Αιγνούσα και εισηγήθηκε ένα διήμερο εργαστήριο ποίησης.
Όσο για τους φίλους του, τους ενοίκους του Ψυχιατρικού Ξενώνα της Χίου, με τους οποίους έζησε καθημερινά για 6 μήνες, αυτοί τον είδαν ξανά. Με αφορμή την επιστροφή του σε αυτό το ιδιαίτερο project ο Βαγγέλης μίλησε στο Κοσμοδρόμιο για την βαθιά αυτή εμπειρία.
Βαγγέλη πώς βρέθηκες στον ξενώνα με τους ψυχικά πάσχοντες στη Χίο;
Τον Δεκέμβριο του 2021 επισκέφτηκα για εννιά ημέρες το νησί, για να εισηγηθώ ένα επταήμερο φωτογραφικό σεμινάριο με στοιχεία κοινωνικού πειράματος, στο Εσπερινό Επαγγελματικό Λύκειο. Εκείνες τις ημέρες, λόγω ενός νέου βιβλίου που είχα εκδώσει, με προσκάλεσε η ποιητική ομάδα “Σείστρο” να διαβάσω δύο ποιήματα στον Ψυχιατρικό Ξενώνα που είχαν εκδήλωση, λόγω μιας ενοίκου που είναι ποιήτρια. Εκείνη τη νύχτα μου γεννήθηκε η ιδέα πως θέλω να υπάρξω ως συμμετοχικός παρατηρητής εκεί μέσα και να γίνω ένας από αυτούς τους ανθρώπους. Κατέθεσα την ιδέα στην Εριέττα Περδικάρη, Κλινική Ψυχολόγο και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Ξενώνα, η οποία πίστεψε και την ευχαριστώ, στο όραμα που είχα και με τη βοήθειά της, έγινε η πρόταση στο Γενικό Νοσοκομείο Χίου, που ανήκει ο Ξενώνας. Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι.
Πώς είναι η μετάβαση από τον κόσμο τον «κανονικό», ας τον πούμε έτσι, σε έναν κόσμο ιδιαίτερο σαν τον δικό τους;
Ήξερα, πως μπαίνοντας μέσα στον Ψυχιατρικό Ξενώνα, θα κάνω αποτοξίνωση από την πραγματικότητα, με ή δίχως εισαγωγικά. Όμως ήταν κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που φανταζόμουν. Οι υψηλές θερμοκρασίες ανασφάλειας των ενοίκων ανέβαζε τη δυσκολία να κερδίσω την εμπιστοσύνη τους. Ευτυχώς δεν χρειάστηκε κάτι να αλλάξω, αλλά να ενισχύσω τα ήδη στοιχεία που διαθέτω. Για παράδειγμα, ήμουν συνεχώς alert για τα πάντα, που σημαίνει ότι χρειαζόμουν την απόλυτη συγκέντρωση και ισορροπία ακόμα και στην κουζίνα όταν έτρωγα μαζί τους. Κανείς μας δεν ήταν μόνο πομπός ή μόνο δέκτης, αλλά για να λειτουργούν αυτά τα δύο ως συγκοινωνούντα δοχεία, έπρεπε καθημερινά να κάνω παρέα με το «σημείο μηδέν». Τελικώς, πολλές φορές φτάσαμε στον αριθμό 1!
Τι δράσεις και εγχειρήματα ξεκίνησες να κάνεις μαζί τους;
Λόγω θεατρικών σπουδών, ξεκίνησα με δράσεις που είχαν ως βάση το θεατρικό παιχνίδι. Ως ποιητής όμως, δεν γινόταν να μην πάρει η ποίηση τον μεγαλύτερο χώρο μέσα στην καθημερινότητά μας. Άλλωστε ήταν από την αρχή ο στόχος μου, να φέρω την ποίηση μέσα σε έναν Ψυχιατρικό Ξενώνα και να μελετήσω τις επιδράσεις που θα φέρει. Έτσι λοιπόν, οι κυριότερες δράσεις είχαν να κάνουν τουλάχιστον ως έναρξη σε κάθε δράση, με την ποίηση (κυρίως προφορική). Χάρη στις λέξεις, αγγίξαμε σημεία βρασμού που ήταν ίσως και απαγορευτικά. Η ποίηση, τους βοήθησε να ξεφύγουν από απροϋπόθετες συμπεριφορές προκάτ. Ένα βασικό μέρος της τεχνικής μου, ήταν πρώτα να δημιουργήσω ερωτήσεις μαζί τους και να αφήσω χώρο, για να έρθουν οι απαντήσεις όταν πλέον αυτές υπάρχουν ώριμες, δίνοντας τη σκυτάλη σε ό,τι άλλη (εσωτερική) ανάγκη δημιουργηθεί. Η ανταπόκριση που είχα από τους ενοίκους ενώ μαζί μου έκαναν πρωτόγνωρα πράγματα, ήταν ανέλπιστη και γι’ αυτό νιώθω περήφανος.
Ποια είναι η μεγαλύτερη παρεξήγηση που υπάρχει στην κοινωνία για τους ψυχικά πάσχοντες;
Ένα σωρό λέξεις, έχουν κακοποιηθεί λόγω λανθασμένης πολυχρησίας, όπως για παράδειγμα η λέξη «σχιζοφρένεια» που οι άνθρωποι τη συνήθισαν ως έκφραση «ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι». Μεγάλο μέρος της κοινότητας (λόγω μη πληροφόρησης ή κακής πληροφόρησης) νομίζει πως είναι επικίνδυνοι οι ψυχικά νοσούντες. Ως δημιουργός, αν κάτι μπόρεσα να κάνω για το στίγμα που ευτυχώς έχει ελαττωθεί, είναι πως, τους ένοικους τους παρουσιάζω στην κοινωνία, μέσω φωτογραφίας ή βίντεο, με όρους ανθρώπινους και αυτό έχει αποδείξει, πως το κοινό συνδέεται μαζί τους πολύ γρήγορα. Με σταματούν στον δρόμο ή μου στέλνουν μηνύματα, άγνωστοι άνθρωποι που μου ζητούν να γνωρίσουν τους φίλους μου γιατί τους έχουν αγαπήσει, μέσα από την προβολή που τους έχει δοθεί. Ας είμαστε πιο «μαζεμένοι», γιατί η ίδια η κοινωνία μας είναι ασθενής, αφού χρειάζεται σθένος ώστε να έρθει κοντά σε ανθρώπους που είναι «διαφορετικοί». Νιώθω όμως ότι είμαστε σε καλό δρόμο.
Πόσο θεραπευτική μπορεί να είναι γι’ αυτά τα άτομα η τέχνη; Με τι τρόπο λειτουργεί;
Έχω φτιάξει ένα δικό μου μοντέλο θεραπευτικών δράσεων, που το έχω ονομάσει «δικτυωματικό» και το πλέγμα διασυνδέει την ποίηση, τη φωτογραφία, τη ζωγραφική, το θέατρο και τη μουσική. Το μεγάλο σε χρόνο αλλά και ιδιαίτερες στιγμές, βίωμα μαζί τους, δείχνει πως είναι άκρως θεραπευτική γι’ αυτούς τους ανθρώπους η τέχνη, τόσο πολύ που επιστρέφει ως θεραπευτική πίσω σε μένα. Η διαδικασία της αυτοαποκάλυψης μέσω τέχνης, είναι ένα εγχείρημα με μεγαλύτερη ασφάλεια και μειώνει την απειλή που αντιλαμβάνεται κανείς, όταν συνδέεται με τον εαυτό του. Ίσως γιατί η σύνδεση γίνεται σταδιακά και με δομή. Με εργαλείο την τέχνη, γίνομαι περισσότερο κατανοητός στο τι ζητάω κάθε φορά να καταφέρουμε ακόμα και αν πολλές φορές, δεν μαρτυρώ ποια είναι η αποστολή μας, παρά μόνο στο τέλος που την έχουμε βγάλει εις πέρας. Ο τρόπος με τον οποίο αφήνω την τέχνη να λειτουργήσει, είναι ευρυγώνιος. Ένας τρόπος με μικτές τεχνικές και πολυεδρικό προφίλ, ώστε ο κάθε ασθενής, να νιώθει ασφάλεια πως ό,τι και να γίνει, αυτό που αφήνει στην ομάδα ή σε ατομική δράση, θα ισορροπήσει όπως κι αν πέσει.
Ποιες είναι μερικές σκηνές, στιγμιότυπα που σου έχουν μείνει και θα σου μείνουν ανεξίτηλα χαραγμένες από αυτή την εμπειρία;
Νιώθω ευλογημένος που οι ανεξίτηλες στιγμές είναι δεκάδες και με μία ένταση που όσο περνάει ο καιρός, δυναμώνει αντί να φθίνει. Θυμάμαι όταν της Αγίας Ειρήνης στις 5 Μαΐου, βάψαμε μαύρα τα μαλλιά μιας ενοίκου, γιατί αν και σιγά σιγά γινόντουσαν μαύρα από την αγάπη που ένιωθε για μένα, όπως μου είπε η ίδια, αργούσε αυτή η στιγμή και έτσι ήθελε να γίνει το ταχύτερο. Ένοικος, που σχεδόν δεν βγαίνει ποτέ από τον Ξενώνα από επιλογή του, για χάρη μου βγήκε και ήρθε σε παρουσίαση βιβλίου που έκανα στον Κάμπο Χίου. Αυτό με συγκίνησε απίστευτα και θυμάμαι να του λέω σ’ ευχαριστώ! Άλλη μία στιγμή που θέλω να μοιραστώ, ήταν όταν τους έκανα μία δράση που κράτησε 2.5 ώρες και έμειναν συγκεντρωμένοι, ενώ συνήθως μετά από 45 λεπτά, κουράζονται. Όλες οι στιγμές που είναι χαραγμένες μέσα μου, ήταν δικό τους δώρο!
Και το φετινό καλοκαίρι, με ποια εγχειρήματα ασχολείστε;
Καταρχάς, με το ντοκιμαντέρ μέρος του οποίου θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά, στην Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου) στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Χίου, σε Ημερίδα που οργανώνω μαζί με την Κλινική Ψυχολόγο και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Ψυχιατρικού Ξενώνα. Επίσης, μέσα από εστιασμένες δράσεις που κάνω μαζί τους τώρα το καλοκαίρι, ενώνω τις τελείες της δημιουργικής πορείας που είχε ο κάθε ένοικος, κατά τους έξι μήνες διαμονής μου στον Ξενώνα. Φτιάχνω το “μαύρο κουτί” που θα μου δείξει ακριβώς τι συνέβη, στην ορόσημη αυτή στιγμή της ζωής μου.
Προσωπικά και καλλιτεχνικά μιλώντας πώς σε άλλαξε αυτή η εμπειρία;
Μου έμαθε, ν’ αφήνω τα πράγματα να προκύπτουν. Μου έμαθε, το δικό μου σύμπαν να το αφήνω να δίνει τη σειρά του στα σύμπαντα των άλλων. Μου έμαθε, πως οι συντεταγμένες της ζωής, φτιάχνονται καθημερινά.
Όταν μπήκατε στον Ξενώνα η μάχη σου με τον καρκίνο ήταν ακόμα πολύ νωπή
Είχαν περάσει λίγοι μήνες μόνο, από τις τελευταίες μου χημειοθεραπείες και τη διάγνωση του καρκίνου. Η ογκολόγος μου, πρότεινε να μην τολμήσω μία τέτοια εμπειρία αφού βρίσκομαι τόσο κοντά στο απελπιστικό βίωμα της ασθένειας. Δεν την άκουσα διότι είχα πεισμώσει υπερβολικά με τη ζωή! Αυτή η προσωπική πηγή αναστάτωσης που είχα τον Μάρτιο του ’22 μπαίνοντας στον Ξενώνα, ήθελα να είναι μέρος του πρότζεκτ μου, να λειτουργήσω αυτοθεραπευτικά μέσω της δικής μου θεραπευτικής υπόστασης προς άλλους ανθρώπους. Με την εξάμηνη παραμονή μου σε ένα ιδιαίτερο μέρος όπως ο Ψυχιατρικός Ξενώνας, κατάφερα να αλλάξω το ρου της πρόσφατης βιογραφίας μου με τον καρκίνο.
Με ποιο τρόπο λειτουργείς απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους έτσι ώστε όταν τους αποχωρίζεσαι να μην βιώνουν πολύ δραματικά τον αποχωρισμό σας;
Με την ειλικρίνεια, πως δε θα χαθούμε, πως θα είμαστε σε επαφή, πως θα ξαναβρεθούμε γιατί θα έρχομαι Χίο να τους βλέπω. Αξιολογήθηκα από τους ενοίκους για το βλέμμα που έχω απέναντί τους και τελικά αυτή η αξιολόγηση, θα βοηθήσει στο «αντίο».
