Το κυβερνών αριστερό μέτωπο στη Νότιο Αμερική διέρχεται δύσκολες ημέρες. Στη Χιλή ο Γκαμπριέλ Μπόριτς έχει χάσει τη μάχη για το νέο Σύνταγμα και βλέπει τη δημοφιλία του να φθίνει. Στην Αργεντινή ο αριστερός Περονισμός της Κριστίνα Κίρτσνερ και του Αλβέρτο Φερνάντες είναι βέβαιο πως χάνει τη μάχη στις προεδρικές εκλογές από τη δεξιά και τον ακροδεξιό Χαβιέρ Μιλέι. Ακόμη και στη Βραζιλία, η νέα θητεία του Λούλα δεν δρέπει σημαντικές δάφνες αποδοχής κι υποστήριξης από την κοινωνία κι όσους τον ψήφισαν. Και τώρα έρχεται στο τόξο του νοτιότερου άκρου μία νέα κρίση να συνταράξει το κυβερνητικό στρατόπεδο στη Βολιβία.

Το πρώτο μεγάλο κίνημα αυτοχθόνων στη Νότιο Αμερική το Βολιβιανό Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό (MAS) έχει εισέλθει σε μία τροχιά αβεβαιότητας έπειτα από την ανακοίνωση του πρώην προέδρου Έβο Μοράλες την περασμένη εβδομάδα ότι θα είναι υποψήφιος πρόεδρος στις εκλογές του 2025, εκπροσωπώντας το κόμμα αυτό. Σε συνέχεια αυτού, το τμήμα του MAS που στηρίζει τον πρώτο αυτόχθονα πρόεδρο στην ήπειρο ανακοίνωσε την εκπαραθύρωση του νυν προέδρου Λουίς Άρσε. Σε απάντηση της απόφασης αυτής, το άλλο τμήμα του κόμματος που στηρίζει τον Άρσε προχώρησε στις 17 Οκτωβρίου σε δικό του συνέδριο, ευελπιστώντας πως θα συγκεντρώσει περισσότερους συνέδρους και συναίνεση ώστε να αφήσουν εν τέλει εκτός κόμματος τον Μοράλες. Κάτι που έχει προκαλέσει την μήνιν των οπαδών του Μοράλες, οι οποίοι απειλούν με «πολιτικό σεισμό».

Μια σουρεαλιστική κατάσταση που όμως απειλεί την ίδια τη διακυβέρνηση της χώρας, αλλά και την ηγεμονική θέση του αριστερού και αυτόχθονου κινήματος στη χώρα -στην οποία οι τοπικές κυβερνήσεις στις επαρχίες, που αρκετές και σημαντικές πχ Σάντα Κρους, ελέγχονται από τη δεξιά. Παράλληλα, ο Άρσε δεν διαθέτει πλέον την απόλυτη πλειοψηφία μέσα στην Εθνοσυνέλευση, πράγμα που δεν του επιτρέπει να περάσει κρίσιμα νομοσχέδια. Και σα να μην έφθανε αυτό, η διαμάχη ανάμεσα στις δύο φατρίες έχει ως συνέπεια γερουσιαστές πιστοί στον Μοράλες να μπλοκάρουν κοινοβουλευτικά τα νομοσχέδια του Άρσε. Ή με τον ίδιο τον Μοράλες να επικρίνει, σε συντονισμό με τη δεξιά κυβέρνηση της επαρχίας Σάντα Κρους (οικονομική ατμομηχανή της χώρας) τον νέο νόμο για την απογραφή, που εισήγαγε ο Άρσε.

Την ώρα μάλιστα που στις θεσμικές αδυναμίες, που επιβραδύνουν το κυβερνητικό έργο έρχεται να προστεθεί και μία οικονομική αβεβαιότητα που τείνει να επιδεινωθεί. Και μέσα στην πραγματική τούτην κρίση πρέπει να προστεθεί και το χάος μέσα στο ίδιο το κόμμα. Ένα χάος που φάνηκε διάπλατα στις 19 Αυγούστου στο συνέδριο των οργανώσεων των αγροτών που συμμετέχουν στο ΜAS και θα εξέλεγαν τους εκπροσώπους τους. Οι 450 τραυματίες από τα σοβαρά επεισόδια και η διχασμένη ηγεσία κατέδειξε πόσο βαθιά είναι η διένεξη ανάμεσα στις δύο ηγετικές ομάδες.

Και πλέον η κατάσταση είναι σε ένα τέτοιο οριακό σημείο, που ενδέχεται να εμπλέξει και άλλες, άσχετες με το ΜΑS θεσμικές εξουσίες στη χώρα. Γιατί ο Άρσε ήδη προσέφυγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο προκειμένου να κηρύξει άκυρη την υποψηφιότητα του Μοράλες ως υποψήφιου. Από την πλευρά τους οι υποστηρικτές του Μοράλες χαρακτήρισαν ως «απάτη» την κίνηση τούτη του Προέδρου. Ενώ άλλο τοπικό δικαστήριο στη Σάντα Κρους δικαίωσε προσφυγή γυναικείων οργανώσεων, που κατήγγειλαν το συνέδριο των οπαδών του Μοράλες, γιατί υποεκπροσωπούνταν. Το μπαλάκι έχει περάσει πλέον στο Εκλογοδικείο, το οποίο θα δώσει εντολή στο MAS να διοργανώσει νέο συνέδριο. Σε περίπτωση που αυτό δεν πραγματοποιηθεί, το Σώμα αυτό έχει τη δυνατότητα να ακυρώσει την ονομασία του κόμματος, δημιουργώντας ένα θεσμικό κενό που θα βύθιζε τη Βολιβία σε τεράστια πολιτική αστάθεια.

Το παράδοξο είναι πως στις εκλογές του 2025 η κυβερνητική πλευρά ενδέχεται να εκπροσωπηθεί από δύο ομοούσιους ιδεολογικά, αντίπαλους πολιτικά υποψηφίους. Διευκολύνοντας, όμως έτσι την ήττα και των δύο. Πολύ περισσότερο δε, όταν οι  Μοράλες και ο Άρσε είχαν σχηματίσει ένα επιτυχημένο δίδυμο στη διάρκεια της πρώτης διακυβέρνησης του ΜAS μεταξύ 2006 και 2019. Ο πρώτος ως αρχηγός του κράτους και ο δεύτερος ως υπουργός Οικονομίας, κατόρθωσαν και ανέταξαν την εσωτερική και διεθνή οικόνα της Βολιβίας.

Μετά το πολιτικοστρατιωτικό πραξικόπημα που τους απομάκρυνε από την εξουσία το 2019, ο Άρσε επιλέχθηκε από τον έκπτωτο και καταδιωκόμενο Μοράλες ως φυσικός και άμεσος διάδοχός του. Η επιλογή του νυν προέδρου ως υποψηφίου του MAS υπάκουε (για τον Μοράλες) στην λογική του να υπάρξει ένας διάδοχος «πιστός», που να προλειάνει την επιστροφή του πρώην προέδρου, αποκαθαρμένου και ξαναδικαιωμένου στην κοινή γνώμη. Η νίκη του Άρσε στις εκλογές δικαίωσε και τη μακροετή συνεργασία τους, αλλά και τον εκλογικό τακτικισμό τους.

Όμως τρία χρόνια αργότερα, η στενή σχέση που είχαν οι δύο πολιτικοί διαρρηγνύεται και μάλιστα με τον πιο οδυνηρό για το κίνημα των αυτοχθόνων και της αριστεράς τρόπο. Βέβαια, όχι εν θερμώ. Από την αρχή κιόλας της προεδρίας του ο Άρσε αποφάσισε σχεδόν να αποστασιοποιηθεί από τον μέντορά του. Αρχικά, αγνοούσε τις υποδείξεις του Μοράλες να απομακρύνει υπουργούς (όπως τον Εδουάρδο ντε Καστίγιο). Βαθμιαία δε, τον αποξένωσε από κάθε όργανο και πρωτοβουλία για τις πολιτικές αποφάσεις και σχεδόν τον υποβίβασε σε συντονιστή των δεκάδων σωματείων και κοινωνικών ομάδων που απαρτίζουν το MAS. Ο Μοράλες  ερμήνευσε αυτήν την απομάκρυνσή του από την άμεση άσκηση της εξουσίας ως προδοσία.

Η «μάχη χαρακωμάτων» που ξεκίνησε ανάμεσα στους δύο άνδρες είναι ανελέητη, γιατί συγκρούονται οι βλέψεις τους για το πολιτικό τους μέλλον. Ο Μοράλες επιδιώκει να είναι εκείνος ο πρόεδρος το 2025, οπότε η Βολιβία θα εορτάσει τα 200 χρόνια της ανεξαρτησίας της. Και η πεποίθησή του είναι πως η παρούσα κυβέρνηση επιχειρεί να τον εξουδετερώσει και δε διστάζει να μιλά για «σκοτεινά σχέδια» εναντίον του και καταγγέλλει ακόμη και προγραφές δημοσίων λειτουργών που τον στηρίζουν. Το αποτέλεσμα είναι το MAS στην ουσία να λειτουργεί ως ένα πλεούμενο με δύο πηδαλιούχους: ο Μοράλες έχει τον έλεγχο στο κόμμα και ο Άρσε στην κρατική μηχανή.

Ο νυν πρόεδρος μάλιστα τον τελευταίο καιρό -ιδίως με τα γεγονότα στη Σάντα Κρους και την προσωρινή κράτηση του κυβερνήτη της για ανυπακοή, απέδειξε πως διαθέτει πυγμή και μπορεί να καθοδηγήσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, καθώς  δεν είναι ένας απλός τεχνοκράτης. Δεν είναι τυχαίο πως συχνά πυκνά υπενθυμίζει την παρελθούσα εντατική δράση του με το Σοσιαλιστικό Κόμμα  (PS-1, απ’ όπου προέρχεται και ένας από τους μάρτυρες της Αριστεράς στη Βολιβία ο Μαρσέλο Κιρόγα Σάντα Κρους) στο βαθμό που πολλοί αναρωτιούνται μήπως και κατέλθει ως υποψήφιος με αυτό το κόμμα το 2025.

Η αποπομπή του Άρσε από το συνέδριο που μεθόδευσε ο Μοράλες, προσθέτοντας σε αυτήν κι άλλους 20 βουλευτές που εκφράζουν συμπάθεια προς την κυβέρνηση και τον αντιπρόεδρο Νταβίδ Κοτσεουάνκα, που κατά τον πρώην πρόεδρο δεν είναι «πρωτοκλασσάτος» ερμηνεύεται ως μία προσπάθεια του πρώην ηγέτη να ξαναδείξει αποφασιστικότητα ηγέτη. Ο Κοτσεουάνκα (που έχει περάσει από εκπαίδευση στην Κούβα και ήταν πρώην ζηλωτής του «πράσινου βιβλίου» του Μουάμαρ Καντάφι) έχει αναλάβει κι εκείνος δράση ενάντια στον πρώην πρόεδρο. Μάλιστα τόλμησε να τον αμφισβητήσει σε περιοδεία του «στο Τσαπάρε, φέουδο του «Μοραλισμού”, με αποτέλεσμα να αποκλεισθεί από τα φιλο-εβικά συνδικάτα στο τοπικό αεροδρόμιο!

Ο Μοράλες έχει υποσχεθεί στους ανθρώπους του ότι «το MAS θα ανακτήσει την επανάσταση για να σώσει ξανά τη χώρα». Ο πρώην πρόεδρος ανατρέχει στο 2006, όταν η εθνικοποίηση των πόρων πετρελαίου επέτρεψε στη Βολιβία να διατηρήσει σταθερή οικονομική ανάπτυξη, μειώνοντας παράλληλα τη φτώχεια και την ανεργία. Όμως μεγάλο μέρος της επιτυχίας αυτής ο Μοράλες την οφείλει στην οικονομική μαεστρία και τους πολιτικούς ελιγμούς του Άρσε. Του μεγάλου συμμάχου του που όμως σήμερα  δεν του συγχωρεί την απόφαση να προωθήσει μία διαδικασία εσωτερικής ανανέωσης στο κίνημα, που ο Μοράλες ίδρυσε κι ηγήθηκε για περισσότερα από 30 χρόνια.

Προσπερνώντας, αυτήν την πραγματικότητα, ο Μοράλες πολλαπλασιάζει τους μύδρους κατά της οικονομικής πολιτικής του Άρσε. Ενώ παράλληλα αποδύεται σε αίνους για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, του οποίου την εκστρατεία στην Ουκρανία θεωρεί ως αντιαποικιακό αγώνα, ή το καθεστώς της Νικαράγουας–παρά τη διεθνή κατακραυγή εναντίον του ακόμη κι από την Αριστερά. Σε πολλούς, οι ομιλίες του Μοράλες φαντάζουν παρωχημένες και επιδεικτικά αυτοαναφορικές, μνημονεύοντας μόνο το παρελθόν της προεδρίας του.

Ο αγώνας μέχρις εσχάτων για την επικράτηση ανάμεσα στους δύο κύριους πολιτικούς ηγέτες στη Βολιβίας θέτει σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση του MAS και απειλεί να βυθίσει τη χώρα σε μια κρίση τεράστιων διαστάσεων. Για τούτο φωνές -κυρίως εξ αριστερών, όπως του πρώην αντιπροέδρου του Μοράλες Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, πασχίζουν να συνθέσουν τα αντίθετα και να μη διαλυθεί  το προοδευτικό κίνημα στη χώρα. Γεγονός που τον πρόσθεσε στον κατάλογο με τους «νέους εχθρούς», που βλέπει γύρω του ο Μοράλες.

Η επιστροφή στην κανονικότητα μετά την αναταραχή που είχε προκαλέσει το θεσμικό πραξικόπημα της δεξιάς και η δοτή κυβέρνηση πριν τέσσερα χρόνια αντιπροσώπευε την ελπίδα για μία μακρά μεν, αλλά σταθερή δε, πορεία για τη δημοκρατική ανασυγκρότηση. Όμως οι προσωπικές φιλοδοξίες κι όχι τόσο οι πολιτικές διαφορές κινδυνεύουν να θέσουν σε κίνδυνο ό,τι έχει οικοδομηθεί στη Βολιβία ως σήμερα, κυρίως σε μία στιγμή που ο θεσμικός μετασχηματισμός δεν έχει ολοκληρωθεί και το πάλαι ποτέ «οικονομικό θαύμα» της χώρας, με τις εθνικοποιήσεις των πλουτοπαραγωγικών πηγών και την απόδοση της δίκαιης κοινωνικής πολιτικής, τώρα παραπαίει.