Το ουκρανικό καθεστώς προχωρεί με μια πιο σταδιακή τακτική απαγόρευσης ως προς την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο. Καθώς η άμεση απαγόρευσή της προσκρούει στην έντονη λαϊκή αντίδραση, αλλά και στο γεγονός ότι ολόκληρες διαστάσεις της εκκλησιαστικής ζωής στην Ουκρανία, όπως ο μοναχισμός, μονοπωλούνται από την παλαιότερη και πιο παραδοσιακή Εκκλησία, πλέον η προσπάθεια είναι να υπάρξει μια εξαναγκαστική μετονομασία, η οποία να καταδεικνύει εξάρτηση από τη Ρωσία. Ο σκοπός παραμένει οι ναοί και η περιουσία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (υπό τον μητροπολίτη Ονούφριο) να μεταφερθούν στη νέα από τον Δεκέμβριο του 2018 Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Επιφάνιο (Ντουμένκο).
Μία πρόσφατη περίπτωση δυναμικής αντίστασης ήταν στο μοναστήρι Μπάντσεν στην περιφέρεια Τσερνιβτσί, όπου ο λαός και ο κλήρος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αντιτάχθηκαν κατά χιλιάδες στις ένοπλες δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίες επιχειρούσαν με πολυβόλα αποκλεισμό και κατάληψη της μονής. Ύστερα από μία πρώτη προσπάθεια των ενόπλων να εισέλθουν στο μοναστήρι με το πρόσχημα της ταυτοποίησης προσώπων, ο μητροπολίτης Λογγίνος μίλησε στις δυνάμεις ασφαλείας και επικαλέστηκε το πλήθος του λαού, που είχε συγκεντρωθεί, προκειμένου να αφήσουν ήσυχους τους πιστούς να ασκήσουν ελεύθερα τη λατρεία τους.
Αλλά και στην ίδια τη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, ο λαός πραγματοποιεί καθημερινά ορθοστασία, εμποδίζοντας την κατάληψή της, ενώ ασκούν παρενόχληση ακτιβιστές, οι οποίοι προσπαθούν να αποτρέψουν την προσευχή μέσα από την πρόκληση θορύβων και την ανάρτηση πανό, όπως συνέβη και πρόσφατα κατά την προσευχή προς τιμή της μνήμης του αγίου Σεργίου του Ραντονιέζ.
Το εφετείο του Κιέβου έχει πρόσφατα επικυρώσει την εξαναγκαστική μετονομασία, απορρίπτοντας σχετική έφεση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, με αποτέλεσμα οι επισκοπές, αλλά και οι ενορίες και τα μοναστήρια να αλλάξουν όνομα και να θεωρηθούν ότι ανήκουν στη λεγόμενη «Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία». Με τον τρόπο αυτό θα επέλθει περισσότερο σταδιακά η απαγόρευσή της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς θα θεωρηθεί ως εγγενώς συνδεόμενη με τη Ρωσία, παρόλο που τον Μάιο του 2022 η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία σε σύνοδό της αυτονομήθηκε πλήρως από το Πατριαρχείο Μόσχας, προκειμένου να δύναται πιο ευχερώς να συμπαραστέκεται στον ουκρανικό λαό κατά τη διάρκεια του πολέμου με τρόπο ποιμαντικό, φιλάνθρωπο και λειτουργικό. Από τον Μάιο του 2022 η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία διαθέτει ένα καινούργιο καταστατικό, το οποίο εξασφαλίζει μία πλήρη ανεξαρτησία από το Πατριαρχείο Μόσχας.
Η στρατηγική του καθεστώτος είναι εφόσον ήδη το ουκρανικό κοινοβούλιο έχει ψηφίσει τον Οκτώβριο 2023 την απαγόρευση κάθε θρησκευτικής οργάνωσης που συνδέεται με τη Ρωσία, εντέλει η μετονομασία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας να καταστήσει πιο εύκολη την οριστική απαγόρευσή της. Σημειωτέον ότι είναι η πρώτη φορά που μια παρόμοια μετονομασία περνάει από τα ουκρανικά δικαστήρια, ενώ παρόμοιες προσπάθειες το 2018 επί κυβερνήσεως Πέτρο Ποροσένκο είχαν καταπέσει με οριστική απόρριψη από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας τον Δεκέμβριο του 2019. Η υπόθεση, όμως, άνοιξε εκ νέου από το Συνταγματικό Δικαστήριο, πέρασε από τα δικαστήρια τον Μάιο του 2023 και πλέον μετά το εφετείο θα μεταφερθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας, στο οποίο υπάρχει δικαίωμα προσφυγής για 30 ημέρες μετά την εκδίκαση από το εφετείο.
Οι διεθνείς αντιδράσεις
Η προώθηση της απαγόρευσης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις για την καταπάτηση των θρησκευτικών ελευθεριών. Η Τούλσι Γκάμπαρντ, υποψήφια για την προεδρία στις ΗΠΑ και πρώην αντιπρόεδρος του διοικητικού οργάνου του κόμματος των Δημοκρατικών έγραψε ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία απαγορεύτηκε από τον Ουκρανό πρόεδρο Βλαντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος χρησιμοποιεί τον στρατιωτικό νόμο για να ακυρώσει τις εκλογές, ενώ απαγορεύει και τα αντιπολιτευόμενα κόμματα, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να υποστηρίζουν όχι τη δημοκρατία, αλλά ένα αυταρχικό καθεστώς. Παρομοίως και ο υποψήφιος από το κόμμα των Ρεπουμπλικανών Βιβέκ Ραμασουάμι τόνισε το έλλειμμα δημοκρατίας στην Ουκρανία, λόγω των θρησκευτικών διώξεων και της απαγόρευσης αντιπολιτευόμενων κομμάτων. Ο επιχειρηματίας Ίλον Μασκ της Space X, της Tesla και του Twitter παρατήρησε επίσης ότι ιερείς φυλακίζονται στην Ουκρανία με ολέθρια αποτελέσματα για την ύπαρξη φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μύνστερ Τόμας Μπρέμερ απέστειλε επιστολή στον Βίκτωρα Ελένσκι, επικεφαλής της ουκρανικής Κρατικής Υπηρεσίας Εθνοπολιτικής, με την οποία παρατηρεί ότι το ζήτημα της παραβίασης της θρησκευτικής ελευθερίας θίγεται στον αμερικανικό δημόσιο διάλογο, όπως από τον πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων, ο οποίος την επικαλέστηκε σε σχέση με το μέλλον της αποστολής στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ προς την Ουκρανία. Εντός των ΗΠΑ, σημειώνει η επιστολή, υπάρχει μια μεγάλη ευαισθησία για την ελεύθερη προαγωγή των χριστιανικών αξιών και η εικόνα μιας χώρας, η οποία απαγορεύει την πιο μεγάλη Εκκλησία στο έδαφός της, προκαλεί προβληματισμό, ενώ εντείνει και τον διχασμό στην ουκρανική κοινωνία. Ο Τόμας Μπρέμερ αναφέρεται στην εμπειρία του από τους κληρικούς και τους λαϊκούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι γνήσιοι Ουκρανοί πατριώτες και εκτελούν στην εντέλεια τα καθήκοντά τους προς την πατρίδα τους, ενώ την ίδια στιγμή διώκονται από την κυβέρνηση. Ο Μπρέμερ κατακλείει την επιστολή του με την υπόμνηση ότι ως φίλος της Ουκρανίας επιθυμεί να δει την εγκαθίδρυση ενός δημοκρατικού κράτους δικαίου σε αυτήν.
Το ημερολόγιο ως ταυτοτικό στοιχείο
Καθώς μάλιστα πλησιάζει η περίοδος των Χριστουγέννων, η διαμάχη επικεντρώνεται στην ημερομηνία του εορτασμού τους, καθώς η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Επιφάνιο (Ντουμένκο) έχει εγκρίνει τη μετάβαση της εορτής στις 25 Δεκεμβρίου, ώστε να είναι εναρμονισμένη με τα όσα ισχύουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και σε άλλες ελληνόφωνες Εκκλησίες, καθώς και στη Δύση, ενώ η ημέρα εορτασμού έως τότε ήταν η 7η Ιανουαρίου.
Τα Χριστούγεννα θα είναι η αρχή, ώστε να μεταφερθούν και οι υπόλοιπες εορτές στο νέο ημερολόγιο. Για την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας το παλαιό ημερολόγιο συνδέεται με τη ρωσική εκκλησιαστική κουλτούρα. Η αλλαγή του, στην οποία, σημειωτέον, είχαν προηγηθεί οι Ουκρανοί Καθολικοί, λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο μιας ουκρανικής ιδιαιτερότητας σε σχέση με μια φιλοδυτική στροφή.
