Αν και εκλογικό, το έτος 2024 χάραξε στην Πορτογαλία με μια μεγάλη απεργία. Οι εργαζόμενοι στη συντήρηση και διαχείριση του δικτύου στην εταιρεία «Υποδομές της Πορτογαλίας» (ΙΡ), τηρώντας την κεκτημένη ταχύτητα του περασμένου έτους -που ακριβώς σημαδεύθηκε από εκτεταμένες απεργιακές κινητοποιήσεις- απείχαν από την 2α Ιανουαρίου κιόλας από την εργασία τους, προκαλώντας παράλυση στις συγκοινωνίες της χώρας. Τα αιτήματά τους -από την έναρξη της δράσης τους τον Σεπτέμβριο του 2022- είναι τα ίδια. Παρόλο που η εργασία σημαντικού τμήματος των εργαζομένων, που ελέγχουν ηλεκτρονικά την κυκλοφορία, έχει γίνει πιο απαιτητική, οι απολαβές τους έχουν καθηλωθεί στα ίδια επίπεδα με εκείνα των απλών εργαζομένων, που κι εκείνες βλέπουν τις αυξήσεις με το σταγονόμετρο.
Τι και αν η μεταβατική κυβέρνηση συνιστά στις εταιρείες του δημοσίου τομέα οι επερχόμενες αυξήσεις να μην ξεπερνούν το 5% (με μέση αύξηση στον εργαζόμενο στο 3%), τι και αν ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε στα 820 ευρώ, ενώ η μεσοσταθμική αύξηση των συντάξεων θα είναι στο 5-6%, η οικονομική κατάσταση και ιδίως η αδυναμία των μισθών να καλύψουν τις πληθωριστικές πιέσεις, μεγεθύνουν τη δυσαρέσκεια των εργαζομένων. Η άνοδος στις τιμές των λογαριασμών στην ενέργεια, την κατανάλωση νερού, στην τηλεφωνία αναμένεται να ξεκοκαλίσουν μεγάλο τμήμα των μισθών και να εξαϋλώσουν τις πενιχρές αυξήσεις του. Η παρατεταμένη δε εκλογική περίοδος (10 Μαρτίου οι εθνικές εκλογές, 9 Ιουνίου οι Ευρωεκλογές) στενεύουν τα όποια περιθώρια για μία επαρκή πολιτική και οικονομική αντιμετώπιση των προβλημάτων, που ήδη έχουν σωρευθεί στις πλάτες των μισθωτών.
Και φυσικά, τα αίτια για τις διαρκείς απεργιακές κινητοποιήσεις σε πολλούς τομείς, με πρωτεργάτες τους καθηγητές Μέσης Εκπαίδευσης, τους σιδηροδρομικούς και τις δημόσιες μεταφορές και από κοντά τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, δεν έχουν παρακαμφθεί. Απεναντίας, δεν φαίνεται να υπάρχει ελπίδα ότι θα αντιμετωπισθούν τα αδιέξοδα που αντιμετώπιζε η κοινωνία τη διετία 2022-23.
Παρά τη μείωση 1,4 % τον Δεκέμβριο του πληθωρισμού στο 4,3% σε ετήσια βάση, η ισχνή αύξηση μισθών δεν μοιάζει ικανή να αντιμετωπίσει την πίεση που δέχονται τα νοικοκυριά. Γιατί η πτώση του πληθωρισμού οφείλεται κατά μέγα λόγο στον μηδενικό ΦΠΑ σε 46 βασικά τρόφιμα, που έριξε κατά 0,6% τις τιμές τους. Χωρίς αυτό να καθησυχάζει τους καταναλωτές, καθώς η μηδενική πολιτική δεν πρόκειται να ισχύσει για πάντα αφού η νέα παράταση ήταν μέχρι τις 5 Ιανουαρίου . Όμως η επαναφορά της υπαγωγής τους στο προηγούμενο καθεστώς, όπως -όπως προείπαμε- οι αυξήσεις στις τιμές ενέργειας, νερού, δηλ. του κόστους παραγωγής, από το νέο έτος δεν τους προφυλάσσει από νέα ακρίβεια, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φθάσει στο 23%. Άλλωστε, ακόμη κι όταν επεβλήθη ο μηδενικός ΦΠΑ τα τρόφιμα που υπήχθησαν στο μέτρο πωλούνταν σε υψηλότερη τιμή από πριν! Δίνοντας και χαρά στον Άδωνι Γεωργιάδη να επικαλείται το (κερδοσκοπικό) φαινόμενο αυτό για να δικαιολογήσει τη δική του απραξία και κυρίως αθυμία να καταπολεμήσει την αντίστοιχη ασυδοσία στην Ελλάδα!
Και φυσικά, με τον νέο χρόνο δεν φαίνεται να διακρίνεται κάποια λύση στο, πιο φλέγον ίσως, πρόβλημα στη σημερινή Πορτογαλία: την ανοδική πορεία που ακολουθούν οι τιμές στα ενοίκια και τα ακίνητα, που το 2024 αναμένεται να φθάσει το 6,9%, ακολουθώντας το 7,6% του περασμένου τριμήνου. Η ασφυξία στον τομέα της στέγασης είναι τέτοια, που τείνει να μετατραπεί σε πραγματικό κοινωνικό πρόβλημα. Ιδίως σε περιοχές όπου ο τουρισμός καταλαμβάνει το σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας, παρατηρείται «άδειασμά» τους από τους μόνιμους κατοίκους -κι όχι μόνον. Ακόμη και ιστορικές επιχειρήσεις αναγκάζονται να κλείσουν εξαιτίας των αφόρητων τιμών στα ενοίκια -όπως επιμαρτυρεί η περίπτωση ενός γνωστού εστιατορίου στην Αλφάμα, που μετά 47 χρόνια λειτουργίας έκλεισε γιατί το ενοίκιο του αυξήθηκε από 1.300 ευρώ στις 11.000!
Εάν οι κινητοποιήσεις στους σιδηροδρόμους αντιλαλούν ως προοίμιο ακόμη μίας «θερμής» απεργιακά χρονιάς και οι καθηγητές ήδη έχουν αρχίσει να ετοιμάζονται. Η Συνομοσπονδία τους FENPROF έδωσε με την έναρξη της σχολικής χρονιάς στις 3 Ιανουαρίου στα στοιχεία για την έλλειψη διδακτικού προσωπικού, που επισημαίνουν το μεγάλο πρόβλημα υποστελέχωσης (και φυσικά πίσω από αυτό και τους χαμηλούς μισθούς) στην Παιδεία. Εν ολίγοις, βάσει της έκθεσης, το ¼ (22,6%) των σχολείων δεν έχει κατορθώσει να συμπληρώσει τον αναγκαίο αριθμό διδακτικού προσωπικού για το πρώτο 6μηνο (έως 31 Δεκεμβρίου), ενώ λιγότερο από το μισό (41,3%) δεν τον είχε συμπληρώσει μέχρι τον Σεπτέμβριο. Στο 82,7% των σχολικών μονάδων η έλλειψη προσωπικού προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στη διδακτική και διοικητική λειτουργία τους. Όλο και περισσότεροι καθηγητές δηλώνουν απαξιωμένοι και χωρίς κίνητρα, με πρόθεση ακόμη και να εγκαταλείψουν το επάγγελμα καθαυτό και να αναζητήσουν εργασία σε άλλους τομείς. Από το νέο έτος πάντως μαθητές και σπουδαστές έως 23 ετών ή 24 για ιατρικές και πολυτεχνικές σχολές θα μπορούν να μετακινούνται δωρεάν με τα δημόσια μέσα μεταφοράς στη Λισαβόνα.
Εκεί όμως που ενδεχομένως να επικρατήσει νέος αναβρασμός είναι ο τομέας της δημόσιας Υγείας. Οι υπηρεσίες τις οποίες ο τομέας παρέχει, λόγω των μακροχρόνιων ελλείψεων προσωπικού κι επαρκούς χρηματοδότησης, ολοένα και επιδεινώνονται. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (SNS) διαρκώς υποβαθμίζεται, η λειτουργία, αλλά και η πρόσβαση των ασθενών, στα έκτακτα περιστατικά γίνεται δύσκολη, οι υπερωρίες εξοντωτικές και οι αναμονές σε πολλές περιπτώσεις (βλέπε Σίντρα) ξεπερνούν τις 15 ώρες (sic!) ή στις 12 ώρες στο Λόουρες, ενώ μακραίνουν οι λίστες αναμονής για τα χειρουργεία και μειώνονται διαρκώς οι διαθέσιμοι οικογενειακοί γιατροί. Ακόμη και το Κέντρο Ογκολογίας αντιμετωπίζει προβλήματα με τη στελέχωση, τις εγκαταστάσεις και το κόστος των φαρμάκων.
Η δε φυγή ή πρόωρη συνταξιοδότηση των γιατρών από το Εθνικό Σύστημα έσπασε κάθε ρεκόρ το 2023. Και επιπλέον, η κυβέρνηση επιδιώκει να «μεταρρυθμίσει» το μητρώο των γιατρών, εντάσσοντας και πτυχιούχους από άλλες χώρες ή από ιδιωτικά ιδρύματα, με στόχο να εμπλουτίσει το προσωπικό των ιδιωτικών κλινικών και να ρίξει ακομη περισσότερο τους μισθούς, όπως καταγγέλλουν σε επιστολή τους 400 επιφανή μέλη του κλάδου, προαναγγέλοντας κινητοποιήσεις. Πάντως και ο ίδιος ο πρόεδρος Μαρσέλου Ρεμπέλου ντε Σόουζα αρνήθηκε να υπογράψει το διάταγμα, που όπως είπε «δεν εγγυάται την ανεξαρτησία του Μητρώου». Κατάσταση, που πάλι ο Άδωνις ευχαρίστως θα επικαλεσθεί για τη δική του επιχείρηση να διαλύσει ότι απέμεινε από το δικό μας ΕΣΥ.
Η Πορτογαλία εισήλθε στο 2024 με τα συνήθη άλυτα προβλήματα που κληρονόμησε από το 2023, χωρίς όμως προοπτικές να τα αντιμετωπίσει επαρκώς. Η εκλογική αναμέτρηση του Μαρτίου δεν είναι βέβαιο πως θα βγάλει μία αυτοδύναμη κυβέρνηση, καθώς οι κομματικές μεταβλητές στην εξίσωσή της είναι περίπλοκες και συχνά αντικρουόμενες.
Τόσο στην αριστερά, όπου το Σοσιαλιστικό Κόμμα δίχως τον Αντόνιου Κόστα στο πηδάλιό του είναι άγνωστο εάν θα έχει την ικανότητα να διατηρήσει την εκλογική αποδοχή του πρώην πρωθυπουργού, όσο και στη δεξιά, όπου το φάσμα του ακροδεξιού Chega αρχίζει να πλανάται με αξιώσεις και να απειλεί την ηγεμονία του PSD στον χώρο. Ο οποίος ούτε λίγο, ούτε πολύ χαίρει της στήριξης του ομογάλακτού του πρώην προέδρου της Βραζιλίας, ο οποίος με βίντεό του στο Χ σαλπίζει την πορεία της νίκης του Βεντούρα και «του λαού που είναι στην πλευρά του καλού» στην Πρωθυπουργία. Το 2024 άλλωστε κλείνουν 50 χρόνια από την πτώση της δικτατορίας του Σαλαζάρ μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων και ο Βεντούρα το δίχως άλλο θα θέλει να διεκδικήσει τη «δικαίωση» των εθνικιστικών και νεοφασιστικών ιδεωδών του μέντορά του.
