Ούτε η όψιμη επιτίμηση από τον Ιταλό πρόεδρο Σέρτζο Ματαρέλα στον υπουργό Εσωτερικών Ματέο Πιατεντόζι για τον αδικαιολόγητο ξυλοδαρμό φοιτητών από την αστυνομία στην Πίζα, μήτε και οι δηλώσεις από τη νεοφασίστρια πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι για τους νεκρούς εργάτες,  καταφέρνουν να σκεπάσουν την αγανάκτηση που όλο και κορυφώνεται στη χώρα και τον αυταρχισμό που επεκτείνεται με όλους τους τρόπους και καταναγκασμούς σε όλους τους τομείς της κοινωνίας.

Μία αγανάκτηση που κορυφώθηκε τις περασμένες ημέρες, με ατέλειωτες πανεθνικές κινητοποιήσεις και γενική απεργία στις 21 Φεβρουαρίου για τους πέντε νεκρούς εργάτες σε σκαλωσιά στο κατάστημα της Esselunga στη Φλωρεντία, τις διαδηλώσεις μαθητών για το δημόσιο σχολείο -που κατέληξε στον ατιμωτικό ξυλοδαρμό τους στην Πίζα- τις μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στην ισραηλινή γενοκτονία στην Παλαιστίνη.

Κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας το διάχυτο κλίμα αυταρχισμού, καταστολής και γενικότερα εκφοβισμού και καταναγκασμού στην κοινωνική ζωή και εργασία. Εάν προστεθεί και η αγανάκτηση των αγροτών για πρώτη φορά μετά πολύ καιρό στη χώρα καταγράφεται ένα πνεύμα αμφισβήτησης. Όσο αρχίζουν να φαίνονται οι επιπτώσεις της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης, όσο ο πατερναλισμός της -τουλάχιστον στους αγρότες- αρχίζει να μην πείθει, όσο ο ακήρυκτος πόλεμος στην εργασία αυξάνει τα θύματα (ήδη181 μέχρι σήμερα το 2024), όσο τα αστυνομικά μέτρα εναντίον νεολαίας και απεργών σκληραίνουν, τόσο η κοινωνία αφυπνίζεται σταδιακά.

Η κυβέρνηση στην Πίζα για μία φορά πάλι έδειξε πως αδιαφορεί πλήρως για τα δικαιώματα όσων διαδηλώνουν, με απόλυτο κυνισμό. Όσα αλαζονικά δήλωσε ο Πιατεντόζι πως οι φοιτητές πήγαιναν γυρεύοντας και επιζητούσαν επίθεση για εκλογικούς στόχους, αποδεικνύει την οδό της καταστολής που ακολουθεί η νεοφασιστική κυβέρνηση. Αλλά και ο ηγέτης της ξενοφοβικής Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι ξιφούλκησε απέναντι στον Ματαρέλα και εμφανίσθηκε υπερασπιστής για  τις κατασταλτικές δυνάμεις, φωνάζοντας «κάτω τα χέρια από την αστυνομία». Ο καθένας μπορεί να κάνει λάθος, δεν είναι ρομπότ, αλλά είναι επικίνδυνο να διασύρονται πολιτικά  όσοι εγγυώνται την ασφάλεια και απένειμε τα εύσημα στον Πιατεντόζι.

Στη Ρώμη διαδηλώσεις οργανώθηκαν και την περασμένη βδομάδα ενάντια στις επιθέσεις και με αίτημα να παραιτηθεί ο Πιατεντόζι. Στην ιταλική πρωτεύουσα νωπές άλλωστε είναι οι μνήμες από άλλον έναν αστυνομικό ξυλοδαρμό φοιτητών στις παραμονές των Χριστουγέννων. Όπως και τώρα στην Πίζα και σε εκείνην την κατασταλτική επιχείρηση, οι αυτόπτες μάρτυρες κατήγγειλαν πως η επίθεση των αστυνομικών ήταν προσχεδιασμένη και απρόκλητη. Στην ίδια την Πίζα, ο ξυλοδαρμός των φοιτητών ενώθηκε σε σύνθημα στην απογευματινή διαδήλωση για τον θάνατο των πέντε εργατών.

Η αρνητική εικόνα από τα δύο γεγονότα δεν εξατμίσθηκε γρήγορα, όπως θα ήλπιζε η κυβέρνηση και κατεδίωξε και την ίδια τη Μελόνι με εκδηλώσεις στη Σαρδηνία, όπου είχε σπεύσει για να ρίξει το ειδικό της βάρος υπέρ του υποψηφίου της Πάολο Τρούτσου στις Περιφερειακές εκλογές. Τα όσα ψέλλισε ότι «μαζί θα δουλέψουμε γι’ αυτό, δεν πρέπει να είμαστε διαιρεμένοι», μοιάζουν με κοροϊδία και υπεκφυγή. Πριν δύο χρόνια η Μελόνι πάλι δεσμευόταν για την εγγύηση της ασφάλειας στους χώρους δουλειάς, ανακοινώνοντας στις προγραμματικές της δηλώσεις τη «μεταρρύθμιση» της αγοράς εργασίας.

Ο θάνατος πέντε μεροκαματιάρηδων (τέσσερις μαγκρεμπιανοί κι ένας Ιταλός άνω των 60 ετών) στις 17 Φεβρουαρίου και η πορεία, αλλά και τα ερωτήματα των ερευνών, ανέδειξαν την αδυσώπητη εκμετάλλευση και τις συνθήκες πραγματικής δουλείας και τον εργασιακό καταναγκασμό της υπεργολαβικής διάστασης στην εκτέλεση των έργων. Οι άμοιροι εργάτες στο ικρίωμα της Esselunga, έπεσαν θύματα της κατάτμησης κι επιτάχυνσης των εργασιών, μέσω της υπεργολαβικής ανάληψης διαφόρων φάσεων του έργου, της αδιαφορίας για τα «δαπανηρά» για την κερδοφορία μέτρα ασφαλείας, ενώ ακόμη δεν έχει διαπιστωθεί εάν δεν ήσαν δηλωμένοι , εάν είχαν άδειες παραμονής κι εργασίας και εργάζονταν ανασφάλιστοι.

Η ανατριχίλα εύκολα μετατρέπεται σε οργή, ιδίως όταν μέσα σε λίγα 24ωρα μετά το αποτροπιαστικό τούτο γεγονός η ειδησεογραφία εμπλουτίσθηκε και με άλλους θανάτους εργατών, που πλέον ο αντίκτυπός τους έπαψε να λογίζεται ως μεμονωμένο συμβάν στο συλλογικό ασυνείδητο. Οι αλλεπάλληλοι θάνατοι διαψεύδουν εκκωφαντικά τις διακηρύξεις της κυβέρνησης, αναδεικνύουν τη γύμνια στο καθεστώς ελέγχου στους χώρους εργασίας και τις διατάξεις που αφήνουν ανεξέλεγκτες τις αναθέσεις έργων -ακόμη και στο δημόσιο- σε υπεργολάβους και ιδιωτικές εταιρείες για την εκτέλεση τμήματος των εργασιών και τις διαδοχικές προμήθειες την ανασφάλιστη εργασία. 

Το επεισόδιο στη Φλωρεντία αποδεικνύει με εύγλωττο τρόπο τις βασικές αρχές στην κριτική της πολιτικής οικονομίας, καθώς όλη η οικονομία αντλεί τον χαρακτήρα της από τον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας, είναι στην ουσία τούτη η άμεση κοινωνική φύση της εργασίας που καθορίζει σε τελική ανάλυση την παντοτινή, αλλά τόσο τρομακτική σήμερα, κρεουργία της ζωής και της υγείας των εργαζομένων. Όπως υπενθύμιζε ο Μαρξ, η καπιταλιστική παραγωγή είναι μία κατασπατάληση των ανθρώπων, της ζωντανής εργασίας, δεν είναι μόνο κατασπατάληση του αίματος, αλλά και των νεύρων και του μυαλού τους. Ο αυξανόμενος τούτος «εξορθολογισμός» της καπιταλιστικής παραγωγής, με την διόγκωση του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας, που να καταλαμβάνει κάθε στιγμή και να απαιτεί κάθε ικμάδα δύναμης του εργαζόμενου, του φοιτητή ως εν δυνάμει εργαζόμενου, μαθητευόμενου εξ απαλών ονύχων στο κυρίαρχο μοντέλο παραγωγής και των απαιτήσεων της αγοράς, είναι εκείνος που δημιουργεί διαρκώς τις επισφαλείς συνθήκες εργασίας, όπως αποδεικνύουν όλες οι στατιστικές, με πάνω από 1000 νεκρούς στην Ιταλία το 2023.

Δεν είναι μόνον ολοένα και πιο εκτεθειμένοι σε επικίνδυνες συνθήκες εργασίες, με περισσότερη δουλειά και γρηγορότερους ρυθμούς για λιγότερα «χέρια» οι χειρώνακτες, αλλά εργαζόμενοι σε «ασφαλείς» δουλειές του τριτογενούς τομέα κλπ. Είναι και οι γυναίκες που βιώνουν δυσανάλογες έμφυλες διακρίσεις σε μισθούς και συνθήκες εργασίας και προσωπικής αντιμετώπισης. Όπως μας έχει αποδείξει και η πανδημία, αλλά και όπως τείνουμε να λησμονούμε και τα θύματα εκτός του χώρου της δουλειάς, είτε στον δρόμο προς αυτήν ή από ασθένειες που οφείλονται στον τρόπο εργασίας και το άγχος, η διατροφή κλπ. Οι εργαζόμενοι όλο και περισσότερο είναι πιθανά θύματα σε έναν ακήρυκτο πόλεμο στη δουλειά και σε έναν υποκινούμενο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ «τάξεων» και εργαζομένων, πλούσιων και φτωχών. Ο εξορθολογισμός και η «έξυπνη εργασία», με την εμπορευματοποίηση της γνώσης που εμπεριέχει, τη διόδευσή της σε εξειδικευμένους τομείς και την επέκταση του κοινωνικού ανταγωνισμού και της ευέλικτης εργασίας, έχει άλλωστε δημιουργήσει την «προλεταριοποίηση» της γνωσιακής εργασίας, με τον εξειδικευμένο εργαζόμενο να υποβαθμίζεται σε έναν απλό χειριστή ή διαχειριστή της τεχνολογίας και της καινοτομίας στην εφαρμογή των νέων τεχνικών στον χώρο της παραγωγής και της οικονομίας.

Η Μελόνι είναι απορίας άξιον πώς θα αντιμετωπίσει, παρά τις διακηρύξεις της, την αδυσώπητη κατάσταση που δημιουργείται στο πεδίο της εργασίας, όταν το νομοθετικό της έργο κινείται προς την κατεύθυνση της απορρύθμισής της. Η ενδοτική της στα αφεντικά πολιτική έχει επιταχύνει την αποβιομηχάνιση, την έξοδο των επιχειρήσεων στο εξωτερικό, την αρπακτικότητα των μεγάλων ομίλων, τα φαινόμενα βιομηχανικού εκβιασμού στο δημόσιο, με επίκεντρο τη διάσωση της Stellantis και της πολύπαθης Ilva, όπου οι εργαζόμενοί της βιώνουν μία ομηρία αναφορικά με το μέλλον της επιχείρησης και το δικό τους. Για να καταπολεμηθεί η επισφάλεια στη δουλειά χρειάζεται μία δυναμική δικαιοσύνη, μία επιθεώρηση εργασίας και μία γενικότερη εργατική και αναπτυξιακή πολιτική που να προστατεύει και τις θέσεις εργασίας, να ρυθμίζει τις εργασιακές σχέσεις και να εγγυάται τις ασφαλείς συνθήκες δουλειάς. Το αντίθετο δηλ. με αυτά που πράττει η Μελόνι κι η κυβέρνησή της, η οποία επιδιώκει να αποδυναμώσει την αυτονομία της δικαιοσύνης και συγκρούεται μαζύ της, καταργεί στην ουσία την επιθεώρηση εργασίας (πχ στη Φλωρεντία υπάρχει μόλις ένας επιθεωρητής για 1.000 εργοτάξια και πλέον) και τους ελέγχους, επιτρέπει το outsourcing και το αιφνίδιο κλείσιμο επιχειρήσεων, τις μαζικές απολύσεις, την εκμετάλλευση των εργαζομένων και την εξασθένιση των κανόνων ασφάλειας στους χώρους δουλειάς, την άμισθη εργασία μαθητών τάχατες για «μαθητεία» στις συνθήκες εργασίας, ενθαρρύνοντας την εκμετάλλευση των ξένων εργατών και της «μαύρης», αδήλωτης και κακοπληρωμένης εργασίας τους στα χωράφια και τις οικοδομές.

Και κυρίως όταν καταργεί την ελάχιστη κοινωνική ασπίδα άμυνας για το  τμήμα εκείνο του πληθυσμού που πλήττεται από την ευέλικτη αγορά εργασίας, το κατώτατο: κοινωνικό εισόδημα (reddito di cittadinanza). Ή όταν σε συνάρτηση με αυτό μειώνονται οι δυνατότητες για το επίδομα ανεργίας, που αναγκάζει πολλούς ανθρώπους να ψάχνουν δουλειά ανεξαρτήτως συνθηκών και αμοιβής. Θα χρειαζόμασταν τον χώρο ενός ολάκερου άρθρου για να ξαναθυμίσουμε το πόσες ειδήσεις σχετικές είχαμε δημοσιεύσει στο Kosmodromio μόνο από την Ιταλία τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι συνεπώς υπερβολή η προτροπή του εργατικού συνδικάτου Cgil στον υπουργό Πιατεντόζι, αντί για σενάντια τους μαθητές να χρησιμοποιήσει τα γκλομπ της αστυνομίας ενάντια στα αφεντικά για τα εργοτάξια και τις συνθήκες που επιβάλλουν στους εργαζομένους τους!