Έναν νέο γύρο έντασης στις σχέσεις μεταξύ Δύσης και Μπουρκίνα Φάσο έχουν πυροδοτήσει όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες ημέρες στη χώρα της Δυτικής Αφρικής. Αφορμή στάθηκε η έκθεση της διεθνούς οργάνωσης Human Rights Watch που δημοσιεύτηκε πριν λίγες ημέρες και κατήγγειλε ότι, τελικά, μέλη του στρατού ήταν οι υπεύθυνοι της δολοφονίας 223 αμάχων στα χωριά Νοντίν και Σόρο, πράξη που φέρεται να συντελέστηκε την 25η Φεβρουαρίου.

Η απάντηση της κυβέρνησης σε σχέση με τις συγκεκριμένες κατηγορίες ήρθε μέσω του υπουργού Επικοινωνιών Ριμτάλμπα Ζαν Εμμανουέλ Ουεντράογκο που δήλωσε πως «απορρίπτει σθεναρά και καταδικάζει τέτοιες αβάσιμες κατηγορίες» σημειώνοντας πως έχει ήδη ξεκινήσει σχετική έρευνα ενώ «όλες οι καταγγελίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναφέρονται στο πλαίσιο του αγώνα κατά της τρομοκρατίας υπόκεινται συστηματικά σε έρευνες» που ακολουθούνται από την κυβέρνηση και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ο Yπουργός συμπλήρωσε πως «οι αρχές θα πρέπει να αναλάβουν επειγόντως μια ενδελεχή έρευνα για τις σφαγές, με την υποστήριξη της Αφρικανικής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας της».

Ταυτόχρονα οι αρχές της χώρας απαγόρευσαν σε διεθνή ΜΜΕ, προερχόμενα κυρίως από Γαλλία και ΗΠΑ, τη μετάδοση ειδήσεων για δύο εβδομάδες, ως απάντηση στην άκριτη αναπαραγωγή της έκθεσης της Human Rights Watch. Με αυτά τα δεδομένα η αναζήτηση των πραγματικών γεγονότων και της περιβόητης «αλήθειας», τουλάχιστον για όσους και όσες ζούμε μακριά από τη Μπουρκίνα Φάσο, είναι μία διαδικασία λίγο πιο περίπλοκη από ότι συνηθίζεται. Και ίσως μια ματιά πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσεται αυτή η επικοινωνιακή σύγκρουση να μας βοηθήσει…

Το τέλος του Françafrique και η μάχη με την ισλαμιστική τρομοκρατία

Εδώ και δεκαετίες η Μπουρκίνα Φάσο, όπως και άλλες χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, αντιμετωπίζει συχνές επιθέσεις τζιχαντιστών, η δράση των οποίων έχει βαρύ φόρο αίματος τον οποίο πληρώνει ο λαός που ταυτόχρονα ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η αδυναμία αντιμετώπισης των επιθέσεων αυτών υπήρξε ένας από τους λόγους όπου, από τον Σεπτέμβρη του 2022, ο Ιμπραήμ Τραορέ ανέτρεψε με πραξικόπημα τον προκάτοχό του (που επίσης ανήλθε στην εξουσία με το δικό του πραξικόπημα).

Σε αντίθεση με όλες τις προηγούμενες εναλλαγές εξουσίας, πολλές εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν με στρατιωτικά μέσα, η συγκεκριμένη δεν βρήκε αιτιολογία μόνο στην αντιμετώπιση των τρομοκρατικών επιθέσεων και της δράσης ισλαμιστικών οργανώσεων σε μεγάλο μέρος της επικράτειας της χώρας. Ο Τραορέ κατάφερε να βάλει τέλος στη Γαλλική επικυριαρχία, απότοκο των 7 δεκαετιών αποικιοκρατίας, ενώ η Μπουρκίνα Φάσο μαζί με το Μαλί και τον Νίγηρα χαράσσουν την ίδια περίοδο μία νέα εξωτερική και εσωτερική πολιτική για τις τρεις χώρες.

Η διαδικασία ανάπτυξης του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού συμπίπτει με νέες διεθνείς επαφές και συνεργασίας που αποσπούν την Μπουρκίνα Φάσο από τη μακρόχρονη εξάρτηση της από τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες της Δύσης και από τη φιλοδυτική Οικονομική Κοινότητα Κρατών Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσονται εμπορικές, οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα.

Έχει μάλλον ιδιαίτερη σημασία να αναφέρουμε πως η Μπουρκίνα Φάσο υπήρξε αποικία της Γαλλίας και κομμάτι της Γαλλικής Δυτικής Αφρικής από το 1896 μέχρι το 1960, χρονιά που ανακήρυξε την ανεξαρτησία της. Ακολούθησαν διαδοχικές ανατροπές κυβερνήσεων στη χώρα, ενώ όσες από αυτές, με προεξέχουσα την κίνηση του Τομά Σανκαρά και του Μπλαιζ Καμπαορέ το 1983, αμφισβητούσαν τους όρους που η Γαλλία αποσπούσε τον πλούτο της Μπουρκίνα Φάσο, είχαν βραχύβια περίοδο ζωής.

Δεν είναι ανάγκη να ανατρέξουμε στην ιστορία, δηλαδή στις δεκάδες στρατιωτικές επεμβάσεις στο έδαφος της πολύπαθης Αφρικής από το 1960 έως το 2002 από τη Γαλλία και στον τρόπο που καταλήστευε τον πλούτο των χωρών που υπήρξαν αποικίες της ακόμα και μετά την ανεξαρτητοποίησή τους, για να καταλάβουμε γιατί συνέβη αυτό. Οι 70 περίπου, γαλλικών συμφερόντων, εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στη χώρα ως το 2022 είναι ένας ευκρινής αριθμός για να αντιληφθούμε τους λόγους, ενώ αρκεί και μια ματιά στην πολυεπίπεδη πίεση που σήμερα ασκεί η Γαλλία σε Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι και Νίγηρα και η οποία μπορεί να εκφράζεται τόσο στρατιωτικά και οικονομικά, όσο όμως και πολιτιστικά.

Μέσα λοιπόν σε ένα πλαίσιο ρήξης με τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και την ECOWAS και προσέγγισης με Μάλι, Νίγηρα, Ρωσία και Κίνα, η Μπουρκίνα Φάσο καλείται να αντιμετωπίσει άμεσα κάτι που δεν μπόρεσε να κάνει με επιτυχία για ολόκληρες δεκαετίες. Την τρομοκρατική δράση των τζιχαντιστών. Λίγες εβδομάδες μετά την επίσημη αποστολή του ΟΗΕ στη χώρα, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν μία σειρά προβλημάτων που αυτή αντιμετωπίζει όπως η δράση τρομοκρατικών ομάδων και η φτώχεια χωρίς να υπάρχει κάποια σχετική αναφορά στα όσα αποδίδει η έκθεση της Human Rights Watch στη μεταβατική κυβέρνηση, η Διεθνής Κοινότητα αναζητά την αλήθεια.

Οι μαζικές σφαγές αμάχων είναι ένα γεγονός που, έστω και στα λόγια, θα καταδικάσουν ακόμα και αυτοί που, όχι λίγες φορές, τις έχουν προκαλέσει ή τις έχουν αποσιωπήσει πολλάκις στο παρελθόν. Σε αυτές τις περιπτώσεις το να βρούμε το ποιες εξουσίες ευθύνονται για αντίστοιχες αποτρόπαιες πράξεις οι οποίες κρατάν την ανθρωπότητα εγκλωβισμένη στην περίοδο της προϊστορίας της*, απαιτεί μία έρευνα που θα διεξαχθεί σε βάθος από διεθνείς, και κοινά αποδεκτούς, παρατηρητές.

Γιατί η αλήθεια, όποια κι αν τελικά είναι αυτή, δεν πλέει πάντα στα ήρεμα νερά της θάλασσας κάποιας αντικειμενικής κρίσης αλλά, ενίοτε, ανάμεσα στη Σκύλλα των συμφερόντων και στη Χάρυβδη της γεωοπολιτικής.

*****

 *«Οι αστικές παραγωγικές σχέσεις είναι η τελευταία ανταγωνιστική μορφή του κοινωνικού προτσές της παραγωγής, ανταγωνιστική, όχι με την έννοια του ατομικού ανταγωνισμού, αλλά ενός ανταγωνισμού που ξεπηδά από τους κοινωνικούς όρους ζωής των ατόμων, οι παραγωγικές δυνάμεις, όμως, που αναπτύσσονται στους κόλπους της αστικής κοινωνίας δημιουργούν ταυτόχρονα τους υλικούς όρους για τη λύση αυτού του ανταγωνισμού. Μαζί με αυτόν τον κοινωνικό σχηματισμό κλείνει επομένως η προϊστορία της ανθρώπινης κοινωνίας». Καρλ Μαρξ – Φρίντριχ Ένγκελς, Διαλεχτά Έργα (τόμος πρώτος), «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας» του Καρλ Μαρξ (πρόλογος), Εκδοτικό της ΚΕ του ΚΚΕ, σ. 423- 426.

**Γη των Όρθιων Ανθρώπων: Έτσι μεταφράζεται το όνομα της Μπουρκίνα Φάσο από την τοπική γλώσσα, όπως καθιερώθηκε από τον Τομά Σανκαρά, ενάντια στο αποικιοκρατικό «Άνω Βόλτα» που είχε ισχύ ως το 1984.