Ενώ τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Ουκρανία, υπήρξαν κάποιες πολύ σημαντικές ειδήσεις, που επειδή τοποθετούνται μακριά από το φαντασιακό «επίκεντρο» των εξελίξεων (την Ευρώπη και τις ΗΠΑ), δεν τους δώσαμε τη δέουσα σημασία. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή η ιστορία γράφεται στη Σρι Λάνκα. Τα γεγονότα έχουν εν συντομία, ως εξής:

Τον Απρίλιο, οι διαρκείς αυξήσεις τιμών και οι σοβαρές ελλείψεις στα είδη διατροφής, τα καύσιμα και τα φάρμακα, προκάλεσαν μεγάλες διαδηλώσεις στο νησί των 22 εκατομμυρίων κατοίκων. Ένα αντιπολιτευόμενο πλήθος κατασκήνωσε απέναντι από την πρωθυπουργική κατοικία ζητώντας την παραίτησή του πρωθυπουργού Μαχίντα Ρατζαπάκσα. Η κυβέρνηση μάζεψε αντιδιαδηλωτές (κυρίως εργαζόμενους στους δήμους και κατά τα φαινόμενα τα «δικά της παιδιά», αν ισχύει αυτή η παρομοίωση), στο απέναντι πεζοδρόμιο από τους διαδηλωτές.

Η ένταση φυσικά γρήγορα ξέσπασε. Τα «δικά μας παιδιά» επιτέθηκαν και… εδώ αρχίζει η ιστορία να γίνεται περίεργη.

Θα περίμενε κανείς η επίθεση των φιλοκυβερνητικών να δημιουργήσει στην καλύτερη περίπτωση έκρηξη λαϊκής αγανάκτησης και γενίκευση της εξέγερσης. Εδώ φαίνεται ότι έγινε κάτι πολύ μεγαλύτερο και πιο οργανωμένο, κάτι που θυμίζει τις έγχρωμες επαναστάσεις. Οι διαδηλωτές αφού γρήγορα κατέστειλαν τους αντιδιαδηλωτές, συνέχισαν προκαλώντας αιματηρές συγκρούσεις, οι οποίες δεν έμειναν στην πρωτεύουσα Κολόμπο, αλλά διαδόθηκαν σε όλη την χώρα. Οι διαδηλωτές κρατούν ακόμα σήμερα ομήρους βουλευτές και αξιωματούχους της κυβέρνησης. Ένας βουλευτής αυτοκτόνησε (σύμφωνα με την αστυνομία), αφού πυροβόλησε το πλήθος που τον κυνηγούσε. Πολλά σπίτια κυβερνητικών πυρπολήθηκαν, άλλα πολιορκούνται, ενώ αυτοσχέδιες οπλισμένες ομάδες που συγκροτήθηκαν αυθορμήτως (;) κάνουν μπλόκα και ελέγχους στους δρόμους για να βρουν στελέχη της κυβέρνησης σε ένα ιδιότυπο είδος δυαδικής εξουσίας. Τη Δευτέρα 8 Μαΐου ο πρωθυπουργός, αναγνωρίζοντας ότι η χώρα έχει ξεφύγει εντελώς από τον έλεγχό του, παραιτήθηκε. Δεν ξέρουμε όμως πώς και αν θα εξομαλυνθεί η κατάσταση. Τα πράγματα δυσκολεύουν από το γεγονός ότι πρόεδρος είναι ο αδερφός του παραιτηθέντος πρωθυπουργού, ενώ τα οικονομικά της χώρας είναι σε τέτοια τραγική κατάσταση, ώστε να βρίσκεται εν εξελίξει διαπραγμάτευση με το ΔΝΤ για την διαχείριση της χρεωκοπίας.

Γιατί φτάσαμε ως εδώ; Υπάρχουν δύο λόγοι.

Η Μεγάλη Εικόνα

Είναι μια μεγάλη παράδοση της αριστεράς: οι διεθνείς αναλύσεις από αριστερή σκοπιά πάντα εξετάζουν την ευρύτερη, την παγκόσμια συγκυρία με μεγάλη λεπτομέρεια, με αποτέλεσμα σχοινοτενή και βαρετά κείμενα που δεν εστιάζουν κάπου και που κανείς δεν τα διαβάζει.

Αυτήν την σεβάσμια παράδοση τηρώντας, θα ξεκινήσουμε λέγοντας ότι ολόκληρος ο πλανήτης βυθίζεται όλο και πιο πολύ σε μια τεράστια κρίση με πολλαπλές αιτίες. Η κυριότερη είναι η διαρκής μείωση της ισχύος της Δύσης, δηλαδή των ΗΠΑ, σε σχέση με τους ανερχόμενους ανταγωνιστές της, δηλαδή την Κίνα. Όμως τα πράγματα είναι δύσκολα, επειδή η Κίνα δεν είναι ακόμα σε θέση να πάρει στα χέρια της τα ηνία του πλανήτη (ούτε και το πολυθέλει), ενώ οι ΗΠΑ φαίνεται να μην μπορούν να τα κρατήσουν σταθερά στα δικά τους χέρια (αλλά δεν είναι και καθόλου διατεθειμένες να τα αφήσουν). Η μείωση της σχετικής ισχύος των ΗΠΑ εκδηλώνεται ως μια διαρκής μακρά κρίση στη Δύση που σέρνεται από τις αρχές της χιλιετίας.

Τα τελευταία συμπτώματα που δείχνουν ότι μια καινούργια βαθιά φάση της κρίσης βρίσκεται πιθανόν προ των πυλών είναι ήδη εδώ. Τα χρηματιστήρια πέφτουν: ο Dow Jones από τις 36.800 μονάδες τον Ιανουάριο, βρέθηκε την Τετάρτη 11 Μαΐου λίγο πάνω από τις 32.000 και οι προοπτικές είναι πτωτικές. Οι κολοσσιαίες φούσκες που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να σκάσουν, την ώρα που οι κυβερνήσεις δεν θέλουν να συνεχίσουν την πολιτική φτηνού χρήματος, μια πολιτική που διατήρησε για χρόνια ζωντανές τις φούσκες. Έχουμε φούσκες στις «νέες» τεχνολογίες με την Tesla, την Uber, το Netflix κλπ. με παράλογες αποτιμήσεις στο χρηματιστήριο· έχουμε την νέα οικιστική φούσκα που έχει εκτινάξει τα ενοίκια σε πρωτόγνωρες τιμές που κανένας εργατικός μισθός δεν μπορεί να καλύψει· και φτάνουμε στο μεγαλύτερο σχήμα πυραμίδας, το μεγαλύτερο «αεροπλανάκι» στην παγκόσμιας ιστορίας της ατιμίας, τα «κρυπτο»νομίσματα και όλο το παρανοϊκό τους σύμπαν, «έξυπνα συμβόλαια», NFTs, web3 κλπ. Σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, οι παγκόσμιες αλυσίδες αγαθών, αφού πρώτα έπαθαν συγκοπή από τον κορονοϊό, τώρα αντιμετωπίζουν και το εγκεφαλικό του όψιμου κινέζικου λοκντάουν. Μέσα σε όλο αυτό το χάος, ο Πούτιν διάλεξε προσεκτικά τη χειρότερη στιγμή αστάθειας για να εισβάλει στην Ουκρανία, προκαλώντας πέρα από όλα τα υπόλοιπα και κρίση στα καύσιμα, ενώ κατά πάσα πιθανότητα το ερχόμενο φθινόπωρο θα έχουμε και επισιτιστική κρίση ιστορικών διαστάσεων λόγω της διακοπής της αγροτικής παραγωγής και των εξαγωγών από την Ουκρανία και τη Ρωσία (με τη δεύτερη να είναι και σημαντικότατος παραγωγός λιπασμάτων).

Βέβαια, ως προς τα καύσιμα, παραδόξως, δεν φταίνε οι Ρώσοι. Γιατί αυτοί, απασχολημένοι όπως είναι με την εισβολή στην Ουκρανία, δεν ήθελαν να προκαλέσουν αναταραχή στα πετρελαϊκά, αντίθετα έδειξαν όλη την καλή διάθεση να συνεχίσουν τις παραδόσεις πετρελαίου στην Ευρώπη σε πολύ καλές τιμές. Η δουλίτσα μας να γίνεται δηλαδή – και ο κόσμος ας πεθαίνει σε βομβαρδισμούς. Ανθρώπους φτιάχνουμε δωρεάν και είναι και διασκεδαστικό, το πετρέλαιο όμως, είναι δύσκολο και ακριβό να το βρούμε. Επομένως, τις παραδόσεις πετρελαίου δεν τις διέκοψαν, αντίθετα συνέχισαν τις αποστολές με την αδιάκοπη συνεργασία αυτού του γλοιώδους και σιχαμερού ερπετού που λέγεται υπερήφανος Έλλην Εφοπλιστής και Καναλάρχης. Τα τάνκερ κουβαλάνε πετρέλαιο του Πούτιν· στα κανάλια πάλι, κυκλοφορούν κάτι σκιές ανθρώπου που, για άγνωστους λόγους, τις αποκαλούμε «δημοσιογράφους», των οποίων η κύρια απασχόληση είναι με τις στριγκές φωνές τους να παριστάνουν τις αντι-πουτινίτσες (δική τους ορολογία).

Αλλά αυτή η υποκρισία δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα (αν και οι δικοί μας είναι οπωσδήποτε οι πιο χυδαίοι). Τα ίδια κάνουν και οι Ευρωπαίοι, που τους έπιασε ένας ξαφνικός πόνος για τους καημένους τους Ουκρανούς, πόνος ίδιος με αυτόν που δεν τους έπιασε για τους Ιρακινούς, τους Παλαιστίνιους, τους Κούρδους, τους Σύρους… Έτσι, για ιδεολογικούς τάχα μου λόγους και όχι επειδή τους πιέζουν Αμερικανοί (και Ανατολικοευρωπαίοι), οι Γερμανοί και λοιποί Φαρισαίοι, έκαναν τα πικρά γλυκά και απείλησαν να διακόψουν μέσα σε τρία με τέσσερα τέρμινα (το πολύ) κάθε συναλλαγή με τον Αδόλφο Πούτιν, συνεχίζοντας στο μεταξύ να καταναλώνουν αέριο, σφυρίζοντας αδιάφορα. Βλέπετε, τεχνικά είναι πολύ δύσκολη η άμεση διακοπή του, θα σταματούσε η βιομηχανία χωρίς αυτό. Οι Ρώσοι πρόσεξαν πολύ να συνεχιστεί η παροχή αερίου στην Ευρώπη μέσω του αγωγού που διέρχεται από την Ουκρανία. Από αυτόν περνάει το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού αερίου. Επίσης από αυτόν προμηθεύονταν αέριο και οι Ουκρανοί, που επιπλέον κερδίζουν και από τα τέλη διέλευσης. Οι Ρώσοι συνέχισαν να στέλνουν αέριο, μέχρι που, πάνω στη σύγχυση, βρήκε την ευκαιρία η Ουκρανία (μάλλον) να σταματήσει την παροχή αερίου μέσω αυτού του αγωγού, προφανώς με εντολή των Αμερικάνων, προκειμένου να πιέσει και άλλο τους Ευρωπαίους συμμάχους της…

Μια ωραία ατμόσφαιρα – και δεν είπαμε κουβέντα για το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών.

Το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Ιμπεριαλισμός

Ο αξιότιμος David Robert Malpass ήταν ο επικεφαλής οικονομολόγος επί έξι χρόνια της αμερικάνικης τράπεζας Bear Stearns. Τώρα, αν εγώ ήμουν επικεφαλής οικονομολόγος του σουβλατζίδικου της γωνίας και αυτό φαλίριζε, δεν θα έβρισκα ποτέ ξανά δουλειά όχι σε σουβλατζίδικο, αλλά ούτε σε περίπτερο. Ο κ. Μάλπας πάλι, ήταν επικεφαλής οικονομολόγος της Bear Stearns όταν αυτή φαλίρισε το 2008, προκαλώντας έτσι το τεράστιο ντόμινο της κρίσης. Μιλάμε για αυτή την κρίση που κατάπιε αργότερα και τη χώρα μας κι εμάς όλους μαζί και μας έριξε στην ανάγκη του ΔΝΤ και της τρόικας και έφερε τα μνημόνια και τον Αλέξη και το δημοψήφισμα και την κωλοτούμπα και ευτυχώς που μας έσωσε από όλα αυτά ο Μωυσής, μεγάλη η χάρη του. Τέλος πάντων, ο λεβέντης ο Μάλπας, που παλιότερα είχε διατελέσει υφυπουργός υπό δύο προέδρους, τον Ρέιγκαν και τον μπαμπά Μπους, όχι μόνο έγινε υφυπουργός σε μια ακόμα κυβέρνηση, αυτή του Τραμπ, αλλά επίσης αναδείχθηκε το 2019 και πρόεδρος του ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας, ενός οργανισμού που από αρκετές πλευρές είναι σημαντικότερος από το ΔΝΤ. Γεγονός που μας οδηγεί σε δύο ασφαλή συμπεράσματα. Πρώτον, ο μίστερ Μάλπας δεν είναι βλάκας. Ούτε ανίκανος είναι, ούτε κανένα γελοίο καθαρματίδιο που καμακώνει θέσεις σε ιμπεριαλιστικούς υπερεθνικούς οργανισμούς που ελέγχονται από τις ΗΠΑ λόγω της εκπληκτικής ενστικτώδους ικανότητάς του να ελίσσεται στον δυσώδη κομματικό βάλτο με τις βδέλλες που είναι οι Ρεπουμπλικάνοι. Αντίθετα, είναι ένας ικανότατος και διορατικότατος επιστήμων, ένας κορυφαίος οικονομολόγος με στρατηγική σκέψη που καταλαβαίνει οικονομικά καλύτερα από μένα· απόδειξη, του έδωσε αβάδιστα μια θεσούλα προέδρου η Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ εγώ είμαι λούζερ και ούτε για ψιλικατζίδικο δεν κάνω. Και δεύτερον, τον κ. Μάλπας πρέπει να τον ακούμε όταν μιλάει για κρίση. Κάτι ξέρει, προκάλεσε τη μεγαλύτερη κρίση που είδε ο κόσμος από το 1929 και μετά.

Τέλος πάντων, ο κ. Μάλπας τον Απρίλιο που πέρασε μίλησε στην κοινή Αναπτυξιακή Επιτροπή της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΔΝΤ και του ΠΟΥ. Εκεί εξέφρασε τον αποτροπιασμό του για τις φρικαλεότητες των Ρώσων, την αλληλεγγύη του με τον ουκρανικό λαό και την απαίτησή του ο πόλεμος να σταματήσει τώρα, απαίτηση που για κάποιον περίεργο λόγο δεν είχε εξ όσων γνωρίζουμε εκφράσει για τις ειρηνευτικές επεμβάσεις των Αμερικανών όπου γης, όταν ήταν υφυπουργός. Κατόπιν, και αφού διευκρίνισε ότι ο πλανήτης βρίσκεται εν μέσω ταυτοχρόνων κρίσεων (κλιματική κρίση, προκλήσεις της βιοποικιλότητας, αυξημένη «ευθραστότητα» κ.ο.κ.), προχώρησε στην μεγάλη αυτή μάστιγα των ανισοτήτων. Θρήνησε λοιπόν λίγο για τις αυξανόμενες ανισότητες που κατατρύχουν τον πλανήτη, λέγοντας ότι αυτές θα χειροτερέψουν, βλάπτοντας κυρίως «ευάλωτες επιχειρήσεις και εργάτες». Διευκρίνισε ότι ο ίδιος είναι υπέρμαχος πολιτικών που θα βελτιώσουν αυτήν την κατάσταση (δεν είπε ποιες είναι αυτές οι πολιτικές, αλλά πάλι, εμείς οι ψιλικατζήδες δεν ξέρουμε από αυτά.)

Οι αναπτυσσόμενες χώρες, είπε ο Μάλπας, είναι αυτές που πρώτες θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, λόγω των αυξήσεων στις τιμές ενέργειας, στα λιπάσματα και τα τρόφιμα, ενώ και τα επιτόκια στα κυρίαρχα νομίσματα θα αυξηθούν. Πράγματι, το ΔΝΤ βρίσκεται εδώ και καιρό σε συνομιλίες με Αίγυπτο, Τυνησία και Πακιστάν. Στον κατάλογο είναι επίσης αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής. Σύμφωνα με την επιτροπή εμπορίου και ανάπτυξης του ΟΗΕ, την UNCTAD, 107 χώρες αντιμετωπίζουν τουλάχιστον ένα από αυτά τα τρία σοκ στα τρόφιμα, την ενέργεια ή τα δημοσιονομικά τους, ενώ 69 από αυτές αντιμετωπίζουν και τα τρία. Τα προβλήματα των χωρών αυτών επιδεινώθηκαν φυσικά από τα αποτελέσματα της ουκρανικής κρίσης. Όμως, αντίθετα με ό,τι κυκλοφορεί τελευταία στον διεθνή τύπο που έχει αποφασίσει να φορτώσει και το προπατορικό αμάρτημα ακόμα στον Πούτιν, δεν ήταν η εισβολή η αιτία των προβλημάτων αυτών.

Λεπτομέρεια: θυμάστε που σύμφωνα με τους δικούς μας αναλυτές η Τουρκία λόγω της άφρονος πολιτικής του Ερντογάν να κρατάει χαμηλά τα επιτόκια θα φουντάριζε οσονούπω, θα κατέρρεε, ο υπερπληθωρισμός θα την κατάστρεφε, θα ερήμωνε η χώρα και άλλα τραγικά; Η αλήθεια είναι ότι η Τουρκία έχει όντως προβλήματα: μεγάλο πληθωρισμό, έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, οι τιμές στα τρόφιμα έχουν ανέβει, αλλά όλα αυτά, τουλάχιστον για την ώρα, αν και σημαντικά είναι ελεγχόμενα. Κατά τα άλλα η χώρα δεν έχει σοβαρές ελλείψεις και δεν είναι στον κατάλογο του ΔΝΤ. Και ο Μπάιντεν ζήτησε επίσης από το Κογκρέσο την αναβάθμιση των τουρκικών F-16, προς μεγάλη απογοήτευση των εγχώριων τουρκοφάγων. Ο Ερντογάν με τα «ανορθόδοξα» οικονομικά του είχε περισσότερο δίκιο από τους «ορθόδοξους» οικονομολόγους και η Τουρκία δεν είναι η πρώτη χώρα που θα πέσει στον γκρεμό.

Στον κατάλογο, τώρα, του ΔΝΤ για εφαρμογή μνημονίου ήταν από πέρσι και η Σρι Λάνκα, λόγω της οριακής κατάστασης των οικονομικών της. Τις σχετικές συνομιλίες όμως τις διέκοψαν οι ταραχές. Ο «εμπορικός κόσμος» της χώρας αυτή τη στιγμή κάνει διαρκείς εκκλήσεις στον πρόεδρο της χώρας να ορίσει νέα κυβέρνηση και… αμέσως μετά να παραιτηθεί. Ταυτόχρονα οι ξενοδόχοι εκλιπαρούν τους διαδηλωτές να σταματήσουν επειδή αμαυρώνουν το όνομα της χώρας και σταματάνε οι τουρίστες να έρχονται (συζήτηση που φέρνει συγκινητικές αναμνήσεις από τις διαδηλώσεις του δικού μας μνημονίου και την αντίστοιχη αντίδραση της συμπαθούς τάξης των «βάστα Σόιμπλε»).

Αυτός λοιπόν είναι ο πρώτος από τους δύο λόγους που γίνονται οι ταραχές στη Σρι Λάνκα: η άθλια κατάσταση της οικονομίας συνέπεσε με τα πρώτα κύματα της επερχόμενης διεθνούς κρίσης, με ταυτόχρονες επιπλοκές λόγω Ουκρανίας. Αλλά υπάρχει παράλληλα και μια ακόμα αιτιολογία για την δύσκολη κατάσταση της άτυχης χώρας: η Σρι Λάνκα έχει γίνει όπλο στα χέρια των ΗΠΑ στον πόλεμό τους με την Κίνα.

Μεταξένιοι ανταγωνισμοί

Θυμάστε που ο Τραμπ είχε για σύνθημά του το ΜΑGΑ, όπερ μεθερμηνευόμενο «Κάντε ξανά την Αμερική μεγάλη»; Αυτό που εννοούσε ήταν δύο πράγματα. Πρώτο (και λιγότερο σημαντικό), ότι «κουμάντο εδώ κάνουν οι λευκοί άντρες, τελεία και παύλα». Δεύτερο και σημαντικότερο, «οι ΗΠΑ πρέπει να κατακτήσουν ξανά την βιομηχανική πρωτοπορία του πλανήτη που την χάνουν από την Κίνα». Προς αυτή την κατεύθυνση επέβαλε το 2019 δασμούς στις εισαγωγές κινέζικων προϊόντων, τους οποίους δεν αναίρεσε ο Μπάιντεν, με σκοπό να μειωθούν οι εισαγωγές και να υποκατασταθούν από αμερικανικά προϊόντα. Πώς πήγε αυτό; Μια χαρά! Από τον Αύγουστο του ’19 που ξεκίνησαν οι δασμοί μέχρι τα τέλη Απριλίου φέτος, οι κινεζικές εισαγωγές στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά περίπου 60% και ανέρχονται πλέον στα 700 δισ. δολάρια ετησίως. Επαναλαμβάνουμε: οι εισαγωγές αυξήθηκαν και μάλιστα πάρα πολύ, αντί να μειωθούν. Δεν υπάρχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία μια χώρα να εξαρτάται για την κατανάλωσή της από τον κύριο ανταγωνιστή της.

Βέβαια, αυτή η εξάρτηση είναι πρόβλημα και για την Κίνα. Τα εμπορεύματά της πωλούνται σε δολάρια, τα οποία βρίσκονται σε λογαριασμούς σε αμερικανικές τράπεζες, επί αμερικανικού εδάφους, κάτι προφανώς που δεν αρέσει πολύ στους Κινέζους. Θεωρητικά αυτά τα δολάρια θα έπρεπε να θεωρούνται ασφαλή, αλλά πρόσφατα οι ΗΠΑ πήραν μια πρωτοφανή απόφαση, να κατασχέσουν τα δολαριακά αποθεματικά των Ρώσων λόγω της Ουκρανίας. Είναι μια απόφαση που αλλάζει τους κανόνες του καπιταλισμού και που κάνει πασιφανές ότι, παρά τους κινδύνους για την θέση του δολαρίου ως διεθνούς αποθεματικού, ο επόμενος στόχος κατάσχεσης ξένων δολαρίων είναι η Κίνα. Με αυτά και αυτά, η τελευταία έχει χρόνια που προσπαθεί συστηματικά να μειώσει την εξάρτησή της από τις εξαγωγές στην Αμερική και όντως έχει κάνει κάποια πρόοδο, αν και όχι αρκετή. Οι εξαγωγές της βρίσκονται περίπου στο 20% του ΑΕΠ της, ένα μάλλον μεγάλο νούμερο. Για αυτό η Κίνα προσπαθεί να διαφοροποιηθεί και άλλο. Από την μία προσπαθεί να ανοίξει την εσωτερική της αγορά (κάτι όμως που γίνεται πολύ αργά, επειδή μεγάλη και απότομη αύξηση της αγοραστικής δύναμης των Κινέζων, θα σήμαινε αύξηση του μισθού, άρα θα μείωνε την κερδοφορία του κεφαλαίου) και από την άλλη επιδιώκει την ευρασιατική ολοκλήρωση: ανοίγει δηλαδή στα προϊόντα της τις αγορές του ηπειρωτικού συμπλέγματος της Ευρασίας (και μαζί και της Αφρικής, που δημογραφικά είναι το μέλλον). Από αυτήν την ανάγκη μάς προέκυψε και η COSCO στον Πειραιά, ως λιμάνι εφοδιασμού της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η Belt and Road Initiative, ή αλλιώς ο νέος δρόμος του μεταξιού.

Στο πλαίσιο αυτό εξαιρετικής σημασίας είναι επομένως η στρατηγική σχέση με τη Ρωσία που και υδρογονάνθρακες διαθέτει και από αυτήν περνάει η σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη. Δύο άλλα σημαντικά σημεία της ολοκλήρωσης αυτής είναι το Πακιστάν και η Σρι Λάνκα. Στο Πακιστάν, η Κίνα ρίχνει πολλά δισ,, προσπαθώντας να δημιουργήσει σιδηροδρομικούς και οδικούς άξονες που, περνώντας μέσα από τα Ιμαλάια, θα συνδέουν τις δυτικές κινεζικές επαρχίες με τον Ινδικό ωκεανό. Ο διάδρομος αυτός (China-Pakistan Economic Corridor, CPEC) καταλήγει στο λιμάνι του Γκουαντάρ, λιμάνι που το έχτισε η Κίνα στις ακτές της επαρχίας του Μπαλοτσιστάν, απέναντι από το Ομάν, δίπλα στα στενά του Ορμούζ και πολύ κοντά στο Ιράν, με το οποίο προβλέπεται ίσως συνεργασία στο μέλλον. Πρόκειται για τεράστιας στρατηγικής σημασίας έργο που δεν αφήνει αδιάφορη την Αμερική. Η τελευταία μόλις τον προηγούμενο μήνα ενορχήστρωσε την αποπομπή του σχετικά φιλοκινέζου Πακιστανού πρωθυπουργού Ιμράν Χαν. Ίσως σε δική της επιδέξια παρέμβαση να οφείλεται επίσης το γεγονός ότι το ισλαμιστικό «Απελευθερωτικό Κίνημα του Μπαλοτσιστάν» αντί να έχει στόχους στο πακιστανικό κράτος, όπως θα ήταν λογικό, άρχισε πρόσφατα να χτυπάει Κινέζους. Μάλιστα αυτό δεν έγινε στην επαρχιακή πρωτεύουσα Quetta (για χρόνια ανεπίσημη πρωτεύουσα των Ταλιμπάν), αλλά στο κάπως μακρινό Καράτσι. Επιπλέον ύποπτο στοιχείο είναι ότι η επίθεση αυτοκτονίας στόχευσε δασκάλους κινεζικών και όχι τίποτε τεχνοκράτες.

Οπωσδήποτε και στο Μπαλοτσιστάν η κατάσταση είναι ιδιαίτερα έκρυθμη: μια ένδειξη για αυτό είναι ότι την επίθεση αυτοκτονίας την έφερε σε πέρας μια δασκάλα με μάστερ ζωολογίας, παντρεμένη με οδοντίατρο καθηγητή πανεπιστημίου, όχι δηλαδή η τυπική εικόνα των Ταλιμπάν που έχουμε στη δύση. Οι αμερικανικές πηγές σημειώνουν ότι «οι μορφωμένοι και μεσαίας ταξικής καταγωγής νεολαίοι βρίσκονται στην πρωτοπορία της εξέγερσης». Αρχικές αιτίες δηλαδή της αναταραχής ήταν η ανάγκη της μείωσης της καταπίεσης από το Ισλαμαμπάντ και το αίτημα της αυτονομίας. Όμως επίσης ξέρουμε από τα Wikileaks ότι οι ΗΠΑ, εκμεταλλευόμενες την αναταραχή, έχουν στήσει δίκτυα με γερές βάσεις στην επαρχία αυτή, παίζοντας το δικό τους παιχνίδι της διαρκούς όξυνσης των αντιθέσεων και των συγκρούσεων, ώστε να δυναμιτίσουν τα κινεζικά σχέδια και να εμποδίσουν τις πιθανότητες περιφερειακής συνεργασίας μεταξύ Ιράν, Πακιστάν και Κίνας. Μια επίθεση αυτοκτονίας κατά Κινέζων δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των κατοίκων, βοηθάει όμως τους Αμερικάνους.

Αντίστοιχη με αυτά είναι και η κατάσταση στην Σρι Λάνκα. Το νησί, που βρίσκεται κάτω από την εχθρική σκιά του μεγάλου Ινδού γείτονα, έχει τη δική του ιστορία εσωτερικής βίας. Δεν πάνε πολλά χρόνια που ο εμφύλιος με τους Ταμίλ έληξε με την ήττα των τελευταίων ύστερα από τον φρικτό και βρώμικο πόλεμο του κράτους εναντίον τους. Η βία κατά των Μουσουλμάνων εξακολουθεί να είναι καθημερινή πραγματικότητα. Μεγάλο τμήμα του ενήλικου πληθυσμού είναι εκπαιδευμένο στη βία, οι κυβερνήσεις συναγωνίζονται μεταξύ τους πια θα είναι η πιο βίαια αυταρχική, άρα υπάρχει πολύ εύφλεκτο υλικό.

Το κράτος, τώρα, για χρόνια προσπάθησε να κρατήσει αποστάσεις από την Ινδία. Όπως και στο Πακιστάν, την ευκαιρία δεν άφησε να πάει χαμένη η Κίνα, που πρόσφερε τις επενδύσεις που χρειάζονται οι χώρες αυτές και που τα δυτικά κεφάλαια δεν θέλουν ή και δεν μπορούν να κάνουν. Οι Κινέζοι χρηματοδότησαν την κατασκευή ενός σύγχρονου λιμανιού στην Hambantota (τμήμα του εμπορικού τους δικτύου) και ενός μεγάλου εργοστασίου παραγωγής ενέργειας. Αμέσως ξεκίνησε ένας υβριδικός πόλεμος από τα «ανεξάρτητα» δυτικά μέσα, που κεντρική αιχμή του είχε ότι η Σρι Λάνκα έχει πέσει στην παγίδα χρέους που της έστησε η Κίνα. Υποτίθεται ότι η Σρι Λάνκα δεν θα μπορεί να αποπληρώσει το τοκογλυφικό αυτό δάνειο και η Κίνα θα αγοράσει μπιρ παρά όλη τη χώρα. Αφήνοντας στην άκρη το ότι οι δυτικοί πάντα εξ ιδίων κρίνουν τα αλλότρια και νομίζουν ότι όλοι είναι εξ ίσου αρπακτικοί με τους ίδιους, το γεγονός παραμένει ότι οι όροι αποπληρωμής του χρέους ήταν αρκετά καλοί, ενώ το 2020 το χρέος προς την Κίνα ανερχόταν στο 6% του ΑΕΠ, ένα όχι ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό. Επιπλέον, το δάνειο συνάφθηκε για την κατασκευή υποδομών, που θα παράγουν πλούτο για το νησί (δηλαδή για τους κεφαλαιούχους του νησιού, να τα λέμε και αυτά). Αντίθετα, τα δάνεια από δυτικά αρπακτικά ανέρχονταν στο 27% του ΑΕΠ, οι όροι αποπληρωμής είναι ληστρικοί (ακριβώς τα εξ ιδίων και αλλότρια που λέγαμε παραπάνω), ενώ μεγάλο μέρος των δανείων αυτών χάθηκε, εξαϋλώθηκε, «μαζί τα φάγαμε» που θα λέγαμε στην ανεπτυγμένη και όχι τριτοκοσμική Ελλάδα.

Φυσικά μπορεί αυτά που λένε οι δυτικοί να αποτελούν fake news, όμως ισχύει ότι οι επενδύσεις των Κινέζων δεν έρχονται δα και από τον σοσιαλιστικό παράδεισο: τα περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιούργησαν είναι μεγάλα και τα όποια λίγα εργατικά δικαιώματα είχε εξασφαλισμένα η χώρα εξαφανίστηκαν και αυτά. Οι Κινέζοι δεν δανείζουν για την ψυχή του Μάο, να βγάλουν κέρδος θέλουν. Όπως και να έχει όμως, το αφήγημα για την κινέζικη παγίδα χρέους ξεχάστηκε παραδόξως όταν ήρθε το ΔΝΤ για «διαπραγματεύσεις» (που όλοι ξέρουμε που θα καταλήξουν, στα γνωστά εξ ιδίων και αλλότρια). Είναι ενδιαφέρον ότι την χώρα στο μεταξύ και μέχρι να βρεθεί μια λύση, την στηρίζουν με χαμηλότοκα δάνεια-γέφυρες η Κίνα και η Ινδία. Η τελευταία, παρά τις κακές διμερείς σχέσεις, δεν θέλει η Σρι Λάνκα να σκάσει, γιατί θα σκάσει σχεδόν μέσα στα χέρια της.

Σε αυτά τα συμφραζόμενα η θεωρία συνωμοσίας που λέει ότι και εδώ έβαλε το χεράκι της η CIA, εκμεταλλευόμενη όπως σε όλες τις πορτοκαλί επαναστάσεις την εσωτερική αναταραχή, για να προκαλέσει χάος που και τους ανταγωνιστές της θα διώξει και μόνο αυτή μπορεί να διαχειριστεί, γίνεται όλο και πιο πιθανή.

Το ποια θα είναι τελικά η εξέλιξη της ιστορίας, δεν μπορεί να το προβλέψει κανείς. Αν μέσα σε όλον αυτόν τον ζόφο υπάρχει ένα κάπως ευχάριστο στοιχείο όμως, αυτό είναι ότι στην μεγάλη εικόνα οι ΗΠΑ φαίνεται να βρίσκονται στην «λάθος πλευρά της ιστορίας». Για την ώρα τουλάχιστον, τα πιόνια τους έχουν ως τώρα μικρές νίκες και μεγάλες ήττες. Προσοχή, αυτό δεν σημαίνει ότι οι αντίπαλοι παίκτες είναι οι «καλοί» της ιστορίας· η Ρωσία ας πούμε, αυτήν την περίοδο έχει επιλέξει για τον εαυτό της να παίξει έναν ρόλο Ρώσου πράκτορα από ταινία του Τζέιμς Μποντ. Απλώς σημαίνει ότι όλες οι κινήσεις των ΗΠΑ είναι κινήσεις απελπισίας, όχι κινήσεις ηγεμονίας. Και όχι μόνο δεν δουλεύουν, αλλά έχουν και τα αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. Οι δασμοί στα κινέζικα προϊόντα είναι ένα παράδειγμα. Είναι πιθανό παρόμοια κατάληξη να έχουν και οι κυρώσεις στη Ρωσία: οι διαλυτικές επιδράσεις που θα έχουν σύντομα στους Ευρωπαίους συμμάχους, είναι πολύ πιθανό (ανάλογα και με την πορεία του πολέμου) να υπερκεράσουν το θετικό για την Αμερική αποτέλεσμα της αίτησης εισόδου Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Οι ενδιάμεσες αμερικανικές εκλογές του Νοέμβρη πλησιάζουν. Αν η κατάσταση συνεχίσει κατά τον ίδιο τρόπο, με τις σφαλιάρες να πέφτουν στον σβέρκο του γερο-Μπάιντεν βροχηδόν, θα μιλάμε για την μεγαλύτερη νίκη, αβάδιστα, των Ρεπουμπλικανών στην καταγεγραμμένη ιστορία. Ο Μπάιντεν χρειάζεται επομένως μια νίκη γρήγορα.

Η συνέχεια προδιαγράφεται ενδιαφέρουσα – και αυτό χωρίς καν να πούμε κουβέντα για το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών.