Μπροστά στην οικτρή απόδοση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν για τους Δημοκρατικούς στην τηλεμαχία του με τον διεκδικητή της προεδρίας στις εκλογές του Νοεμβρίου, τον διαβόητο προκάτοχό του Ντόναλντ Τραμπ, πολλοί ηγέτες σε αρκετές χώρες ρίγησαν από ανησυχία. Ιδίως στη Βραζιλία. Και κυρίως ο ηγέτης της, ο πρόεδρος Λουίς Ινάσιου «Λούλα» ντα Σίλβα, ο οποίος καθώς διαβαίνει ένα κρίσιμο ηλικιακό κατώφλι, φοβάται μήπως το ζήτημα της ηλικίας του καθορίσει και το πολιτικό του μέλλον.
Ο Λούλα ουδέποτε έχει αφήσει αμφιβολίες ότι θα διεκδικήσει ξανά την προεδρία στις εκλογές του 2026 -εξόν εάν η φιλοδοξία του να γίνει ένας Νέστορας της διεθνούς πολιτικής, ένας δεύτερος Νέλσον Μαντέλα καρποφορήσει τελικά. Εν τούτοις, το γεγονός ότι ένας ηγέτης σε προβεβηκυία ηλικία υπάρχει κίνδυνος να μη διαθέτει την αναγκαία ενέργεια, τα αντανακλαστικά ή και την οξύνοια, διορατικότητα ή την ετοιμότητα για να ανταποκριθεί στα απαιτητικά καθήκοντα ενός κυβερνήτη. Ο Λούλα ήδη είναι ο πιο ηλικιωμένος πρόεδρος στην ιστορία της Βραζιλίας, καθώς ανέλαβε καθήκοντα με συμπληρωμένα τα 77 έτη και το 2026 θα συμπληρώνει αισίως τα 80 χρόνια του.
Μπορεί ο Βραζιλιάνος πρόεδρος να διαφημίζει urbi et orbi την καλή κατάσταση της υγείας του και σε κάθε περίσταση πασχίζει να αποδείξει πως είναι θαλερός. Διαρκώς υπενθυμίζει πως σηκώνεται στις 5.30 το πρωί και πως καθημερινά γυμνάζεται ανελλιπώς, επιζητώντας να αποδείξει πως βρίσκεται σε άψογη νοητική και σωματική κατάσταση.
Ο Λούλα είναι επικεφαλής σε μία αχανή χώρα, με τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και ανάγκες, οικονομικά ανεβοκατεβάσματα, έναν τόπο που συχνά πλήττεται από σοβαρές φυσικές καταστροφές και προκεχωρημένο πεδίο στη μάχη για την κλιματική κρίση, με προβλήματα στην καθημερινή ασφάλεια, φυλετικές διαφορές και προβλήματα με ιθαγενείς ή ακτήμονες, σοβαρές εσωτερικές τριβές με τις περιφέρειες (σε βαθμό που να μην τις επισκέπτεται) και με περίπλοκες διεθνείς και συχνά συγκρουσιακές περιφερειακές σχέσεις (βλέπε Βολιβία, Βενεζουέλα, Μιλέι στην Αργεντινή). Είναι φυσιολογικό να θέλει να πείσει πως μπορεί να ανταπεξέλθει στο απαιτητικό τούτο έργο.
Εντούτοις, ενώ ο ίδιος συχνά τονίζει πως «έχει την ενέργεια ενός 30άρη και την πίεση ενός 20χρονου», ο Λούλα έχει σε κάποιες περιπτώσεις έχει προκαλέσει ανησυχίες για την κατάσταση της υγείας του: όπως τον περασμένο χρόνο που ανέστειλε λόγω πνευμονίας, όπως ανακοινώθηκε, το σημαντικό ταξίδι του στην Κίνα. Ή όταν λίγο αργότερα, υποβλήθηκε σε επέμβαση προληπτικά για την οστεοαρθρίτιδα από την οποία υποφέρει. Μάλιστα αρκετοί και αντίπαλοί του, είχαν παρατηρήσει και την ψυχολογική και διανοητική του κόπωση στις προεκλογικές αναμετρήσεις στις εκλογές του ‘22.
Παράλληλα, δεν έχει αποφύγει κάποια όχι και τόσο τυχαία «ολισθήματα», ανάλογα με εκείνα που διαπράττει ο ηλικιώτης ομόλογός του Μπάιντεν. Σχόλια είχε προκαλέσει το περιστατικό της 26ης Μαρτίου, όταν ο Λούλα απεκάλεσε τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν με το όνομα του προκατόχου του Νικολά Σαρκοζί (2007-12) κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Βραζιλία. Βέβαια, κάποιος θα μπορούσε προς υπεράσπισή του να ισχυρισθεί πως ο Λούλα ήταν πρόεδρος την εποχή του Σαρκοζί και είχε πιο συχνές επαφές μαζί του, οπότε είναι και φυσιολογικό το συχνό τούτο lapsus linguae, που ασυνείδητα ψυχολογικά συμβαίνει σε όλους μας.
Όμως, ο Λούλα τούτη τη σύγχυση την έχει επιδείξει και άλλη φορά: τον περασμένο Φεβρουάριο σε ομιλία του στο Ρίο σύγχυσε το όνομα του τωρινού κυβερνήτη Εντουάρντου Πάες με του προκατόχου του Σέρζιου Καμπράλ. Και δεν είναι μόνο οι ευτράπελες πλευρές των ολισθημάτων του Λούλα. Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος, που μόνο μέσα στον Ιούνιο έχει μιλήσει περισσότερο από τότε που βρέθηκε στην εξουσία, έχει διαπράξει πολλές ακριτομύθιες, που προκαλούν σύγχυση όσον αφορά το κυβερνητικό του πρόγραμμα: από κατηγορίες ενάντια στις τράπεζες πως κλέβουν τη γη από τους αγρότες, προσβολές (αποκαλώντας τους «ηλίθιους») όσους επικρίνουν τις δηλώσεις του για τα δημόσια οικονομικά ή τα επιτόκια, τις επιθέσεις ενάντια στην Κεντρική Τράπεζα της χώρας. Σφάλματα σοβαρά, τη στιγμή που εγνωσμένα τούτη τη φορά ο Λούλα χαίρει της υποστήριξης των τραπεζών, σε τούτη τη θητεία του.
Μολαταύτα, η ηλικία -ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή- ενός ηγέτη πάντοτε βαρύνει και στην απόφαση του εκλογικού σώματος. Επιπλέον, μετά κάποια ηλικία κι ανεξάρτητα από την καλή κατάστασή του, η υγεία ενός ανθρώπου είναι πιθανό να επιδεινωθεί ανά πάσα στιγμή. Και το ζωντανό παράδειγμα της παρηκμασμένης εικόνας του Μπάιντεν, αρχίζει να εγείρει ένα θέμα και για την κατάσταση του Λούλα, που στο εσωτερικό του κόμματός του ουδέποτε είχε τεθεί. Η επιβλητική προσωπικότητα του Προέδρου ουδέποτε είχε αφήσει περιθώρια να αμφισβητηθεί η ηγετική του φυσιογνωμία. Αλλά τώρα είναι φυσιολογικό το Κόμμα των Εργατών (ΡΤ) να αρχίζει να σκέπτεται μία εναλλακτική υποψηφιότητα ενόψει του 2026 ή αντικαταστάτη του Λούλα σε περίπτωση που δεν μπορεί να εκπληρώσει τα καθήκοντά του. Όπως το 2018, οπότε την ηγεσία και την υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές είχε διεκδικήσει (και όχι άσχημα τηρουμένων των αναλογιών) ο Φερνάντου Αντάντζι, σήμερα υπουργός Οικονομικών κι επικρατέστερος να αναλάβει τα ηνία μετά την όποια αποχώρηση του φυσικού ηγέτη του κόμματος και προέδρου.
Και φυσικά εκείνοι που σκέπτονται επίσης το ενδεχόμενο ο Λούλα να μη δύναται σωματικά να κατέλθει ως υποψήφιος το 2026 ή το ότι η ηλικία του αποτελεί ένα ισχυρό μειονέκτημα για την επανεκλογή του και αδιάψευστο επιχείρημα εναντίον του, είναι και τα στελέχη στο μπολσοναρικό στρατόπεδο. Μάλιστα, με δεδομένο πως ο Ζαΐχ Μπολσονάρου έχει καταδικασθεί με 8χρονο αποκλεισμό από την πολιτική και δεν επιτρέπεται να είναι υποψήφιος, τούτη θεωρείται μία χρυσή ευκαιρία για πολλά στελέχη να διεκδικήσουν εκείνα την προεδρία. Είτε πρόκειται για γνωστά ονόματα ή για ανατέλλοντες αστέρες, όπως οι Ταρσίζιου ντζι Φρέιτας, 49 ετών, Ρομέου Ζίμα, 59 ετών, Ρονάλντου Καιάντου, 74 ετών και Ρατίνιου Ζούνιορ, 43 ετών.
Προς το παρόν, η πολιτική σκηνή στη Βραζιλία στρέφει την προσοχή της στις ΗΠΑ και παρατηρεί πώς θα εξελιχθεί η μάχη για την προεδρία και να αντλήσει διδάγματα. Κι όλοι έχουν αρχίσει να εξετάζουν όλα τα ενδεχόμενα και τους συνδυασμούς των αποφάσεων και σεναρίων γιατον Μπάιντεν, τα αποτελέσματα και τις προκείμενές της.
Σε περίπτωση που ο Μπάιντεν παραμείνει ως υποψήφιος των Δημοκρατικών και κερδίσει τις εκλογές κι επιπλέον διοικήσει το κράτος με επιτυχία έως το 2026, τουλάχιστον, τότε τίποτε δεν θα μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι και ο Λούλα δεν μπορεί να διεκδικήσει πάλι την προεδρία. Σε περίπτωση όμως που ο Μπάιντεν κερδίσει, μα η προεδρία του είναι καταστροφική ή αποδειχθεί ανίκανος να κυβερνήσει (κι ενδεχομένως αντικατασταθεί από την Καμάλα Χάρις, τότε θα αναδυθούν αναπόφευκτα και σενάρια για ανανέωση στην Βραζιλία και θα είναι δύσκολο στον Λούλα να πείσει για την εκ νέου υποψηφιότητά του.
Εάν από την άλλη, κερδίσει τις εκλογές ο Τραμπ με υποψήφιο τον Τραμπ, τότε το παράδειγμα αυτό θα είναι ακόμη πιο ανησυχητικό για τον Λούλα. Η ακροδεξιά στροφή θα αποτελεί -λόγω και του μπολσοναρικού παρελθόντος στην προεδρία-ακόμη έναν αρνητικό παράγοντα, που θα συνδυασθεί αναπόφευκτα με την ηλικία του προέδρου (80 στα 81) και την αντικειμενική του δυνατότητα να υψώσει ανάστημα σε έναν τέτοιον κίνδυνο.
Στην άλλη περίπτωση, που ο Μπάιντεν αποσυρθεί και ο αντικαταστάτης του κερδίσει τον Τραμπ, τότε το παράδειγμα αυτό είναι φυσιολογικό να ωθήσει το ΡΤ να αλλάξει τη στρατηγική του και ν’ αναζητήσει ένα εναλλακτικό όνομα για την προειδοποίηση.
Παράλληλα, εάν ο αντικαταστάτης του Μπάιντεν χάσει, τότε ο Λούλα μπορεί να ισχυρισθεί πως η αλλαγή του υποψηφίου ήταν ένα λάθος και ουδέποτε έπρεπε να βγει ένας έμπειρος πρόεδρος από την εκλογική αντιπαράθεση. Συνεπώς, η καλλίτερη επιλογή θα ήταν να είναι ο ίδιος υποψήφιος το 2026. Από την άλλη, κάποιος θα μπορούσε να αντιτείνει πως η επιμονή του Μπάιντεν να παραμείνει υποψήφιος και να φύγει τόσο αργά, έβλαψε τον αντικαταστάτη του–επομένως και ο Λούλα καλά θα κάνει να αποσυρθεί όσο το δυνατόν συντομότερα ή να μη διεκδικήσει ξανά την προεδρία.
Τούτα τα σενάρια δεν είναι δυνατόν να μην έχουν ξυπνήσει κάποια ανησυχία στον ίδιο τον Λούλα. Ίσως για τούτο, ο Βραζιλιάνος πρόεδρος αμέσως μετά την αναμέτρηση των δύο διεκδικητών της αμερικανικής προεδρίας, έσπευσε να υπερασπισθεί διαπρύσια τον Μπάιντεν απέναντι στον «ψεύτη» Τραμπ. Μία εκδήλωση συμπαράστασης, που έχει επαναλάβει τόσο στο κοντινό, όσο και απώτερο παρελθόν, αλλά που ξεπερνά όποια άλλου είδους συμπάθεια στο πρόσωπό του.
Βεβαίως, ο Βραζιλιάνος ηγέτης δεν μπορούσε να μην παραδεχθεί πως ο Αμερικανός ομόλογός του είχε εμφανώς πρόβλημα, εντούτοις επέμεινε (μάλλον προοικονομώντας και τη δική του στάση) πως «μόνον ο Μπάιντεν νομιμοποιείται να αποφασίσει εάν θα συνεχίσει την προεκλογική εκστρατεία». Εμμέσως δηλ. προκατέλαβε όποια πρόταση για να σκεφθεί κι ο ίδιος να απόσχει από τις εκλογές του 2026 ή το κόμμα του να προετοιμάζει κάποιον αντικαταστάτη του.
Οι αποφάσεις και οι εξελίξεις ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου, αρχίζουν και γίνονται πιεστικές για το στρατόπεδο των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ και τον ίδιο τον Μπάιντεν. Αποφάσεις και εξελίξεις που αναμένει, φοβάται και απασχολούν και τον Λούλα τον ίδιο, γιατί ανησυχεί πως ενδέχεται να επηρεάσουν και το όποιο πολιτικό μέλλον του, τόσο στη Βραζιλία, όσο και σε διεθνές επίπεδο.
