Με την ζωή του Δημήτρη Κουφοντίνα πλέον επί ξυρού ακμής καθώς η απεργία πείνας του έχει φτάσει τις 56 ημέρες, το αυθόρμητο κίνημα για την αποτροπή του θανάτου του και την δικαίωση του αιτήματός του για τήρηση της νομιμότητας βρέθηκε να αντιμετωπίζει, πέρα από την διαστροφή του περιεχομένου και των προθέσεών του από συστημικά μέσα, έναν αναπάντεχο και ισχυρό αντίπαλό: το facebook.

Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) είναι στην χώρα μας, απουσία κριτικών στην κυβέρνηση ΜΜΕ, ο μόνος χώρος όπου συγκροτείται, αρθρώνεται και διακινείται αντιπολιτευτικός λόγος. Αυτό έχει οδηγήσει σε αυταπάτες για τον ρόλο τους και την θέση τους ως ιδιοκτήτες και ρυθμιστές του δημόσιου λόγου.

Η σοσιαλμιντιακή περιπέτεια χρηστών του fb, δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών και φωτορεπόρτερ στην υπόθεση του απεργού πείνας Δ. Κουφοντίνα, προκάλεσαν σοκ και οργή στο ιθαγενές χρηστεπώνυμο πλήρωμα της γαλέρας του Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Παρότι θα αρκούσε για να μετριαστούν οι ψευδαισθήσεις περί προθυμίας του facebook να υπερασπιστεί την ελευθερία του λόγου, η υπόμνηση της αγαστής συνεργασίας του facebook με τις ελληνικές διωκτικές αρχές για τον εντοπισμό και την δίωξη του… Γέροντα Παστίτσιου το 2012, η μαζικότητα και το αδιάκριτο των διαγραφών των αναρτήσεων, των προσωρινών αποβολών από την πλατφόρμα ή των προσωρινών σιγάσεων των “ενόχων” λογαριασμών, σε ένα τόσο – κατά τα φαινόμενα – στενά “Ελληνικό” θέμα, με καταφανώς έωλες αιτιολογίες, ήταν πρωτόγνωρη.

Η εφημερίδα Αυγή αρχικά ζήτησε και πήρε μια κάποια απάντηση, και στη συνέχεια άλλες δημοσιογραφικές ομάδες επιχείρησαν να εκμαιεύσουν το σκεπτικό και την διαδικασία της έμμεσης λογοκρισίας από τον διαδικτυακό κολοσσό.

Απαντώντας στα σχετικά ερωτήματα, το facebook σε ένα σύντομο σημείωμα που μετέφερε η Hill+Knowlton, εταιρεία δημοσίων σχέσεων που έχει αναλάβει την εκπροσώπηση του στην Ελλάδα, επισύναψε εν είδη επεξήγησης για την αναταραχή, βασικές αρχές τις πολιτικής του Μέσου Κοινωνικής Δικτύωσης για το “content moderation” την “επιμέλεια περιεχομένου”, σε σχέση με το προκείμενο θέμα. Πρακτικά: τι κόβει, τι κατεβάζει και γιατί. Πρόκειται για ένα μη αναλυτικό κείμενο, του οποίου το περιεχόμενο δεν απαντά στα βασικά ερωτήματα και το οποίο εγείρει περισσότερα ερωτήματα από εκείνα τα οποία απαντά.

Παρακάτω μεταφέρουμε τμήματα αυτής της δήλωσης και της επεξήγησης των αρχών πολιτικής περιεχομένου του fb , όπως μεταφέρθηκε στους Reporters United (αλλά ήταν κοινή προς όλους όσους του απευθύνθηκαν) με τον δικό μας σχολιασμό:

Αγαπητοί Εκπρόσωποι Τύπου,

Παρακάτω σας αποστέλλουμε περαιτέρω πληροφορίες όσον αφορά τις διαδικασίες και την πολιτική του Facebook.

– Η “17 Νοέμβρη” και η ηγεσία της, συμπεριλαμβανομένου του κ. Κουφοντίνα, απαγορεύεται να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες του Facebook, καθώς παραβιάζουν τις πολιτικές του σχετικά με τα Επικίνδυνα Άτομα και Οργανώσεις.

Η απάντηση αυτή δείχνει πως ο τελικός συγγραφέας της δεν έχει ιδέα για την ουσία της υπόθεσης. Η όλη αναταραχή δεν αφορά φυσικά τον… λογαριασμό του Κουφοντίνα στο facebook, ούτε των αδελφών Ξηρών, ούτε του Γιωτόπουλου. Και μόνο η αναφορά αυτή δείχνει άγνοια του διακυβεύματος, παρότι οι ερωτώντες έκαναν σαφές το αντικείμενο της διαμαρτυρίας (ο δε πίνακας με τα Επικίνδυνα Άτομα και Οργανώσεις του fb, θέλει δικό του άρθρο και μικρή περιήγηση στο χώρο του “μαχητικού εθνικισμού” στο fb τα τελευταία χρόνια θα έβγαζε σειρά από αντιπαραδείγματα).

– Ως συνέπεια αυτού, και όταν λαμβάνεται σχετική γνώση, αποκλείεται επίσης περιεχόμενο που επιδοκιμάζει ή υποστηρίζει τον κ. Κουφοντίνα και τις ενέργειές του.

– Το περιεχόμενο, το οποίο αναφέρεται ουδέτερα στον κ. Κουφοντίνα ή στην απεργία πείνας του ή στις διαμαρτυρίες που σχετίζονται με την απεργία πείνας του, δεν παραβιάζει μεμονωμένα τις εν λόγω πολιτικές.

Και αυτή η απάντηση δείχνει πως ή κανένας στο faceboook δεν έριξε μια σοβαρή ματιά στις καταγγελίες ή πως πετάνε την μπάλα στην εξέδρα. Κανένα από τα παραδείγματα που έχουν προωθηθεί στο facebook (και είναι δεκάδες) δεν “επιδοκιμάζει ή υποστηρίζει” τις τρομοκρατικές ενέργειες του Κουφοντίνα, ανήκουν όλα καταφανέστατα στην κατηγορία “ουδέτερα στον κ. Κουφοντίνα και αναφέρονται “στην απεργία πείνας του ή στις διαμαρτυρίες που σχετίζονται με την απεργία πείνας του”

Το Facebook προσδιορίζει ως παραβιάσεις των πολιτικών του, άτομα και οργανισμούς με βάση τη συμπεριφορά τους και το εάν εμπλέκονται, υποστηρίζουν ή παρέχουν σημαντική υποστήριξη σε σκόπιμες και προγραμματισμένες πράξεις βίας με σκοπό να εξαναγκάσουν, να εκφοβίσουν και / ή να επηρεάσουν έναν άμαχο πληθυσμό, μία κυβέρνηση ή έναν διεθνή οργανισμό προκειμένου να επιτευχθεί ένας πολιτικός, θρησκευτικός ή ιδεολογικός στόχος.

Ο ορισμός της τρομοκρατίας είναι ιδεολογικά αγνωστικός και μέχρι σήμερα, έχει εντοπιστεί ένα ευρύ φάσμα ομάδων ως τρομοκρατικές οργανώσεις, με βάση τη συμπεριφορά τους.

Η πολιτική του Facebook για τα Επικίνδυνα άτομα και οργανώσεις βρίσκεται εδώ.

Η πρώτη παράγραφος ενδέχεται και να είναι προϊόν αυτόματης μετάφρασης, αλλά πέρα από το τυπικό δεν πρόκειται καν για γενικό κανόνα μια και το facebook είναι ΟΚ ακόμα και με εκκλήσεις για γενοκτονία -αν τις κάνουν οι σωστοί σύμμαχοι των ΗΠΑ- ή και με ναζιστική προπαγάνδα…

Εδώ αξίζει εν παρόδω να επισημάνουμε πως η “αγνωστικότητα” του fb ως προς το ποιους κόβει και ποιους αφήνει έχει αμφισβητηθεί, καθώς μέσω του “ισαποστακισμού”, για κάθε ναζιστή μαχαιροβγάλτη που διώχνει από την πλατφόρμα διώχνει και ένα π.χ. αναρχικό βιβλιοπωλείο ή μια περιβαλλοντική οργάνωση. Το σκηνικό με την οριζόντια, αιφνιδιαστική και αναιτιολόγητη έφοδο σε χρήστες και εναλλακτικά μέσα εν ονόματι δυσλειτουργικών και κακά ορισμένων κανόνων έχει επαναληφθεί με πολλές ομοιότητες σχετικά πρόσφατα στις ΗΠΑ. Ενδεικτική ήταν τότε η αποστροφή ενός από τους παθόντες:

“Δε νομίζω πως το Facebook θέλει να το διορθώσει αυτό… νομίζω πως απλά θέλουν να εκδιώξουν την πολιτική, εκτός και αν προέρχεται από τα κατεστημένα ΜΜΕ”

Θα ήταν χρήσιμο να μάθουμε, τέλος, αν το fb θεωρεί πως η 17Ν είναι ενεργή τρομοκρατική οργάνωση, και αν η απαγόρευση αφορά και ιστορικές οργανώσεις με δράση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από κάποιους τρομοκρατική, από την ΕΟΚΑ και την Ιργκούν, μέχρι το ANC, την ETA, τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, τους Τίγρεις Ταμίλ ή και τους Γαριβαλδικούς.

– Το Facebook χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό αναφορών χρηστών και τεχνολογίας για τον εντοπισμό περιεχομένου που παραβιάζει τις πολιτικές του. Οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη (AI) έχουν ως αποτέλεσμα να εντοπίζεται ακατάλληλο περιεχόμενο σε ένα μεγάλο εύρος θεμάτων,  πριν ακόμη οι χρήστες χρειαστεί να κάνουν κάποια σχετική αναφορά. Συχνά η ακρίβεια των συστημάτων του Facebook είναι μεγαλύτερη από αυτή των αναφορών που λαμβάνει από τους χρήστες.

Παράλληλα το fb κατεβάζει και αναρτήσεις ή παρεμβαίνει στο περιεχόμενο μετά από απαίτηση κυβερνήσεων. Κορυφαία σε αυτό το σπορ έχει υπάρξει η Τουρκία, για την οποία μάθαμε τις τελευταίες ημέρες πως απαίτησε και πέτυχε το 2018 να κατέβουν από την πλατφόρμα σελίδες των Κούρδων της Συρίας την ίδια στιγμή που εισέβαλλε στο Αφρίν… Η Τουρκία είναι πρωταθλητής σε σχετικές πιέσεις έχοντας καταστήσει τις εταιρείες τεχνολογίες συνεργούς στη λογοκρισία.

Εδώ η λίστα με τα αιτήματα σχετικά με το περιεχόμενο ή τους χρήστες από Ελλάδα προς το fb. Μέχρι τον Ιούνιο του 2020 δεν υπάρχει τίποτα το μείζον.

– Το Facebook, επίσης, κάνει χρήση ενός συνδυασμού τεχνολογίας και ανθρώπινου δυναμικού για να εξεταστεί το περιεχόμενο που αναγνωρίζεται ως παραβίαση των πολιτικών του. Παρόλο που η τεχνολογία έχει προχωρήσει αρκετά, εξακολουθούν να υπάρχουν τομείς στους οποίους είναι ζωτικής σημασίας να ελέγχεται το περιεχόμενο από ανθρώπινο παράγοντα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, απαιτείται ανθρώπινη τεχνογνωσία για να προσδιοριστεί εάν το περιεχόμενο προβαίνει σε παραβιάσεις – όπως, για παράδειγμα, σε περιστατικά που η λήψη αποφάσεων είναι περίπλοκη και το ευρύτερο πλαίσιο κοινοποίησής του είναι μέγιστης σημασίας ή όταν η λήψη της απόφασης κρίνεται οριακά.

Για την Ελλάδα δεν έχουμε ακριβή εικόνα. Στις ΗΠΑ οι συνθήκες εργασίας στο content moderation είναι συνθήκες γαλέρας, σε σημείο σκανδαλώδες, με όλους τους εργαζόμενους να υπογράφουν ρήτρες εμπιστευτικότητας (ισχύει παντού), ενώ ανάλογες συνθήκες πίεσης υφίστανται και σε άλλα μέρη του κόσμου όπως οι Φιλιππίνες ή η Ινδία, σε συνθήκες επισφάλειας και πίεσης: ο μέσος χρόνος που έχουν για να πάρουν απόφαση απόρριψης ή αποδοχής μιας ανάρτησης είναι μέχρι και 10 δευτερόλεπτα, όπως παρουσιάζει η Sarah Roberts καθηγήτρια στο UCLA η οποία έχει μελετήσει εις βάθος τα “οικοσυστήματα του content moderation” και την βαθειά τους δυσλειτουργία. Η παρακάτω παρουσίαση είναι μακρά αλλά είναι λεπτομερέστατη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα για όσους και όσες θέλουν να πάρουν μια γεύση της τραυματικής δουλειάς των “καθαριστών” του διαδικτύου

Το Facebook απασχολεί 15.000 επιμελητές περιεχομένου που εδρεύουν σε περιοχές σε όλο τον κόσμο. Συνολικά, εργάζονται 24 ώρες την ημέρα / 7 ημέρες την εβδομάδα, έτσι ώστε να μπορούν να ελεγχθούν γρήγορα οι αναφορές, σε περισσότερες από 50 γλώσσες συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας αυτής της διαδικασίας ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:https://about.fb.com/news/2020/08/how-we-review-content/

Ο αριθμός των 15000 επιμελητών περιεχομένου ανά τον κόσμο μπορεί να φαίνεται μεγάλος, αλλά έχουν να “επιβλέψουν” 2,8 δισεκατομμύρια χρήστες. Δηλαδή αντιστοιχεί ένας επιμελητής ανά 180.000 χρήστες περίπου. Μόνο για να τσεκάρονται όλες οι φωτογραφίες, αν όλοι οι επιμελητές δούλευαν 24 ώρες ασταμάτητα θα αντιστοιχούσαν 1000 φωτογραφίες κάθε ώρα για κάθε έναν. Όπως είπαμε και πιο πάνω αν ο χρόνος επεξεργασίας κάθε ποστ είναι 10 δευτερόλεπτα – μα και 30 να είναι – αυτό σημαίνει πως οι επίμαχες στην περίπτωση του Κουφοντίνα αναρτήσεις δύσκολα έχουν περάσει από ανθρώπινο μάτι, και αν έχουν περάσει, έχουν περάσει τόσο πρόχειρα που αυτό από μόνο του θα εξηγούσε την αυθαιρεσία των μπλοκαρισμάτων.

– Δεδομένου ότι πρόκειται για συστήματα, περιστασιακά ενδέχεται να συμβούν λάθη και περιεχόμενο που δεν παραβιάζει τις πολιτικές του Facebook να αφαιρεθεί, όπως συνέβη σε κάποιες περιπτώσεις στην προκειμένη. Για αυτόν τον λόγο, έχει δημιουργηθεί μία διαδικασία προσφυγής, έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν να απευθυνθούν στο Facebook, όταν πιστεύουν ότι έχει γίνει κάποιο λάθος, έτσι ώστε το περιεχόμενο να επανεξεταστεί.

– Το Facebook ανά τρίμηνο κοινοποιεί δημοσίως το σύνολο του περιεχομένου που αφαιρέθηκε, τον αριθμό του περιεχομένου για το οποίο έχουν υποβληθεί ενστάσεις και το ποσοστό των ενστάσεων που είναι επιτυχείς στον παρακάτω σύνδεσμο: Αναφορά Εφαρμογής των Προτύπων Κοινότητας.

Πράγματι, πολλές από τις αναρτήσεις που είχαν κατέβει ανέβηκαν μετά από μια ημέρα. Όμως τα ερωτήματα παραμένουν: πρόκειται για μαζικά σφάλματα ενός ατελούς AI (και AI από το οποίο να περιμένω ασφαλή γνώση της νεώτερης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδος δεν υπάρχει) για γρήγορες αποφάσεις πάνω σε “κόκκινες” λέξεις κλειδιά υπερφορτωμένων εργαζομένων; Υποδείξεις είτε από μαζικά report είτε από κρατικό αίτημα; Γιατί συνέβη τώρα για πρώτη φορά τόσο οριζόντια και σε τέτοια κλίμακα; Παρότι για το facebook η Ελλάδα είναι μια σχετικά μικρή αγορά και δεδομένης της κλίμακας των σκανδάλων πολιτικής φύσης μέσα στα οποία το facebook κινείται και θησαυρίζει, περιμένω πως η απάντηση – αν δεήσει να δώσει μια απάντηση σε όλα αυτά – από το facebook θα μπορούσε να φωτίσει και πολλές πλευρές των πραγματικών κανόνων λειτουργίας του παγκόσμιου μονοπωλιακού διαδικτυακού ιδιοκτήτη των δημόσιας σφαίρας συζήτησεων – και ίσως και να μάθουμε αν και με ποιο τρόπο υπάρχει και δάκτυλος από την Ελλάδα σε αυτήν την υπόθεση.

Photo by Annie Spratt on Unsplash