“Δάσκαλε που δίδασκες και λόγο δεν κρατούσες”. Είναι γνωστή η δογματική προσήλωση των Βορειοευρωπαίων στην τήρηση των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας και προσαρμογής στο σύνολο του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην καταπολέμηση της σπατάλης και της διαφθοράς. Στη συρρίκνωση του “μεγάλου κράτους”. Στον εξορθολογισμό των κρατικών δαπανών με σεβασμό στα χρήματα των φορολογουμένων και στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στην απαρέγκλιτη διάβαση του ενός και μοναδικού δρόμου που οδηγεί στην πιστή εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού σε όλες τις πτυχές της καθημερινής, πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Στην επικυριαρχία της αγοράς πάνω στην πολιτική, επειδή there is no alternative (ΤΙΝΑ) και επειδή η αυτορρύθμιση της πρώτης έχει ευεργετικές συνέπειες για τη δεύτερη και για το σύνολο της κοινωνίας. Υποτίθεται. Στα χαρτιά, που λέμε.
Τα χαρτιά και τα γραπτά μένουν. Και ενίοτε εκδικούνται (είτε επειδή υπάρχουν είτε κυρίως επειδή δεν υπάρχουν )με πολύ ωμό τρόπο τους διαπρύσιους κήρυκες της καταπολέμησης της διαφθοράς, της συρρίκνωσης του “μεγάλου (κοινωνικού) κράτους” και της τήρησης του νεοφιλελεύθερου μονόδρομου. Στην Ολλανδία, η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Μαρκ Ρούτε, ειδικότερα η αντιπροεδρία του Ούγκο ντε Γιόνγκε (βλ. φωτό) στο υπερυπουργείο Υγείας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Αθλητισμού, βρίσκονται αντιμέτωπες ακριβώς με αυτήν την κάπως κρύα εκδίκηση της ιστορίας.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ολλανδίας υποστηρίζει βάσιμα και τεκμηριωμένα ότι τουλάχιστον το 40% των κυβερνητικών δαπανών για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορονοϊού δόθηκε παράνομα και εκτός κάθε συνταγματικού και νομοθετικού πλαισίου σε ιδιωτικές εταιρείες. Σε 25 περιπτώσεις, χωρίς καν την προαπαιτούμενη διαγωνιστική διαδικασία, τα απαραίτητα παραστατικά είτε για τη φερεγγυότητα του αναδόχου είτε για την υλοποίηση έργου ή την πλήρη απόδειξη πως οι δαπάνες αυτές όντως προσανατολίστηκαν στις κατάλληλες και ανάλογες προμήθειες στο σύστημα υγείας και ειδικά στις μονάδες αντιμετώπισης της Covid-19. Με άλλα λόγια, πού πήγαν τα λεφτά για την πανδημία στην Ολλανδία;
Το 40% των παράνομων, αδιαφανών ή ανεκπλήρωτων δαπανών αντιστοιχεί σε περισσότερα από 2,040 δισ. ευρώ από το συνολικό πακέτο έκτακτης ανάγκης των 5,14 δισ. ευρώ που “έτρεξε” στην Ολλανδία από τις 20 Μαρτίου έως τις 31 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους και αποτελούσε την “προίκα” της αντιπροεδρίας για την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση και τον αθλητισμό, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πανδημία. Σύμφωνα με τους δικαστές του Ελεγκτικού Συνεδρίου, τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στην πλήρη αδιαφάνεια της διαχείρισης στο λεγόμενο “Κοινοπρακτικό Ταμείο Εθνικών Πόρων για την Πανδημία”, το οποίο χρηματοδοτήθηκε με 1,95 δισεκατομμύριο ευρώ και εκχωρήθηκε ολοκληρωτικά από άποψη μάνατζμεντ και προμηθειών στην ολλανδική φαρμακοβιομηχανία Meriq. Η παράδοση αυτή έγινε χωρίς διαγωνισμό, ενώ η Meriq και η αντιπροεδρία αδυνατούν έως σήμερα να αποδείξουν αν το σύνολο των χρημάτων του Ταμείου δόθηκε για τους σκοπούς ίδρυσης του: προμήθεια ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού στα νοσοκομεία, αγορά μασκών και αναπνευστήρων για το δίκτυο πρωτοβάθμιας φροντίδας, ανακαίνιση και στελέχωση των χώρων αποθήκευσης εμβολίων.
Πέρα από το Ταμείο Εθνικών Πόρων, η αντιπροεδρία του ντε Γιόνγκε συνέχισε να δαπανά αυτοτελώς και κατά κανόνα χωρίς παραστατικά, κεφάλαια για την προμήθεια ιατροφαρμακευτικών υλικών ανεξάρτητα από τη συμφωνία με τη Meriq. Έτσι, στον κατάλογο των 25 δικαστικά ελεγχόμενων περιπτώσεων υπάρχουν καταχωρίσεις για δαπάνες 56, 38, 23 και 11 εκατομμυρίων ευρώ προς τους προμηθευτές με τις κωδικές ονομασίες Ν, S, U και Χ, αντίστοιχα, χωρίς να έχει αποσαφηνιστεί ποιες είναι οι εταιρείες που κρύβονται πίσω από αυτές τις ψευδεπίγραφες μονογραμματικές τιτλοφορήσεις, ούτε ποιες δαπάνες και προμήθειες αφορούν αυτοί οι αριθμοί.
Μεγάλα ερωτηματικά προκαλούν οι δαπάνες του “Εθνικού Παρατηρητηρίου για τη Δημόσια Υγεία και το Περιβάλλον” σε ό,τι αφορά την προμήθεια και τη διεξαγωγή των μοριακών τεστ στον γενικό πληθυσμό. Η συνολική καταχωρισμένη δαπάνη ξεπερνά τα 835 εκατομμύρια ευρώ. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορούν να αιτιολογηθούν δαπάνες προς τις εταιρείες Unilabs και Saltro, καθώς και εκείνη προς τον ψευδώνυμα καταχωρισμένο “προμηθευτή P” για την εκτός διαγωνιστικού πλαισίου αγορά rapid test. Συνολικά, διαπιστώνεται μια “τρύπα” ύψους άνω των 60 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς δεν επαρκούν τα παραστατικά για να εκτιμηθεί σαφώς η πιθανή ζημία του ολλανδικού δημοσίου από αυτές τις προμήθειες.
Προβληματισμός υπάρχει και για τα εμβόλια. Η Ολλανδία είναι και συμπαραγωγός χώρα του εμβολίου της Johnson & Johnson/Janssen και έχει δαπανήσει συνολικά ως κράτος, πέρα από τις ιδιωτικές ή πανεπιστημιακές χρηματοδοτήσεις, πάνω από 1,1 δισ. ευρώ για την παραγωγή και την αποθήκευση των εμβολίων, καθώς και για την εκστρατεία εμβολιασμού. Το Ελεγκτικό Συνέδριο όμως διαπιστώνει “σημαντικές και ασύγγνωστες αποκλίσεις” στις τιμές αγοράς των εμβολίων από τρίτες χώρες ή φαρμακοβιομηχανίες καθώς “δεν δικαιολογείται” η αγορά Pfizer/BioNTech σε τιμή μονάδας και δόσης 12 ευρώ, όταν το αντίστοιχο εμβόλιο της AstraZeneca τιμολογήθηκε στο 1,78 ευρώ η δόση.
Τέλος, εσωτερικούς κραδασμούς στο ολλανδικό κράτος προκαλεί η με το αζημίωτο σύμπραξη ανάμεσα στην κεντρική διοίκηση και τις περιφέρειες, καθώς η ένταξη του δικτύου κέντρων υγείας και δημοτικών νοσοκομείων στον κεντρικό σχεδιασμό έχει στοιχίσει στη Χάγη κεφάλαια της τάξης των 681 εκατομμυρίων ευρώ. Πέτρα του σκανδάλου σε αυτό το σημείο είναι η “εξαγορά” των τηλεφωνικών κέντρων των δήμων από την κυβέρνηση, προκειμένου να ενημερώνονται οι πολίτες για την πανδημία, να κλείνουν ραντεβού για μοριακό τεστ ή για το εμβόλιο τους – κίνηση που έχει στοιχίσει μέχρι τα τέλη του Δεκέμβρη, 223 εκατομμύρια ευρώ. Τυπικά υποτίθεται ότι οι υπηρεσίες αυτές, η τηλεφωνική επικοινωνία, το μοριακό τεστ και το εμβόλιο, παρέχονται απολύτως δωρεάν προς τους πολίτες. Το Ελεγκτικό Συνέδριο εκφράζει την “απορία” του για το ύψος αυτής της δαπάνης, που “δεν δικαιολογείται από τις έκτακτες συνθήκες ούτε από την πιθανή εκχώρηση αυτής της υπηρεσίας σε ιδιωτικές εταιρείες, καθώς παραβιάζεται η συνταγματική καθολικότητα της πρόσβασης στο σύστημα υγείας χωρίς πρόσθετη δαπάνη του κράτους ή των πολιτών”, – και ας σημειωθεί εδώ ότι είναι γεγονός σύνηθες στην Ολλανδία τα τηλεφωνικά κέντρα εξυπηρέτησης πολιτών και καταναλωτών να ανήκουν σε ιδιώτες.
Σε σχετικές δηλώσεις του, ήδη από τις 19 Μαΐου, ολλανδική ημέρα δημόσιας λογοδοσίας του κράτους, ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Άρνο Φίσερ είχε προειδοποιήσει την κυβέρνηση Ρούτε ότι “τα μέχρι στιγμής ευρήματα των συνέδρων δικαστικών για τις δαπάνες της πανδημίας δεν είναι ενθαρρυντικά και καλούμε από πλευράς μας και το κοινοβούλιο να ασκήσει χωρίς προκαταλήψεις τα ελεγκτικά του καθήκοντα”. Αυτή η παρότρυνση του Φίσερ πήρε σάρκα και οστά την Παρασκευή 11 Ιουνίου, όταν μετά από κοινοβουλευτικό αίτημα κατάθεσης εγγράφων των Πράσινων Αριστερών και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, η αναπληρώτρια υπουργός Ιατρικής Περίθαλψης, Ταμάρα φαν Αρκ παρέδωσε τον πλήρη κατάλογο του κυβερνητικού απολογισμού για τις δαπάνες της πανδημίας που συνοδεύεται και από την Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. “Δεν κρίνουμε σκόπιμο να απολογηθούμε ως κυβέρνηση, επειδή βάλαμε την υγεία των εργαζομένων πάνω από τους κοινούς κανόνες και τη διοικητική ορθολογικότητα”, υποστήριξε βγαίνοντας από το κοινοβούλιο η φαν Αρκ αλλά για το τι πραγματικά έχει συμβεί με τις δαπάνες της πανδημίας και τη νομιμότητα των οδών που ακολούθησε η κυβέρνηση του Μαρκ Ρούτε θα χρειαστούμε αρκετό χρόνο ακόμη, ώστε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα.
Πάντως, ο πόλεμος ανάμεσα στην απερχόμενη υπηρεσιακή κυβέρνηση και τους δικαστές μόλις άρχισε και οι διαπραγματεύσεις για μια νέα κυβέρνηση συνεργασίας με πυρήνα το πλειοψηφικό Λαϊκό Κόμμα και πιθανό επικεφαλής ξανά τον Μαρκ Ρούτε απέκτησε νέα επεισόδια στο μακρό σίριαλ που συνεχίζεται μετά τις εκλογές της 17ης Μαρτίου.
