Τελικά μετά την ονοματολογία, το εντονότατο παρασκήνιο κι ανατροπές της τελευταίας στιγμής, ακόμη και για βέβαιες επιλογές, η Ιταλία είδε να βγαίνει μαύρος καπνός από το μέγαρο του Κοινοβουλίου για την πιο «παράφωνη» εκλογή προέδρου στην ιστορία της χώρας. Στο τιμόνι της Ιταλίας θα ξαναβρεθεί ένας άνθρωπος που δεν ήθελε να επανεκλεγεί και έκων άκων αποδέχεται το αποτέλεσμα «για το καλό της χώρας», ενώ στην πρωθυπουργία παγιώνεται ο δοτός ηγέτης Μάριο Ντράγκι, ο οποίος είχε εντελώς πέρα από κάθε συνταγματική πρόβλεψη (κι ως μη εκλεγμένος βέβαια) «αυτοπροταθεί» (ως «παππούς των θεσμών» για το καλό της χώρας) στην περιώνυμη πλέον συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Δεκέμβριο. Βέβαια, ο Ντράγκι μπορεί κάλλιστα στο μέλλον να διαβεί τον Ρουβίκωνα του Κυρηνάλιου Μεγάρου, όταν ο Ματαρέλα αποφασίσει να παραιτηθεί πρόωρα. Και φυσικά π Ντράγκι θεωρεί ότι μπορεί να αποχωρήσει είτε ένδοξα, επειδή θα έχει φέρει επιτυχώς εις πέρας το έργο του είτε να διαφύγει τεχνηέντως στην προεδρία, εάν φρονεί ότι η αποτυχία βρίσκεται έξω από την πόρτα του.
Η επανεκλογή στην όγδοη ψηφοφορία του Σέρτζιο Ματαρέλα για μία δεύτερη 7ετία στην προεδρία – μάλιστα με 759 ψήφους, που τον κατατάσσει στη δεύτερη θέση των προέδρων με τη μεγαλύτερη πλειοψηφία, μετά εκείνη του Σάντρο Περτίνι (με 832 ψήφους το 1978) και πάνω από τον Φραντσέσκο Κοσίγκα, ο οποίος είχε εκλεγεί με την πρώτη το 1985 με 752 ψήφους – ούτε καν διαφαινόταν μέσα στην καταιγιστική ονοματολογία και τις προτάσεις για τον διάδοχό του. Όμως εν τέλει επιβεβαιώθηκε το ιταλικό ρητό που λέει: «όποιος μπαίνει Πάπας στο κονκλάβιο, βγαίνει καρδινάλιος». Η Ιταλία, που περίμενε ότι απουσία κάποιου άλλου παμψηφεί αποδεκτού υποψηφίου, θα ήταν εν τέλει ο Ντράγκι εκείνος που θα αναλάμβανε την Προεδρία, βλέπει να επαναλαμβάνεται η ίδια εικόνα κι εύλογα αναρωτιέται γιατί έπρεπε να προηγηθεί τόσο «πολύ κακό για το τίποτα».
Πλέον, με τον Ματαρέλα στην προεδρία και τον Ντράγκι στην πρωθυπουργία, ο δρόμος για τη δοτή κυβέρνηση για να μπορεί να λαμβάνει πολιτικές αποφάσεις ανοίγει διάπλατα, καθώς το φάσμα των εκλογών λόγω της αδυναμίας εκλογής προέδρου απομακρύνθηκε. Παράλληλα, λύνεται έτσι το μεγάλο πρόβλημα που σιγόβραζε πάνω από την ιταλική πολιτική, οικονομική ζωή κι ανησυχούσε τον διεθνή παράγοντα, που σήμερα, ανακουφισμένος, εξυμνεί μέσω του Τύπου τη «χρηστή» λύση που δόθηκε.
Μία υποτιθέμενη μετάβαση του Ντράγκι στο Κυρηνάλιο Μέγαρο κατά τη συγκεκριμένη συγκυρία φάνταζε προβληματική για δύο λόγους. Ο πρώτος κι εμφανής ήταν θεσμικός: προκειμένου να εξασφαλισθεί η συνέχεια στο πολιτικο-οικονομικό πρόγραμμα που θέσπισε ως επικεφαλής της πολύχρωμης και χωρίς συνοχή κυβέρνησης ενότητας, ο Ντράγκι θα έπρεπε να συγκεντρώσει πολύ πιο διευρυμένες εξουσίες από εκείνες που του επιτρέπει το Σύνταγμα. Δεδομένου ότι οι ήδη προβλεπόμενες εξουσίες δίνουν ελευθερία στον Πρόεδρο να διαλύει την κυβέρνηση, να προκηρύσσει εκλογές όποτε το κρίνει αναγκαίο ή να αλλάζει πρωθυπουργούς και να κηρύσσει καταστάσεις εξαίρεσης, μία ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση των εξουσιών αυτών θα σήμαινε πως στην Ιταλία θα εγκαθίστατο ένα φανερά απολυταρχικό καθεστώς- ένα monocamerismo, όπως λένε οι Ιταλοί.
Ο Ντράγκι έχει επιδείξει έναν απόλυτο προσωποκεντρισμό στη λήψη αποφάσεων, μην έχοντας συμβούλους, ούτε και συμβουλευόμενος, κι ενημερώνοντας τους πολιτικούς αρχηγούς, που αφήνονται να αλληλο-διαπληκτίζονται για τα μέτρα που έρχονται προς έγκριση στο Κοινοβούλιο κι εν τέλει δεν έχουν άλλη επιλογή από το να τα ψηφίσουν, έστω και με σφιγμένα τα δόντια. Επίσης, προκειμένου να έλθει εις πέρας το κυβερνητικό έργο δίχως τον Ντράγκι, εάν αποφάσιζε να μετοικήσει στην προεδρία, αυτός θα έπρεπε να επιλέξει και να «διορίσει» – πράγμα θεσμικά και συνταγματικά απαράδεκτο -τον διάδοχό του. Τη στιγμή που ο Ντράγκι είναι δοτός, μη εκλεγμένος, πρωθυπουργός μία τέτοια περίπτωση αποτελεί κατάφωρη θεσμική εκτροπή.
Ο δεύτερος προβληματισμός αφορά ακριβώς τον λόγο για τον οποίο ο Ντράγκι επιβλήθηκε στην εξουσία. Όταν διακυβεύονται τόσα δισεκ. ευρώ από το Πρόγραμμα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σε συνδυασμό με την καταπολέμηση της πανδημίας, που απαιτεί μεταρρυθμίσεις που μόνον μία τεχνοκρατική κυβέρνηση δύναται να επιβάλλει, οποιοδήποτε άλλο σχήμα θα είχε να αντιμετωπίσει έναν σισύφειο άθλο. Είναι δεδομένο ότι κανένα κόμμα, ακόμη κι εάν γίνονταν εκλογές, δεν θα είχε πλειοψηφία κι ο σχηματισμός κυβέρνησης με πολιτικές πρωτοβουλίες θα ήταν δύσκολος, έως αδύνατος. Αλλά και στην περίπτωση που σχηματιζόταν κυβέρνηση πάλι θα ήταν δύσκολο να υπερκεράσει τις κοινοβουλευτικές αντιστάσεις, την εσωκομματική τριβή κι απειθαρχία, τους ανταγωνισμούς, τις υπολογιστικές υποχωρήσεις και την πελατειακή σχέση με τα διάφορα συμφέροντα. Και σήμερα, η ρωγματική στη σύνθεσή της κυβέρνηση του Ντράγκι πάλι μετά βίας μπορεί να συναινέσει στην εφαρμογή του προγράμματος και του προϋπολογισμού.
Για τον Ντράγκι τώρα ξεκινά ουσιαστικά το «όπερ έδει δείξαι» της κυβέρνησής του. Ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης της ΕΕ θα πρέπει να αποδείξει ότι είναι ικανός να υλοποιεί τις επιλογές που τάχθηκε να επιβάλλει στην Ιταλία. Μπορεί η εκκίνησή του να ήταν αισιόδοξη, να κέρδισε -και χάρις στους αίνους από τον Τύπο- τη λαϊκή εύνοια και τον «θαυμασμό» των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, όμως μετά το πέρας του αρχικού στόχου για τον εμβολιασμό και την ψήφιση του προϋπολογισμού, η κυβέρνησή του τελμάτωσε. Θα πρέπει να δείξει πως έχει την πυγμή να φέρει εις πέρας ένα πρόγραμμα για το επόμενο διάστημα, με μία εντελώς ετερογενή κυβέρνηση, την ώρα που οι υπόλοιποι αρχηγοί θα ασχολούνται με την παρατεταμένη προεκλογική εκστρατεία, που έχει ξεκινήσει με ορίζοντα το 2023. Ήδη οι πρώτες ενδείξεις νευρικότητας προέρχονται από τον πιο «φιλο-Ντραγκικό» της Λέγκας, τον υπουργό Ανάπτυξης Τζιανκάρλο Τζορτζέτι, ο οποίος διεμήνυσε πως τώρα κάτι πρέπει να αλλάξει στην κυβέρνηση και στην πλειοψηφία: πλέον δεν ισχύουν οι λόγοι της έκτακτης ανάγκης για τους οποίους έπρεπε να αφομοιωθούν τα πάντα στο όνομά της.
Ο Ντράγκι πρέπει πλέον να διαχειρισθεί την πανσπερμία κι ασυνεννοησία των πολιτικών κομμάτων που συνθέτουν αυτήν την κυβέρνηση. Τα πολιτικά κόμματα που τον «στηρίζουν» επιβεβαίωσαν με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο κατά τη διαδικασία της εκλογής προέδρου την ουσιαστική απροθυμία τους να συνεργασθούν. Είναι ενδεικτικό ότι λίγο πριν από την επανεκλογή του Ματαρέλα, και τη στιγμή που η επιλογή της Ελιζαμπέτα Μπελόνι, (επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών), συγκέντρωνε τις περισσότερες πιθανότητες, αναπάντεχα οι εσω- και διακομματικοί συσχετισμοί μεταβλήθηκαν. Με αποτέλεσμα μετά τον μονόδρομο της επανεκλογής Ματαρέλα, να διαρρηγνύονται οι σχέσεις της δεξιάς παράταξης και να διαφαίνεται έως και η απειλή και για εσωκομματικές εντάσεις μεταξύ Κόντε και Λουΐτζι Ντι Μάγιο, ενώ έκδηλη ήταν επίσης η δυσαρέσκεια πολλών κοινοβουλευτικών της Λέγκας για την αιφνίδια μεταστροφή του Σαλβίνι. Μέχρι την τελευταία στιγμή ο Σαλβίνι διεμήνυε ότι «το όνομα του Ματαρέλα αποκλείεται παντελώς από τη συζήτηση για την προεδρία».
Ο Σαλβίνι απέτυχε παταγωδώς στο σχέδιό του να μετατραπεί στον «μαέστρο» της εκλογής του προέδρου και να αναδειχθεί ως το ισχυρό πρόσωπο της ιταλικής πολιτικής, που έχει την οξυδέρκεια και την τόλμη να προωθεί ονόματα και να επηρεάζει τις καταστάσεις ή να επιτυγχάνει την πολυσυλλεκτικότητα ή τη συλλογικότητα. Ο ηγέτης της Λέγκας δεν θέλησε, όπως η ηγέτιδα του ακροδεξιού «Αδέλφια της Ιταλίας» Τζόρτζα Μελόνι, να επιμείνει σε μία δεξιά υποψηφιότητα, ούτε όπως ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι να συζητεί μόνο τη δική του εκλογή και να περιορίζει τις διαπραγματεύσεις. Όμως, οι αλλεπάλληλες εναλλακτικές προτάσεις του δεν κατάφερναν να δημιουργήσουν ομοφωνία, ακόμη κι εάν ο Κόντε (όπως στην περίπτωση των γυναικών -προέδρων Μπελόνι και Ελιζαμπέτα Καζελάτι) συμφωνούσε. Όλες οι προσπάθειές του σταματούσαν μπροστά στην άρνηση του Ενρίκο Λέτα, του Pd, ο οποίος κατέληγε πάντα στην πρόταση για τον Ντράγκι στην προεδρία. Σε περίπτωση δε, που η Λέγκα δεν βρισκόταν στην κυβέρνηση ίσως η επιχείρηση «προεδρία Ντράγκι» θα είχε κριθεί, καθώς ο Μπερλουσκόνι στο τέλος «μνησίκακα» για την προδοσία της υπόλοιπης δεξιάς παράταξης μεταστράφηκε υπέρ της. Ο αρχηγός του Carroccio κατάλαβε εκείνη τη στιγμή πως το μόνο που είχε να κερδίσει είναι να τελειώσει αυτή η παρτίδα σκάκι χωρίς νικητές ή ηττημένους, αλλά με ισοπαλία . Μπροστά στην ευθύνη μίας αποτυχίας να αποφευχθεί μία θεσμική εκτροπή ή και μία κυβερνητική αποτυχία κι εκλογές, ο Σαλβίνι αναγκάσθηκε κι αυτός να παίξει το χαρτί της επανεκλογής Ματαρέλα. Με όποιο τίμημα έχει τούτο για την παράταξη.
Αυτή που μένει απόλυτα δυσαρεστημένη από την εξέλιξη είναι η Τζόρτζα Μελόνι, που είδε την κεντρο-ακροδεξιά παράταξη να διασπάται πάνω σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα. Γιατί κυρίως η επανεκλογή Ματαρέλα διασφαλίζει την επιβίωση της κυβέρνησης Ντράγκι και του δοτού χαρακτήρα της , απομακρύνοντας το φάσμα των εκλογών, που όλοι εξόν από τη Μελόνι, η οποία προηγείται στις δημοσκοπήσεις, δεν επιθυμούν. Για τούτο, εξοργισμένη η ακροδεξιά πολιτικός αναφώνησε πως δημιουργήθηκε μία κατάσταση χειρότερη κι από το «αλλάζουμε για να μην αλλάξει τίποτε» στον Γατόπαρδο του Τομάζι ντι Λαμπεντούζα. Και φυσικά ξιφούλκησε κατά των «συμμάχων» της για τον «υπολογισμό» που επέδειξαν επιβεβαιώνοντας για άλλη μία 7ετία τον Ματαρέλα και παράλληλα δίνοντας το φιλί της ζωής στον Ντράγκι.
Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι από την άλλη, έμεινε με τη «μισή χαρά στο στόμα». Δεν κατάφερε να πάρει την εκδίκησή του για την άκομψη αποπομπή του, προς χάριν ενός άλλου δοτού τεχνοκράτη, του άλλου «Σούπερ Μάριο» Μόντι, από την κυβέρνηση πριν δέκα χρόνια από τον πρόεδρο Τζόρτζο Ναπολιτάνο. Πρώτα εξευτελίσθηκε εκλιπαρώντας ψήφους και στη συνέχεια αναγκάσθηκε από τις εξελίξεις να μείνει στο περιθώριο βουβός και περιμένοντας σε ποιου (άλλου) όνομα θα πέσει η μπίλια, ώστε να τον ψηφίσει στην προεδρία. Σημειωτέον ότι κομβικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για να βρεθεί μία χρυσή τομή, έτσι ώστε να συμφωνήσουν σε ένα, άλλο, όνομα για πρόεδρο τα κόμματα της δεξιάς και κεντροαριστερής παράταξης διαδραμάτισε ο στενός του συνεργάτης Τζάνι Λέτα (θείος του επικεφαλής του «αριστερού» Pd, Ενρίκο Λέτα). Εκείνος δηλ. που είχε βοηθήσει από την πρώτη στιγμή να ενσωματώσει ο Μπερλουσκόνι ό,τι απέμενε από την παλιά Χριστιανοδημοκρατία.
Από την άλλη, ο Ενρίκο Λέτα πήρε ένα θετικό αποτέλεσμα, κυρίως για το μέλλον, δηλαδή αποδεικνύοντας ότι η δεξιά παράταξη δεν είναι ικανή να συνεργασθεί ή να δείξει επαρκή συγκρότηση για να επιλύσει προβλήματα. Από τη μια η επιμονή της Μελόνι να διατηρηθεί η δεξιά ταυτότητα, από την άλλη η μνησικακία του Μπερλουσκόνι, που προτιμά να τινάξει στον αέρα και να διχάσει το ίδιο του το κόμμα μιας και δεν μπορεί να εκλεγεί αυτός, επιτρέποντας την επανεκλογή του Ματαρέλα, έβαλαν ταφόπλακα στη δεξιά συμμαχία όπως την ξέραμε μέχρι στιγμής. Εμφατικά το έθεσε άλλωστε αμέσως μετά την εκλογή κι ο Αντόνιο Ταγιάνι, ο οποίος ενδεχομένως να μετακινηθεί προς το κέντρο σε συνεργασία με τον Ματέο Ρέντσι. Κι είναι κυρίως αυτή η εν δυνάμει ανασύνθεση μίας «κεντρώας» συνιστώσας, που μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στις μελλοντικές εξελίξεις.
Οι μικρές δυνάμεις, από το Italia Viva του Ρέντσι, τα Coraggio Italia, Azione, +Europa, αλλά και το, συρρικνωμένο, Forza Italia του Μπερλουσκόνι, τα οποία έγιναν στόχος ένθεν κι ένθεν στις βολιδοσκοπήσεις για την προεδρική ονοματολογία, παρουσιάζονται πλέον ως βασικός παίκτης στις μελλοντικές κοινοβουλευτικές ισορροπίες, που θα απαιτηθούν για να ψηφισθούν μέτρα και να σχηματισθούν τάσεις επιρροής. Ιδίως όταν ο Ντράγκι κι η κυβέρνηση «των αξίων» του, έχει να αντιμετωπίσει μία τέτοια αναπάντεχη αλλαγή θυμικού από την πλευρά του οποιουδήποτε από τους κυβερνητικούς εταίρους , η οποία μπορεί να αποδειχθεί επιζήμια για το πολιτεύεσθαί του.
Προς το παρόν όμως ο Ντράγκι δεν έχει τέτοιο πρόβλημα: η διαδικασία και τα πεπραγμένα στην προεδρική εκλογή, απέδειξαν πως τα κόμματα έχουν απεμπολήσει τον βασικό τους αντιπροσωπευτικό ρόλο και δρουν με μόνο γνώμονα την εξασφάλιση του διαχειριστικού ρόλου των κρατικών αποφάσεων που δεν εξαρτώνται μάλιστα κι από αυτά.
Η επανεκλογή του Ματαρέλα σηματοδοτεί την πλήρη ήττα κι έκπτωση της πολιτικής: απέδειξε πως τα κόμματα έχουν πάψει όχι μόνον πια να εκπροσωπούν τη βάση, αλλά και να επιτελούν τη βασική τους λειτουργία μέσα στο Κοινοβούλιο. Προτίμησαν τη διαιώνιση μίας δοτής κυβέρνησης τεχνοκρατών, που αλλοιώνει το αποτέλεσμα κάθε κάλπης, αλλά και τη βούληση του λαού να προωθήσει εκείνη την πολιτική που θα είναι προς όφελός του και θα μπορεί να την εφαρμόζει. Τα κόμματα επέλεξαν την διατήρηση ενός συστήματος που βολεύει αυτά κι όχι την πολιτική που χρειάζεται η χώρα.
Η επιλογή του Ματαρέλα (που άλλωστε είναι κι ο υπεύθυνος για τον παρόντα εκλογικό νόμο, το Matarellum, που με την πλειοψηφική παράμετρο νοθεύει την απλή αναλογική και την κανονική εκπροσώπηση της λαϊκής βάσης) επικυρώνει τρανταχτά την επικράτηση της παρεμβατικής χρήσης του Συντάγματος απέναντι στην τυπική ισχύ του. Παγιώνει ως κανόνα τη διαρκή χρήση των εξουσιών του προέδρου να διορίζει πρωθυπουργούς, όταν τούτο αποτελεί την εξαίρεση και την κατάλυση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας – μέσα από την τεχνητή «συναίνεση» μίας κυβέρνησης εθνικής ενότητας γύρω από έναν μη εκλεγμένο πρωθυπουργό -, αλλοιώνοντας κι αποκλείοντας συνάμα το δικαίωμα προσφυγής στις κάλπες για να αλλάξει μία πολιτική. Ο Ματαρέλα με τον Ντράγκι από τον περασμένο χρόνο κι όπως επιβεβαιώνεται με την επανεκλογή του διασφαλίζουν την μετατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος σε απόλυτη δεσποτεία, δίκην προεδρικής πρωθυπουργίας για αρκετό καιρό ακόμη.
