Οι αντικειμενικές δυσκολίες της τουρκικής οικονομίας έκαναν την ανάγκη φιλοτιμία αναγκάζοντας, από το 2021, την κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να χαμηλώσει τη ρητορική της σε ό,τι αφορά τα ανοίγματα περιφερειακής αναθεωρητικής πολιτικής που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου δίχως ωστόσο να μην κάνει στην πράξη ούτε ένα βήμα πίσω.
Εάν δεν παρασυρθεί κανείς από κάποιους αναλυτές, που αρέσκονται σε «αναλύσεις» τύπου μαύρο-άσπρο, θα αντιληφθεί πως παρά την κατιούσα πορεία της τουρκικής λίρας και τα δεινά του δοκιμαζόμενου τουρκικού λαού που ζει σε μία παράλληλη κατάσταση αυτά που δοκιμάζουμε και εμείς στην Ελλάδα (άνοδο πληθωρισμού-έξαρση ακρίβειας, περαιτέρω συρρίκνωση των χαμηλών μισθών στο μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων, φτώχεια κλπ) η Τουρκία όχι μόνον δεν έχει «απομονωθεί» αλλά προωθεί τα γεωπολιτικά της συμφέροντα με διαφορετικό μανδύα.
Τουρκικά στρατεύματα σε Λιβύη, Συρία,Ιράκ
Έτσι, η κυβέρνηση Ερντογάν, διατηρεί παρά τις υποτιθέμενες «πιέσεις» της «διεθνούς κοινότητας» τα τουρκικά στρατεύματα στη Λιβύη και επιχειρεί τη νομιμοποίηση του σουρεαλιστικού τουρκολιβυκού μνημονίου αφενός αυξάνοντας την επιρροή της σε τμήμα της λιβυκής βουλής και αφετέρου πολιορκώντας επιχειρηματικά την Βεγγάζη της ανατολικής Λιβύης που θεωρείται «προπύργιο» των υποστηρικτών του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ και ο οποίος πλέον στην Άγκυρα δεν φαντάζει και τόσο «πραξικοπηματίας» όσο στο πρώιμο παρελθόν.
Η Τουρκία επίσης διατηρεί αμείωτα τα στρατεύματα που διατηρεί στη Βόρεια Συρία (με την ανοχή ΗΠΑ και Ρωσίας) προωθώντας την δημογραφική αλλαγή της περιοχής ώστε να αποτρέψει μεσοπρόθεσμα τη δημιουργία κουρδικού θύλακα στα σύνορά της.
Δεν σταματά επίσης ούτε τον κλεφτοπόλεμο με τους Κούρδους μαχητές του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ με τα τουρκικά αεροσκάφη (επανδρωμένα και μη) να εντείνουν κατά διαστήματα τις επιδρομές και σε αυτό το έδαφος γειτονικής της χώρας.
Είναι δε μάλλον περιττό να αναφερθούμε στις κλιμακούμενες απειλές της Άγκυρας έναντι Αθήνας και Λευκωσίας. Αυτές όχι μόνον συνεχίζονται (παρά τη λεγόμενη «απομόνωση» της Τουρκίας) αλλά και αυξάνονται απειλητικά με την παραμικρή αφορμή στη βάση ενός μεθοδευμένου, μακροπρόθεσμου σχεδίου…
Με δεδομένα τα ανωτέρω θα πρέπει να αξιολογήσουμε τις τελευταίες κινήσεις του Τούρκου Προέδρου μετά από το πρόσφατο ταξίδι του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το επικείμενο ταξίδι του Ισραηλινού ομολόγου του, Ισαάκ Χέρτζοκ στη Άγκυρα που φαίνεται πως θα γίνει πιθανώς στις 9 ή 10 Μαρτίου (σ.σ. δεν έχει δοθεί επισήμως συγκεκριμένη ημερομηνία ούτε από Ισραήλ, ούτε από Τουρκία).
Η επίσκεψη Ερντογάν στα Εμιράτα
Ο Τούρκος πρόεδρος λοιπόν ανταποδίδοντας την επίσκεψη που είχε δεχθεί τον περασμένο Νοέμβρη από τον διάδοχο του Άμπου Ντάμπι, Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ επισκέφθηκε τα ΗΑΕ την Δευτέρα και την Τρίτη (14 και 15 Φεβρουαρίου 2021). Στο πλαίσιο της πρώτης επίσκεψης που έκανε στα Εμιράτα από το 2013 ο Ερντογάν υπέγραψε 13 μνημόνια συνεργασίας σε πλειάδα τομέων όπως εκείνοι της Άμυνας, της υγείας, της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, της βιομηχανίας, της Γεωργίας, της Τεχνολογίας αιχμής, των Μεταφορών και τηλεπικοινωνιών και της μετεωρολογίας.
Επίσης υπέγραψαν:
- Κοινή Υπουργική Δήλωση για την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη Συνολική Συμφωνία Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης.
- Πρωτόκολλο συνεργασίας στον τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των επικοινωνιών.
- Πρωτόκολλο συνεργασίας στον τομέα των αρχείων πληροφοριών.
- Επιστολή πρόθεσης για έναρξη συναντήσεων για συνεργασία στην αμυντική βιομηχανία.
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έμεινε μόνον στις υπογραφές.
Απευθυνόμενος σε Εμιρατινούς επενδυτές στο Άμπου Ντάμπι προχώρησε σε δηλώσεις που έμοιαζαν να σφραγίζουν ένα νέο κεφάλαιο στις (έως πρότινος ταραγμένες) διμερείς σχέσεις τονίζοντας:
«Ο αμοιβαίος στόχος μας είναι να αναβαθμίσουμε τις διμερείς σχέσεις σε πολύ υψηλότερα επίπεδα σε όλους τους τομείς. Η Τουρκία παρέχει πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα για τους επενδυτές που αναζητούν εναλλακτικές σε τομείς παραγωγής που έχουν κέντρο την Ασία».
Οι εξελίξεις αυτές έχουν βέβαια ως πρόσφατη βάση τη συμφωνία ΗΑΕ-Τουρκίας του περασμένου Νοέμβρη για τη δημιουργία Κοινού Επενδυτικού Ταμείου με αποθεματικά 10 δις. δολάρια και την συμφωνία που ανακοίνωσαν τον περασμένο Ιανουάριο για συναλλαγματικές ανταλλαγές κεφαλαίων στα εθνικά τούς νομίσματα που ισοδυναμούν με πάνω από 5 δις. δολάρια.
Ωστόσο στην πραγματικότητα, η άνοιξη στις σχέσεις ΗΑΕ-Τουρκίας (μετά τη ρήξη που είχε επέλθει στις διμερείς σχέσεις με αφορμή την στήριξη που φέρεται πως πρόσφεραν τα Εμιράτα στην απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλη του 2016 στην Τουρκία), δεν θα μπορούσε να έρθει δίχως μία σειρά άλλων, προηγούμενων εξελίξεων που σχετίζονται και με τον στενό σύμμαχό της, Κατάρ.
Οι σχέσεις στην ευρύτερη περιφέρεια της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου ακολουθούν συχνά την αρχή των…συγκοινωνούντων δοχείων.
Η κρίσιμη σημασία της διακήρυξης Αλ Άουλα
Έτσι, το ξεπάγωμα των σχέσεων Τουρκίας-ΗΑΕ δεν θα μπορούσε να έρθει πριν την αναθέρμανση των σχέσεων ανάμεσα στις περισσότερες χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου με το Κατάρ έπειτα από τη διακήρυξη της Αλ Άουλα τον Ιανουάριο του 2021, μετά την σοβαρή κρίση που είχαν περάσει από τον Ιούνιο του 2017 (λόγω αντιτιθέμενων γεωπολιτικών συμφερόντων και σε συνάρτηση με το Ιράν).
Όταν λοιπόν πέρσι επήλθε η εξομάλυνση των σχέσεων του Κατάρ με τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και τις άλλες χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, άρχισε να λιώνει και ο πάγος στις σχέσεις της Τουρκίας χώρες της περιοχής. Πρώτα ήρθε η αναθέρμανση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία και ακολούθησε το τουρκικό «φλερτ» με τα ΗΑΕ.
Μόνον τότε κατέστη δυνατή η αναθέρμανση των σχέσεων ώστε να πραγματοποιηθεί τον Νοέμβρη του 2021 η επίσκεψη του Εμιρατινού Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ στην Τουρκία και η υπογραφή συμφωνιών αξίας πολλών δις. δολαρίων…
Οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ
Ωστόσο, την παράσταση αυτές τις μέρες δεν έκλεψε μόνο το ταξίδι του Ερντογάν στα Εμιράτα αλλά και η προσπάθεια αναθέρμανσης των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας μέσω του επικείμενου ταξιδιού του Ισραηλινού Προέδρου Ισάακ Χέρτζοκ στην Άγκυρα, κατά πάσα πιθανότητα στις 9 ή 10 Μάρτη (σ.σ. επισήμως δεν έχουμε ημερομηνία).
Αυτόν το σκοπό προετοιμάζει το τρέχον 48ωρο η επίσκεψη του εκπροσώπου Τύπου της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραχίμ Καλίν και του υφυπουργού Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ στο Ισραήλ καθώς εδώ και μήνες ξεδιπλώνεται μία τουρκική «επίθεση φιλίας» στο Ισραήλ έπειτα από την πιο σοβαρή κρίση που είχαν υποστεί οι διμερείς σχέσεις το Μάη του 2010 μετά την αιματηρή επέμβαση του ισραηλινού στρατού στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» (που επιχειρούσε το σπάσιμο του εμπάργκο στη Γάζα με αποτέλεσμα το θάνατο 10 Τούρκων ακτιβιστών) και τη νέα ένταση που δημιούργησαν οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου έναντι του Ισραήλ με αφορμή την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσα του Ισραήλ από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ τον Δεκέμβρη του 2017.
Η τουρκική επίθεση φιλίας τους τελευταίους μήνες ξεδιπλώθηκε με τα ακόλουθα «βήματα»:
- Τον περασμένο Νοέμβρη οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν ένα ζευγάρι Ισραηλινών τουριστών στην Κωνσταντινούπολη τάχα με την υποψία της κατασκοπείας. Ως διά μαγείας το θέμα έλυσε ο πρόεδρος Ερντογάν και οι Ισραηλινοί, μετά από μία ολιγοήμερη ταλαιπωρία, επέστρεψαν σπίτι τους αφού προηγήθηκαν τα προσωπικά ευχαριστήρια τηλεφωνήματα του Ισραηλινού προέδρου Ισαάκ Χέρτζοκ και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ προκαλώντας δυσαρέσκεια σε μεγάλο μέρος της ισραηλινής κοινής γνώμης.
- Τον Ιανουάριο του 2022 ο Ερντογάν αξιοποίησε ακόμη και το θάνατο της 97χρονης Αύρας Χέρτζοκ, μητέρας του Ισραηλινού ομολόγου του Ισαάκ Χέρτζοκ προκειμένου να τον συλλυπηθεί και να…τον προσκαλέσει με αυτή την αφορμή στην Τουρκία.
- Μία βδομάδα μετά ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου τηλεφώνησε στον Ισραηλινό ομόλογό του, Γιαίρ Λαπίντ, με αφορμή την ασθένεια του τελευταίου από κορονοϊό. Και σε αυτή την περίσταση, ο Τσαβούσογλου υπενθύμισε την ανοικτή πρόσκληση εξομάλυνσης διμερών σχέσεων και συνεργασίας. Με αυτόν τον τρόπο η τουρκική διπλωματία κατάφερε να ξεπαγώσει τις σχέσεις και να πραγματοποιηθεί η πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία των υπουργών Εξωτερικών Τουρκίας – Ισραήλ μετά από μία δεκαετία…
- Το διάστημα Ιανουάριος και Φεβρουάριος 2022 τουρκικά Πανεπιστήμια «πολιόρκησαν» ισραηλινά ΑΕΙ και άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα απευθύνοντας προσκλήσεις ακαδημαϊκής συνεργασίας.
Θα πρέπει βέβαια σε αυτό το σημείο να επισημάνουμε πως σε αντίθεση με τις «αναταράξεις» που υπέστησαν οι τουρκο-ισραηλινές πολιτικές και διπλωματικές σχέσεις, οι εμπορικές σχέσεις αμφοτέρων χωρών παραμένουν κραταιές και ανθηρές όσο ποτέ…
Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, περίπου έναν χρόνο από τις επικείμενες τουρκικές προεδρικές εκλογές (2023) και με δεδομένες τις σημαντικές δυσκολίες στην τουρκική οικονομία (με τον πληθωρισμό στο 48,7% και με τη λίρα να έχει χάσει το 48% της αξίας της τον τελευταίο χρόνο) σχεδόν…επιβλήθηκε η ώρα και για την αποκατάσταση των πολιτικών και διπλωματικών σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ.
Για αυτό και η διήμερη επίσκεψη των Ιμπραχίμ Καλίν και Σεντάτ Ονάλ δεν γίνεται μόνον ως ανταπόδοση στην επίσκεψη που έκανε (σχεδόν εν κρυπτώ…) τον περασμένο Δεκέμβρη ο γενικός διευθυντής του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, Αλόν Ουσπίζ (Alon Ushpiz) αλλά και διότι για την Άγκυρα είναι απολύτως κρίσιμο να πετύχει το επικείμενο ταξίδι του Ισραηλινού προέδρου για μία σειρά λόγους.
Γιατί θέλει η Άγκυρα την αναθέρμανση των σχέσεων με το Ισραήλ
Μεταξύ άλλων διότι η Τουρκία έχει ανάγκη και το ισραηλινό φυσικό αέριο όχι μόνον για να καλύψει τις μεγάλες ανάγκες της τουρκικής οικονομίας αλλά και για να πετύχει την αποτροπή του σχεδίου δημιουργίας του αγωγού φυσικού αερίου East Med.
Το non paper του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών κατά της δημιουργίας του αγωγού East Med που δημοσιοποιήθηκε από ελληνικές φιλοκυβερνητικές εφημερίδες στις αρχές του περασμένου Ιανουαρίου δεν είναι αρκετό για την Άγκυρα. Εκκρεμεί η (πολύ περισσότερο βαρύνουσα) μελέτη βιωσιμότητας του έργου από την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία (σε πρόσφατη επικοινωνία του Κοσμοδρομίου με την αντιπροσωπείας της στην Αθήνα) έχει ξεκαθαρίσει πως δεν έχει μεταβάλλει κατ’ ελάχιστον τη στάση της σε ό,τι αφορά το θέμα. Τουλάχιστον έως σήμερα.
Συνεπώς μία στενή ισραηλινο-τουρκική ενεργειακή συνεργασία θα ήταν ιδανική για να ματαιωθεί το σχέδιο του αγωγού και να καταστεί η Τουρκία εναλλακτικός ενεργειακός κόμβος για τον ανεφοδιασμό της Ευρώπης (ζημιώνοντας και εξασθενώντας τον ανάλογο ρόλο που θα μπορούσαν να παίξουν Ελλάδα και Κύπρος).
Η αναθέρμανση στις σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας αφορά και τα ευρύτερα ενεργειακά σχέδια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου. Το Ισραήλ δεν είναι ικανοποιημένο από το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο με την έννοια ότι μπορεί να περιορίσει μεσοπρόθεσμα τις μπίζνες στην περιοχή και να δημιουργήσει επισφαλή κατάσταση για τα ισραηλινά και τα φιλικά προς το Ισραήλ πολυεθνικά ενεργειακά και ναυτιλιακά συμφέροντα. Είναι σαφές ότι η Τουρκία θα επιχειρήσει να καθησυχάσει αυτούς τους φόβους προσφέροντας (έως και παράτολμα) ανταλλάγματα.
Παλιότερες βάσεις ενεργειακής συνεργασίας Ισραήλ-Τουρκίας
Η τουρκο-ισραηλινή ενεργειακή συνεργασία δεν στερείται βάσης. Ίσα-ίσα. Τον Οκτώβριο του 2016, ο Ισραηλινός τότε υπουργός Ενέργειας Γιουβάλ Στάινιτς και ο Τούρκος ομόλογός του Μπεράτ Αλμπαϊράκ είχαν συζητήσει την οικονομική και πιθανώς ενεργειακή συνεργασία με λεπτομέρειες.
Ειδικότερα είχαν συζητήσει την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου στην Τουρκία και πιθανώς στην Ευρώπη. Οι Τούρκοι είχαν επίσης διεκδικήσει να φτιάξουν (με την άδεια των Ισραηλινών) σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Τζενίν της Δυτικής Όχθης και στη Λωρίδα της Γάζας ώστε να προβάλλουν το φιλο-παλαιστινιακό τους προφίλ στον αραβικό κόσμο και να προωθήσουν τα νέο-οθωμανικά ηγεμονικά σχέδια.
Είναι λογικό πως η εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ θα διευκολύνει παράλληλα και τα σχέδια της Άγκυρας για ακόμη πιο ενεργό παρουσία στην Ιερουσαλήμ και στους ιερούς τόπους του Ισλάμ με πρώτο το τέμενος Αλ Άκσα.
Ωστόσο για να γίνει κάτι τέτοιο με την ανοχή του Ισραήλ θα πρέπει να ικανοποιηθούν ορισμένες απαιτήσεις με πρώτη την «έξωση» των ηγετικών στελεχών της παλαιστινιακής ισλαμικής οργάνωσης Χαμάς από την Τουρκία και τον τερματισμό της σθεναρής τουρκικής πολιτικής και οικονομικής στήριξης σε αυτήν.
Θα πρέπει επίσης η Τουρκία (κατά Ισραηλινούς αναλυτές) να σταματήσει τις επικρίσεις που κάνει σε μουσουλμανικές και αραβικές χώρες για τις συμφωνίες του Αβραάμ που εξασφαλίζουν την ομαλοποίηση των σχέσεών τους με το Ισραήλ. Είναι άραγε η Τουρκία διατεθειμένη να πράξει κάτι τέτοιο ή έστω να κάνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση;
Είναι πιθανό εάν συνυπολογίσει κανείς τις «περιπέτειες» της τουρκικής οικονομίας και τις ευρύτερες γεωπολιτικές και ενεργειακές επιδιώξεις του τουρκικού πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου (που θα ήταν καλό να μην συγχέεται με την περίπτωση του νυν προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν).
Όπως και να έχει το πράγμα, όλα τα παραπάνω γνωρίζουν εξίσου καλά (για την ακρίβεια πολύ καλύτερα…) Ισραηλινοί αξιωματούχοι και εμπειρογνώμονες.
Ο πρόεδρος του ισραηλινού Ινστιτούτου Στρατηγικής και Ασφάλειας Ιερουσαλήμ,(JISS), Εφραίμ Ινμπάρ στις 15/2/22, τόνιζε με άρθρο του στους Τάιμς του Ισραήλ πως η χώρα του «θα πρέπει να αντισταθεί» στις (σ.σ. τουρκικές) προσπάθειες να εξασθενήσει το τρίγωνο συνεργασίας με την Ελλάδα και την Κύπρο. Το τριμερές μπλοκ έχει ενισχυθεί με τη συμμετοχή της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων με επιδιώξεις ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Με τον τρόπο αυτό ο Ινμπάρ τόνιζε ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει το Ισραήλ να αποδυναμώσει τη στρατηγική συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο για χάρη της Τουρκίας, όσο και εάν τα οικονομικά συμφέροντα ευνοούν κάτι τέτοιο. Και αυτό γιατί κατά τη γνώμη του Εφραίμ Ινμπάρ (και άλλων αναλυτών) το μείζον στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι τα οικονομικά αλλά τα μακροπρόθεσμα γεωπολιτικά οφέλη του Ισραήλ.
Ενδεχομένως αυτό το μήνυμα να επιχειρηθεί να σταλεί προς διάφορες κατευθύνσεις με μία επικείμενη επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου Ισαάκ Χέρτζοκ προς την Ελλάδα, που κατά διπλωματικές πηγές, αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις 24 Φεβρουαρίου και στη συνέχεια στην Κύπρο στις 2 Μαρτίου, ώστε να προηγηθούν για συμβολικούς (και όχι μόνον) λόγους της επίσκεψής του στην Τουρκία αργότερα το Μάρτιο.
Κοντός ψαλμός…αλληλούια!
