Η σύρραξη στην Ουκρανία απασχολεί ιδίως την Ευρώπη στον ορίζοντα του διαφαινόμενου στρατιωτικού ανταγωνισμού, της ανθρωπιστικής και προσφυγικής έκτακτης ανάγκης και της ενεργειακής κρίσης. Για την ΕΕ η ρωσική εισβολή αφορά αποκλειστικά την κατοχή εδαφών και τον έλεγχο των ενεργειακών διαδρόμων που ενδιαφέρουν το Κρεμλίνο. Μόνο που σε αυτή την ανάλυση απουσιάζει ακόμη μία λεπτομέρεια, που από τον πόλεμο της Κριμαίας το 2014 αποτελούσε ένα σημαντικό επίδικο ζήτημα για τη Μόσχα: τον έλεγχο των υδάτινων πόρων στην περιοχή. Έναν στόχο, που για τη Ρωσία αποτελούσε ένα σημαντικό επίδικο ζήτημα από το 2014 όταν κατάφερε να καταλάβει και να ανακτήσει τη στρατηγικής σημασίας Διώρυγα της Βορείου Κριμαίας.
Η υδρική ένδεια και το πρόβλημα της υδροδότησης της Κριμαίας αποτελούσε πάντα ένα μεγάλο πρόβλημα και η κατασκευή της σημαντικής αυτής διώρυγας αποτελούσε κι αποτελεί ένα έργο με τεράστια σημασία, ιδίως στη σημερινή γεωπολιτική διαίρεση της μετασοβιετικής Ουκρανίας, για όποιον την ήλεγχε. Η διώρυγα κατασκευάσθηκε από τους Σοβιετικούς για να ποτίζει την Κριμαία με τα νερά του ποταμού Δνείπερο, που εκβάλλει στην Ουκρανία και τη χωρίζει στα δύο. Η Κριμαία τότε ήταν μέρος της ρωσικής επικράτειας εντός της Σοβιετικής Ένωσης των Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, μέχρις ότου το 1954 ο Νικίτα Χρουστσόφ τη μετέφερε στη Σοβιετική Δημοκρατία της Ουκρανίας, η οποία παρέμενε ωστόσο ακόμα μέρος της ευρύτερης Σοβιετικής Ένωσης. Η κατασκευή της Διώρυγας της Βορείου Κριμαίας ξεκίνησε το 1957. Ο κύριος όγκος του έργου πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1961 και 1971, με τη συμμετοχή περίπου 10.000 «εθελοντών» από την Komsomol, την οργάνωση νεολαίας του ΚΚΣΕ.
Η τεράστια τούτη πλωτή οδός (εξόν από υδραγωγός) αποτέλεσε ακόμη μία απόδειξη (κι επίδειξη) του ιδεώδους για τη σοβιετική υπεροχή κι αποφασιστικότητα στη μάχη του ανθρώπου να λυγίσει τους φυσικούς κανόνες για την ευημερία του. Επίσης φανέρωνε το μεγαλείο της θέλησης του Κομμουνιστικού Κόμματος να φροντίζει για τους λαούς, ακόμη και με τον σχεδιασμό μεγαλεπήβολων έργων. Η διώρυγα άρδευσε την άνυδρη στέπα της εσχατιάς αυτής του σοβιετικού κράτους στον Εύξεινο Πόντο. Εκείνη που ήταν κάποτε μία άγονη χερσόνησος, μετατράπηκε γοργά σε έναν εύφορο τόπο, με σημαντική γεωργική παραγωγή και με ονομαστά αμπέλια, που παρήγαγαν καλής ποιότητας κρασί.
Η διώρυγα αυτή, της οποίας η κύρια διαδρομή καλύπτει 402 χλμ, παράλληλα τροφοδοτεί ένα τεράστιο δίκτυο από λεκάνες απορροής και μικρότερα φρέατα, έχει μεταμορφώσει δραστικά τα μεσόγεια της χερσονήσου και της ηπειρωτικής χώρας, ιδιαίτερα τους εύφορους ορυζώνες της. Για την τότε Σοβιετική Ρωσία κατέγραψε ένα θρίαμβο για τη μηχανική εκτέλεση του έργου, που σε μέγεθος συναγωνιζόταν την κατασκευή του κύριου σιδηροδρόμου Βαϊκάλης -Αμούρ μήκους 4.324 χιλιομέτρων. Για δεκαετίες τροφοδοτούσε την Κριμαία με νερό, ακόμη και μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Το κανάλι χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο για τη γεωργία και την ιχθυοκαλλιέργεια, αλλά και ως πηγή καθαρού νερού για τις κοινότητες της Κριμαίας.
Έπειτα από την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία το 2014, το κανάλι μετατράπηκε αυτόχρημα σε μία διαρκή εστία διασυνοριακών συγκρούσεων. Η Ουκρανία απέκλεισε τη διώρυγα, κατασκευάζοντας ένα χωμάτινο φράγμα κοντά στο σημείο όπου διασχίζει τον Ισθμό του Περεκόπ, που χωρίζει τη χερσόνησο της Κριμαίας από την ηπειρωτική χώρα. Οι Ουκρανοί ισχυρίσθηκαν ότι αποφάσισαν να κλείσουν τη Διώρυγα μόνο επειδή οι ρωσικές αρχές δεν πλήρωναν για την παροχή νερού. Από την πλευρά τους, οι Ρώσοι υπογράμμιζαν τον εκδικητικό χαρακτήρα της εν λόγω ενέργειας, που στόχο είχε να στραγγαλίσει υδρικά την Κριμαία, ως αντίποινα για την απόσχιση των δημοκρατιών του Ντονμπάς, που υποστήριζε η Μόσχα. Εάν η Ρωσία στον ακήρυχτο τούτο πόλεμο είχε την στρατιωτική υπεροχή, η Ουκρανία είχε «το μαχαίρι για να κόψει το πεπόνι», όσον αφορά την τροφοδοσία της Κριμαίας σε νερό, οικοδομώντας αυτό που στη διεθνή ορολογία ονομάζεται «Υδρο-ηγεμονία». Η Ρωσία, ναι μεν είχε προσαρτήσει την περιοχή όμως το τίμημα που πλήρωνε για την διατήρησή της αποδεικνυόταν πολύ ακριβό.
Όπως διαπιστώνουν ακόμη και διεθνείς οργανισμοί διακόπηκε η ροή που ικανοποιεί περί το 85% των αναγκών της Κριμαίας σε νερό, με αποτέλεσμα δύο εκατομμύρια άνθρωποι να υποφέρουν από τούτην την έλλειψη. Παράλληλα, η περιοχή βίωνε από το 2014 μία άλλη ασφυκτική πίεση, όσον αφορά την ενέργεια αφότου μια ουκρανική παραστρατιωτική ομάδα ανατίναξε πυλώνες ρεύματος , αφήνοντας την Κριμαία να βασίζεται σε γεννήτριες ντίζελ. Επιπλέον, τα τελευταία οκτώ χρόνια, πολλοί Ρώσοι πολίτες έχουν μετεγκατασταθεί στην Κριμαία, στο πλαίσιο μιας πολιτικής αποικισμού κι ενίσχυσης της ρωσόφωνης παρουσίας στην περιοχή, με αποτέλεσμα οι ανάγκες για φυσικούς πόρους να είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Χωρίς τους υδάτινους πόρους της Διώρυγας, η καλλιεργήσιμη γη της Κριμαίας έχει συρρικνωθεί: από 130.000 εκτάρια το 2013 (ήδη ένα κλάσμα από τα τεράστια επίπεδα καλλιεργήσιμων εδαφών στη σοβιετικής εποχή, λόγω της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας που σάρωσε την πρώην ΕΣΣΔ ), σε μόλις 14.000 το 2017. Το αποτέλεσμα από αυτήν την εξαναγκασμένη έλλειψη τα χωράφια στην Κριμαία έχουν μετατραπεί σε μία Τ.Σ.Ελιοτική «Έρημη Χώρα», κι οι κάτοικοί της αναγκάζονταν να προμηθεύονται νερό με το δελτίο.
Προκειμένου να αντιμετωπισθεί η ενεργειακή κι υδρική κρίση στην Κριμαία, οι ρωσικές αρχές από το 2017 και σε συντονισμό με την τοπική κυβέρνηση της Κριμαίας, έχουν κατασκευάσει μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς, νέα πηγάδια, εκτρέπουν τοπικές πηγές νερού και κατασκεύασαν μια γέφυρα από τη Ρωσία στη χερσόνησο για τη μεταφορά τροφίμων και αγαθών. Οι δε γεωργικές καλλιέργειες αναπροσαρμόσθηκαν σε είδη που απαιτούν λιγότερη άρδευση. Κι ενώ το επισιτιστικό πρόβλημα και η ενεργειακή ανεπάρκεια επιλύθηκαν, έστω και προσωρινά, εν τούτοις η ανασφάλεια στο νερό παρέμεινε.
Οι αποτυχημένες προσπάθειες της Ρωσίας να βρει εναλλακτικούς υδάτινους πόρους οδήγησαν και πάλι σε περιορισμούς κατανάλωσης και δελτία στο νερό κατά τη διάρκεια της μεγάλης ξηρασίας του 2020, που ούτε καν οι χιονοπτώσεις του επόμενου χειμώνα κατόρθωσαν να ισοσταθμίσουν. Το νερό μεταφερόταν με υδροφόρες κατά μήκος της νέας γέφυρας, που κατασκευάσθηκε στα στενά του Κερτς και κόστισε 3,7 δισεκ. δολάρια. Το ξεδίψασμα της Κριμαίας κόστισε πολλά χρήματα στη Ρωσία και την ανάγκασε σε μια έκτακτη παρέμβαση ύψους 680 εκατομμυρίων δολαρίων. Όμως, βαθμηδόν, οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων και η διεθνής απομόνωση λόγω των δυτικών κυρώσεων, αλλά κυρίως η έλλειψη νερού υπονόμευε διαρκώς την πίστη των κατοίκων της Κριμαίας στην υπόσχεση του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για μια καλύτερη ζωή για την περιοχή υπό ρωσική κυριαρχία, όπως επίσης και τη δημοτικότητά του μεταξύ των ντόπιων.
Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μία από τις πρώτες ενέργειες που ανέλαβαν οι ρωσικές δυνάμεις κατά την εισβολή στην Ουκρανία, ήδη από την πρώτη μέρα στις 24 Φεβρουαρίου, ήταν η ανατίναξη του φράγματος, επιτρέποντας στο νερό να ρέει πίσω στην Κριμαία και στη συνέχεια να διασφαλίσει τον έλεγχο των εδαφών που αφορούν τη ροή της διώρυγας. Και για τον λόγο τούτο η κατάληψη της Νήσου των Φιδιών -που τόσο απασχόλησε στις αρχές του πολέμου τα μέσα ενημέρωσης- είχε τέτοια στρατηγική σημασία, καθώς δέσποζε ως προκεχωρημένο φυλάκιο κι εξασφάλιζε τον έλεγχο της περιοχής της υδρικής λεκάνης της Καχόβκα.
Η περίπτωση της Κριμαίας αποδεικνύει τη σημασία του ελέγχου των υδάτινων πόρων στις μελλοντικές γεωπολιτικές συγκρούσεις. Ήδη οι ΗΠΑ έχουν αναθέσει στην Ευρώπη να διασφαλίσει την υδρική ασφάλεια, ενώ το πρόβλημα της κατακράτησης τν υδρικών πόρων κι παρεμπόδιση της ελεύθερης ροής προκαλεί από χρόνια κρίσεις στη Μέση Ανατολή.
Την ώρα που όλοι ανησυχούμε για το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, την επισιτιστική κρίση, τα δεινά της Πανδώρας που ξεχύνονται από το Κουτί της Ουκρανίας, η υδροπολιτική πτυχή της σύρραξης τούτης αποκαλύπτει πόσο σημαντική θα είναι στο μέλλον και η γεωπολιτική του νερού. Αυτή η πλευρά των ανταγωνισμών, που αφορά την πολιτική, κοινωνική και οικονομική δυναμική που σχετίζεται με τη διαχείριση και τη χρήση των υδατικών πόρων και συχνά αποτελεί το κινούν αίτιο για μία πιθανή σύγκρουση ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερα κράτη.
