Τελικά, αυτό που πριν 12 χρόνια φάνταζε σχεδόν εξωπραγματικό το είδαμε να συμβαίνει χτες, 19 Μαΐου 2023, στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας κατά την 32η σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου: Ο Σύρος Πρόεδρος Μπασάρ Άσαντ, που βαλλόταν σχεδόν πανταχόθεν στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά, όχι μόνον επιβίωσε σωματικά, όχι μόνον παρέμεινε στο αξίωμά του ακλόνητος επί μία 12ετία αντιμετωπίζοντας τις στρατιωτικές επιδρομές των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, αλλά επέστρεψε ως αδιαμφισβήτητος νικητής.
Ο Άσαντ συμμετείχε στη σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου στην Τζέντα σαν ίσος μεταξύ ίσων ανάμεσα στους περισσότερους από τους ηγέτες των 22 χωρών-μελών του οργανισμού μολονότι αμφισβητήθηκε και πολεμήθηκε όσο λίγοι στην ευρύτερη περιοχή.
Ο μόνος που απέφυγε να τον χαιρετίσει και να κάνει χειραψία μαζί του ήταν ο Εμίρης του Κατάρ, Σεΐχης Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι που έφυγε απότομα από τη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου αντιστεκόμενος στις πιέσεις του Σαουδάραβα πρωθυπουργού και πρίγκηπα διαδόχου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, να σταθούν έστω δίπλα-δίπλα για μία φωτογραφία…
Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο πως ο Άσαντ δε θα άντεχε αυτά τα 12 σκληρά και αδυσώπητα χρόνια μόνος, ούτε θα συμμετείχε την Παρασκευή στη 32η σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου. Η επιλογή συμμάχων που στάθηκαν πλάι του σε πολύ κρίσιμες στιγμές λόγω της σύγκλισης ευρύτερων γεωπολιτικών συμφερόντων υπήρξε καταλυτική.
Επιλογή συμμάχων – κλειδιά
Ιδιαίτερα καίριος αποδείχθηκε ο ρόλος της Ρωσίας που προχώρησε σε (όπως αποδείχθηκε σωτήρια) στρατιωτική επέμβαση το Σεπτέμβριο του 2015 με πρόσκληση του ίδιου του Σύρου Προέδρου. Σημαντικός ήταν στρατιωτικά και ο ρόλος των (άρτια εκπαιδευμένων στρατιωτικά) Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης απέναντι στους ισλαμοφασίστες τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» και της Αλ Κάιντα με κεντρικό πρόσωπο τον σπουδαίο στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί ώσπου δολοφονήθηκε από τις ΗΠΑ, με εντολή Ντόναλντ Τραμπ, τον Ιανουάριο του 2020 (ακριβώς επειδή ήταν για αυτούς ανυπέρβλητο εμπόδιο στα σχέδιά τους).
Αδιαμφισβήτητος ήταν επίσης ο ρόλος υπέρ της Συρίας της λιβανέζικης σιιτικής Χεζμπολάχ και του λιβανικού στρατού που κατόρθωσε να διώξει από τα σύνορά του τους τζιχαντιστές που «έσπρωχνε» προς τη μεριά του (στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 2000) ο ισραηλινός στρατός δίχως να κρύβει ούτε την παροχή εξοπλισμού στους τζιχαντιστές ούτε και την περίθαλψη που τους παρείχε σε ισραηλινά νοσοκομεία των κατεχόμενων Υψιπέδων του Γκολάν.
Ο Άσαντ δεν ήταν λοιπόν μόνος, αλλά ούτε και «τυχερός» καθώς παρέμενε όρθιος καταβάλλοντας τεράστιο τίμημα. Απεδείχθη, από την άλλη, «μετρ» στον μαραθώνιο πόλεμο που εξαπέλυσαν οι γεωπολιτικοί αντίπαλοι εναντίον του, πληρώνοντας βεβαίως βαρύτατο τίμημα τόσο ο ίδιος όσο και ο υπερήφανος συριακός λαός. Η Συρία, στο μεγαλύτερο μέρος καταστράφηκε. Το έργο της ανοικοδόμησης φαντάζει σήμερα τιτάνιο, ιδιαίτερα μετά το τελευταίο πλήγμα που κατάφερε ο καταστροφικός σεισμός της 6ης Φεβρουαρίου 2023.
Η «κατάρα του Άσαντ»
Από την έναρξη του πολέμου στη Συρία, τον Μάρτιο του 2011, ως σήμερα, άλλαξαν στο διάβα του χρόνου πολλοί ηγέτες, πρωθυπουργοί και υπουργοί Εξωτερικών μεγάλων δυνάμεων. Κάποιοι από αυτούς, αν όχι οι περισσότεροι, έσβησαν σαν διάττοντες και μη αστέρες κάνοντας πολλούς να μιλούν για την περιβόητη «κατάρα του Άσαντ» που «εξαφάνισε» από την πολιτική σκηνή τους περισσότερους από όσοι έλεγαν «ο Άσαντ πρέπει να φύγει!».
Κάνοντας έναν πρόχειρο «απολογισμό», ο Άσαντ έμεινε βλέποντας πολλούς άλλους να φεύγουν. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν:
- Δύο πανίσχυροι Αμερικανοί Πρόεδροι (Μπαράκ Ομπάμα, Ντόναλντ Τραμπ δίχως να αποκλείεται ο τρίτος της «παρέας» να γίνει ο νυν Τζο Μπάιντεν) και οκτώ υπουργοί Εξωτερικών: Χίλαρι Κλίντον (Ιανουάριος 2009-Φεβρουάριος 2013), Τζον Κέρι (Φεβρουάριος 2013-Ιανουάριος 2017), Τόμας Σάνον (20 Ιαν.2017-1η Φεβρ.2017),Ρεξ Τίλερσον (1η Φεβρουαρίου 2017-31 Μαρτίου 2018), Τζον Σάλιβαν (1η Απριλίου 2018-26 Απριλίου 2018), Μάικ Πομπέο (26 Απριλίου 2018-20 Ιαν.2021), Ντάνιελ Μπένετ Σμιθ (20 Ιαν.2021-26 Ιαν.2021), Άντονι Μπλίνκεν (26 Ιαν. 2021 ως σήμερα).
- Τρεις Γάλλοι Πρόεδροι Νικολά Σαρκοζί (2007-2012ο οποίος προ ημερών καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης με «βραχιολάκι») , Φρανσουά Ολάντ (2012-2017), Εμανουέλ Μακρόν (2017 ως σήμερα).
- Πέντε Βρετανοί πρωθυπουργοί Ντέιβιντ Κάμερον (2010-15), Τερέζα Μέι (Ιούλιος 2016-Μάιος 2019), Μπόρις Τζόνσον (Ιούλιος 2019 – Σεπτέμβριος 2022), Λιζ Τρας (Σεπτέμβριος 2022-Οκτώβριος 2022), Ρίσι Σούνακ (Οκτώβριος 2022 ως σήμερα).
- Δύο Γερμανοί Καγκελάριοι: Άγγελα Μέρκελ (2005-2021), Όλαφ Σολτς (2021 ως σήμερα).
- Τρεις Τούρκοι πρωθυπουργοί: Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (Μάρτιος 2007-Αύγουστος 2014), Αχμέτ Νταβούτογλου (Αύγουστος 2014-Μάΐος 2016), Μπιναλί Γιλντιρίμ (Μάιος 2016-Ιούιλος 2018) και δύο Πρόεδροι: Αμπντουλάχ Γκιουλ (2007-2014), Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (2014 ως σήμερα).
- Τέσσερις Αιγύπτιοι Πρόεδροι: Μοχάμεντ Χουσείν Ταντάουι (Φεβρ.2011-Ιούνιος 2012), Μοχάμεντ Μόρσι (Ιούνιος 2012-Ιούλιος 2013), Άντλι Μανσούρ (Ιούιος 2013-Ιούνιος 2014), Αμπντέλ Φατάχ Σίσι (Ιούνιος 2014-ως σήμερα).
- Δύο εμίρηδες στο Κατάρ: Ο Σείχης Χάμαντ ιμπν Χαλίφα αλ Θάνι (1995–2013) και ο νυν Ταμίμ μπιν Χάμαντ αλ Θάνι (Ιούνιος 2013 ως σήμερα).
Μέσα σε αυτά τα 12 χρόνια και λίγο πριν μπει (εκτός απροόπτου) ο τελειωτικός επίλογος του πολυετούς, καταστροφικού πολέμου που ρήμαξε τη χώρα και σκόρπισε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα εκατομμύρια Σύρους πολίτες, δεν ξεχνάμε μία από τις πραγματικά βαθιές αιτίες που προκάλεσε το αιματοκύλισμα και η οποία δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τα παραμύθια Αμερικανών και Ευρωπαίων περί «δημοκρατίας», παρά τα αντικειμενικά λάθη των πρώτων χρόνων της κυβέρνησης του Σύρου ηγέτη: Η βασική αιτία ήταν η αντίθεσή του στον αγωγό Κατάρ-Τουρκίας που θα εφοδίαζε με φυσικό αέριο τις αγορές της Ευρώπης όπως τον παρουσίασε ο πατέρας του νυν Καταριανού Εμίρη το 2009 σε συνεννόηση με την Τουρκία και τις ΗΠΑ.
Η βασική αιτία ήταν η αντίθεσή του στον αγωγό Κατάρ-Τουρκίας που θα εφοδίαζε με φυσικό αέριο τις αγορές της Ευρώπης όπως τον παρουσίασε ο πατέρας του νυν Καταριανού Εμίρη το 2009 σε συνεννόηση με την Τουρκία και τις ΗΠΑ.
O πόλεμος των αγωγών, πριν τον πόλεμο…
Τι είχε συμβεί τότε;
Τον Μάρτιο του 2008 η Ελβετία και το Ιράν αποφάσισαν να προχωρήσουν στο σχέδιο δημιουργίας του λεγόμενου «Περσικού Αγωγού» φυσικού αερίου που θα ξεκινούσε από το Ιράν και μέσω Τουρκίας θα πέρναγε στην Ευρώπη, μειώνοντας το κόστος ενέργειας σε βάρος των εφοπλιστικών συμφερόντων αλλά και το μερίδιο των αγορών στις οποίες πωλούσαν παράλληλα άλλες χώρες του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία.
Η αντίδραση των ΗΠΑ ήταν άμεση και οι πιέσεις τέτοιου μεγέθους που ανάγκασαν την ελβετική εταιρεία ενέργειας Elektrizitätsgesellschaft Laufenburg να ματαιώσει τα σχέδια τον Οκτώβριο του 2010, οπότε η κυβέρνηση της Ελβετίας «συμμορφώνεται» και επιβάλλει και αυτή εμπάργκο στο Ιράν με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί το σχέδιο δημιουργίας του αγωγού.
Ένα χρόνο πριν, το 2009, το Κατάρ, σε συνεννόηση με την Τουρκία και τους Αμερικάνους, παρουσιάζει το δικό του ανταγωνιστικό σχέδιο για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου από το Κατάρ που θα περνούσε από την Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, τη Συρία και την Τουρκία και από εκεί στις αγορές της Ευρώπης.
Ωστόσο τα σχέδια του Κατάρ και των ΗΠΑ για αυτό τον «εναλλακτικό» αγωγό που θα περνούσε μέσω Συρίας και Τουρκίας προσκρούει στην αντίδραση του Σύρου Προέδρου που είχε αναλάβει τα ηνία της χώρας από το 2000. Ο Μπασάρ αλ-Ασαντ, απορρίπτει τα σχέδια κατασκευής του καταριανού αγωγού αρχίζοντας παζάρι με το Ιράν και το Ιράκ προκειμένου να φτιαχτεί ο λεγόμενος «Ισλαμικός Αγωγός», μήκους 6.000 χιλιομέτρων και κόστους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο αγωγός αυτός θα ξεκινούσε από το Ιράν, θα περνούσε από το Ιράκ και την Συρία και θα κατέληγε στον Λίβανο. Από εκεί, μέσω υποθαλάσσιου αγωγού που θα διασχίζει τη Μεσόγειο μέχρι την Ελλάδα, το φυσικό αέριο θα έφθανε στις αγορές της Ευρώπης.
Το σχέδιο του «Ισλαμικού Αγωγού» προέβλεπε την ολοκλήρωσή του το 2018. Εννοείται πως αυτό δεν συνέβη ποτέ καθώς με την έναρξη της αμφιλεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης» στην Τυνησία τον Δεκέμβριο του 2010 και την εξάπλωση εξεγέρσεων τάχα «δημοκρατικών» σε χώρες της περιοχής με αλλαγές και ανατροπές κυβερνήσεων πιο αρεστών στη Δύση, είδαμε να ανάβουν οι φωτιές του καταστροφικού πολέμου στη Συρία το Μάρτιο του 2011.
Η αξιοποίηση της δυσαρέσκειας ενός μεγάλου μέρους του συριακού λαού από αντιλαϊκές πολιτικές των πρώτων χρόνων της κυβέρνησης του Μπασάρ Άσαντ από ξένες δυνάμεις συνέβαλε στα δεινά των σφοδρών μαχών που εξώθησαν στο δρόμο της προσφυγιάς εκατομμυρίων Σύρων, σκορπίζοντας πολλούς σε Τουρκία, Ιορδανία, Λίβανο αλλά και Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία, κ.α.
Από το 2011 ως και το 2016, οι ρευστές συμμαχίες και «συνεργασίες» ξένων δυνάμεων με τζιχαντιστές, αντικαθεστωτικούς και μισθοφόρους κάθε λογής άλλαξαν, σταμάτησαν ή αναδιαμορφώθηκαν. Η καθοριστική (για την έκβαση του πολέμου) έναρξη της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης τον Σεπτέμβριο του 2015 ανάγκασε μέσα σε ένα μήνα, τον Οκτώβριο του 2015, τις ΗΠΑ να συστήσουν τη λεγόμενη «διεθνή συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους» και να χρησιμοποιήσουν τους τζιχαντιστές που οι ίδιες δημιούργησαν σαν ένα πολύ βολικό «επιχείρημα» για την έναρξη σφοδρών στρατιωτικών επεμβάσεων στο συριακό έδαφος. Η απελευθέρωση της Ράκκα, 17 Οκτώβρη 2017, που γίνεται πάνω στα πτώματα δεκάδων χιλιάδων αμάχων που σκοτώθηκαν από τις βόμβες των ΗΠΑ, της ΕΕ και των συμμάχων τους σημαίνει την αρχή του τέλους για τους περισσότερους από τους αντιπάλους του Άσαντ.
Το λιώσιμο του πάγου
Τον Δεκέμβριο του 2018 ο Σουδανός δικτάτορας Ομάρ Μπασίρ (λίγους μήνες πριν την ανατροπή του ιδίου τον Απρίλιο του 2019) γίνεται ο πρώτος ξένος ηγέτης που επισκέπτεται τη Δαμασκό σημαίνοντας το «εναρκτήριο λάκτισμα» μίας μακράς παρασκηνιακής διαπραγμάτευσης που οδηγεί σταδιακά στην αναθέρμανση των σχέσεών του με τις περισσότερες αραβικές χώρες.
Στο μεσοδιάστημα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) ακολουθούν τη δική τους ανεξάρτητη πολιτική από εκείνες των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας, γυρίζοντας επίσης την πλάτη στα τότε σχέδια του Ντόναλντ Τραμπ για «αραβικό ΝΑΤΟ» σε βάρος του Ιράν.
Το άνοιγμα της εμιρατινής πρεσβείας τον Δεκέμβριο του 2018 μετά από περίπου οκτώ χρόνια απουσίας βρίσκει μιμητές καθώς σύντομα το ίδιο πράττουν και άλλες, μικρότερες χώρες του Κόλπου.
Στο φόντο της αλλαγής των γεωπολιτικών προτεραιοτήτων των ΗΠΑ, η Κίνα βρίσκει γόνιμο έδαφος για να αναπτύξει την πολιτική της στη Μέση Ανατολή ως απάντηση στις πολεμοκάπηλες προσπάθειες των ΗΠΑ γύρω από την Ταϊβάν.
Οι σινικές διπλωματικές προσπάθειες αξιοποιούν το «κενό» της αμερικανικής διπλωματίας που είναι σχεδόν ανύπαρκτο, με εξαίρεση βεβαίως τις κινήσεις της Ουάσιγκτον που αφορούν περιφερειακά συμφέροντα του Ισραήλ όπως είναι οι συμφωνίες του Αβραάμ (για την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικές ή μουσουλμανικές χώρες), η αφόρητη κλιμάκωση κυρώσεων σε βάρος του Ιράν και το σαμποτάρισμα κάθε προσπάθειας επαναφοράς της διεθνούς συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, η διαρκής υπονόμευση κάθε διπλωματικής ειρηνευτικής διαδικασίας για το παλαιστινιακό, κ.α.
Σε αυτό το γεωπολιτικό ρευστό περιβάλλον ευδοκίμησε η σινική διπλωματία και υπογράφηκε στις 10 Μαρτίου στο Πεκίνο η λίαν σημαντική συμφωνία Σαουδικής Αραβίας-Ιράν για την εξομάλυνση των μεταξύ τους σχέσεων που ήδη έχει αρχίσει να επιφέρει θετικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιφέρεια, συμπεριλαμβανομένης και της υπόθεσης της Συρίας και της επαναφοράς της στον Αραβικό Σύνδεσμο.
Το αμετανόητο Κατάρ
Βεβαίως, υπάρχουν και ορισμένοι αμετανόητοι που παραμένουν τέτοιοι για τους δικούς τους λόγους, με πρώτο το Κατάρ αλλά και τις ΗΠΑ και την ΕΕ που αρνούνται (μετά από πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ή και τρισεκατομμύρια δολάρια που ξόδεψαν στον 12ετή πόλεμο της Συρίας) να παραδεχθούν την ήττα.
Το Κατάρ, είναι το μόνο που αντιστέκεται στις προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων με την κυβέρνηση του Σύρου Προέδρου Μπασάρ Άσαντ, καθώς δεν είναι σε θέση να επιβάλλει τη θέλησή του στις άλλες ισχυρότερες χώρες του Αραβικού Συνδέσμου. Αυτό γιατί έχει ρίξει πολλά δις. δολάρια όχι μόνον για την συνέχιση της χρηματοδότησης χιλιάδων αντικαθεστωτικών της Αλ Κάιντα και των τουρκόφιλων μισθοφόρων του λεγόμενου «Συριακού Δημοκρατικού Στρατού» στη Βόρεια Συρία, αλλά και γιατί έχει επενδύσει στην κατασκευή εκατοντάδων οικισμών στα τουρκο-συριακά σύνορα ώστε να τα χρησιμοποιήσει όλα αυτά σαν «χαρτί διαπραγμάτευσης» όταν έρθει η ώρα.
Οι ενστάσεις του Κατάρ αναμένεται να συνεχιστούν τουλάχιστον μέχρις ότου η στενή σύμμαχός της, Τουρκία, εξομαλύνει πλήρως τις σχέσεις με τη Συρία (υπό τη ρωσική καθοδήγηση). Μέχρι τότε το Κατάρ που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη βάση των ΗΠΑ στην περιοχή, απολαμβάνει την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ και της Γερμανίας και χρησιμοποιείται σαν «αντίπαλον δέος» στη σκληρή διαπραγμάτευση αφενός για τον οριστικό τερματισμό του πολέμου στη Συρία και αφετέρου για την τεράστια «πίτα» της ανοικοδόμησης που εκτιμάται σε πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια στη Συρία.
Το γεωπολιτικό τοπίο στη Συρία και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι φανερό πως αλλάζει κάνοντας προ ημερών τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, Γουάνγκ Γουένμπιν, να σχολιάζει πικρόχολα πως η επαναφορά της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο αποδεικνύει ξανά πως «όταν η σκιά των ΗΠΑ μικραίνει, απλώνεται το φως της ειρήνης».
