O πόλεμος στην Ουκρανία δεν άλλαξε μόνον το κέντρο βάρους στην Ε.Ε., μίας και η Γερμανία του Όλαφ Σολτς και της ύφεσης έχει απωλέσει τη μονοκρατορία της στις αποφάσεις για τη συνολική πολιτική της Ένωσης. Οι νέες συγκυρίες έχουν δημιουργήσει επιπλέον έναν νέο άξονα στην Ευρώπη, που κυρίως με την καταλυτική πλέον επιρροή (και επέμβαση) των ΗΠΑ, με υπομόχλιο τις αμυντικές δαπάνες και την ενέργεια, ατύπως «γεφυρώνει» την πάλαι ποτέ διάκριση Βορρά και Νότου στην Ε.Ε..
Με την Ιταλία να αποτελεί όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένως τον υπασπιστή των ΗΠΑ στην Ευρώπη, η μαγνητική βελόνα του άξονα Βερολίνο-Παρίσι έχει μετατοπισθεί πλέον κατά 45μοίρες και διαγράφει πλέον την ακτίνα Βερολίνο-Ρώμη. Ένας άξονας που έχει νομιμοποιηθεί, τόσο με την άτυπη συνάντηση του καγκελάριου Σολτς με την ακροδεξιά πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι στη σύνοδο της G7 στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας τον περασμένο μήνα, την τριμερή της Μελόνι με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον Ολλανδό ομόλογό της Μαρκ Ρούτε, για να παγιωθεί τελειωτικά με την επίσκεψη του Σολτς στη Ρώμη και την ανακοίνωση του Ιταλο-Γερμανικού Σχεδίου Δράσης. Ένα σχέδιο που θα υπογραφεί στο τέλος του έτους με την ευκαιρία μιας διακυβερνητικής συνόδου κορυφής στη Γερμανία.
Το σχέδιο, επισήμως, θα προωθήσει τόσο τις διμερείς σχέσεις, όσο και τον «συντονισμό στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή», όπως τόνισε η Μελόνι. Είμαστε μάρτυρες σε αυτή τη φάση, εξήγησε, σε μια «ιδιαίτερα έντονη δυναμική» μεταξύ χωρών και κυβερνήσεων. Μία δυναμική, που στο πλαίσιο του νέου ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού και της υποτελούς θέσης της Ευρώπης σε αυτόν, είναι mutatis mutandis αναγκαίο και για τις βλέψεις των δύο χωρών και για την προώθηση των σχεδίων της Ουάσιγκτον. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που η Μελόνι πριν τον Σολτς είχε υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με τη Βρετανία (με φόντο την Ουκρανία και ως δύο από τις μεγαλύτερες χορηγούς του πολέμου).
Η ανάδειξη της Ιταλίας σε μεγάλη πια ευρωπαϊκή δύναμη, εξυπηρετεί τα μεγαλοϊδεατικά σχέδια της Μελόνι, αλλά και τη διατήρηση για τη Γερμανία τουλάχιστον του ευρωπαϊκού χώρου επιρροής της στην παραγωγή και την αγορά. Μετά την κλιμάκωση στην Ουκρανία και το σταδιακό κλείσιμο της αγοράς στην Κίνα και (ενεργειακά) της Ρωσίας, η γερμανική παραγωγή έχει μείνει περιορισμένη στον ασφυκτικό περίβολο της Ευρώπης. Με δεδομένη την ανάγκη ενός derisking (εάν όχι και decoupling μελλοντικά, βάσει των αμερικανικών πιέσεων) με την Κίνα και τη Ρωσία, μόνο στα επενδυτικά προγράμματα των Εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης -στα οποία η Ιταλία θα έχει το μερίδιο του λέοντος- μπορεί να ελπίζει στο μέλλον η γερμανική παραγωγική και επενδυτική μηχανή. Άλλωστε, η προοπτική τούτη αχνο-διακρίνεται στο νέο πλαίσιο για την στρατηγική ασφάλεια που εκπόνησε κι ανακοίνωσε η γερμανική κυβέρνηση, θέτοντας τους νέους στόχους και τις προοπτικές του Βερολίνου στην Ευρώπη και τον κόσμο.
Όπως τονίζεται στον Τύπο πέντε είναι οι κύριοι στρατηγικοί τομείς του σχεδίου συνεργασίας Ρώμης-Βερολίνου. α)Ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και απασχόληση. β)Εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας γ) Πράσινη ατζέντα και προστασία του κλίματος. δ) Ευρώπη και κράτος δικαίου ε) Πολιτισμός και κοινωνία των πολιτών. Επιπλέον, θα δημιουργηθεί ένα σχήμα 2+2 με τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας των δύο χωρών, ένα διμερές μακροοικονομικό φόρουμ ανάμεσα στους υπουργούς Οικονομικών και ένας θεσμικός διάλογος για τη μετανάστευση μεταξύ των υπουργείων Εσωτερικών των δύο χωρών. Ουσιαστικά ένα πλαίσιο σχεδιασμού και επιβολής στις πολιτικές που μελλοντικά η ίδια η Ε.Ε. θα μέλλει να αποφασίζει. Με όποιες συνέπειες τούτο μπορεί να έχει, με δεδομένη την ιδεολογία της Μελόνι, τις σχέσεις της (όπως και του Βερολίνου) με τις αποκλίνουσες από τη θεσμική υποχρεωτικότητα και την αλληλεγγύη ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε., ακροδεξιές κυβερνήσεις των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.
Οι δύο χώρες, μετά τη βαθμιαία παρακμή και αποχώρηση της Γαλλίας από το πολιτικό-στρατηγικό προσκήνιο στην Ευρώπη, αλλά και στη Μεσόγειο, συνδέονται πλέον με σχεδόν ομοειδείς αποβλέψεις ως προς τις νέες συγκυρίες που δημιουργούνται. Το ενεργειακό πρόβλημα οδηγεί τη Γερμανία να προσεγγίσει την Ιταλία, που έχει ανοιχθεί προς εναλλακτικές διόδους προμηθειών για την επάρκειά της (νέο «σχέδιο Ματέι»). Προς τούτο και η Ε.Ε. και το Βερολίνο «σιγοντάρουν» τις ιταλικές προσπάθειες στο μεταναστευτικό (εν γένει) και στην Τυνησία (ειδικότερα), προκειμένου να ελευθερώσουν τη νότια είσοδο στην ενέργεια. Ιδίως μετά την ανατίναξη από Ουκρανούς του North Stream 1 και 2 και τη (μεθοδευμένη;) ανάφλεξη στο Κόσοβο, που ενταφιάζει την εναλλακτική δίοδο του αγωγού Τουρκίας-Βαλκανίων, υπέρ των άλλων λύσεων που προωθούν οι Αμερικανοί (LNG) και Ισραηλινοί (East Med). Η στήριξη της Γερμανίας στη νέα συμφωνία της Ε.Ε. για το μεταναστευτικό, που ήταν άκρως ευνοϊκή για την Ιταλία -και για την οποία η Μελόνι πανηγυρίζει- έπαιξε αποφασιστικό χαρακτήρα.
Αλλά και τα βιομηχανικά συμφέροντα των δύο χωρών, τώρα όσο ποτέ άλλοτε πριν, συγκλίνουν με φόντο τα χρήματα από το Σχέδιο Ανάκαμψης και την πλειοδοσία στην πολεμική βιομηχανία, που φέρνει ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο νέος ψυχροπολεμικός ανταγωνισμός. Άλλωστε, η Leonardo από πολύ καιρό έχει μπει για τα καλά στην εξοπλιστική κούρσα εξαγοράζοντας το 25,1% της γερμανικής Hensoldt διεκδικεί μεγάλο μερίδιο κέρδους από τις αμυντικές δαπάνες που είναι εξαναγκασμένες (λόγω ΝΑΤΟ) να αυξήσουν οι δύο χώρες. Άλλωστε, ο ιταλικός αμυντικός κολοσσός είχε επωφεληθεί τα μέγιστα από την προνομιακή σχέση της γερμανικής αμυντικής βιομηχανίας με τη Σαουδική Αραβία στον βρόμικο πόλεμο του Ριάντ στην Υεμένη.
Γιατί, όπως και η Leonardo, έτσι και η πλειονότητα της (παραπαίουσας και δευτερεύουσας πια) ιταλικής βιομηχανίας έχει ανάγκη από τις συμφωνίες των Γερμανών, καθώς έχει καταντήσει ο υποπρομηθευτής των γερμανικών εταιρειών. Ουσιαστικά, οι ιταλικές επιχειρήσεις είναι πλήρως ενσωματωμένες στην αλυσίδα παραγωγής και κερδοφορίας των γερμανικών εταιρειών (όπως άλλωστε και η Ανατολική Ευρώπη), βοηθώντας τες έτσι να διατηρήσουν το κόστος παραγωγής τους χαμηλό και τα κέρδη τους υψηλά, ενώ από πλευράς εισαγωγών και η Ιταλία πληρώνει υψηλό τίμημα για τα γερμανικά προϊόντα. Ενδεικτικά, το 2020 το έλλειμμα στο ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών της Ιταλίας έναντι της Ευρωζώνης ήταν μόλις 169 εκατ. ευρώ, ενώ απέναντι στη Γερμανία έφθανε τα 5 δισεκ. 221 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχα, το 2021, το ισοζύγιο με την Ευρωζώνης ήταν έλλειμμα 5,23 δισεκ. ενώ αυτό με τη Γερμανία ήταν έλλειμμα 9,540 δισεκ. ευρώ και το 2022 έφθαναν τα 13,93 δισεκ. με Ευρωζώνη και 13,458 δισεκ. με Γερμανία.
Στην πράξη, υπάρχει μία ανισόρροπη σχέση ανάμεσα στην ιταλική και τη γερμανική βιομηχανία, δεδομένου ότι οι βιομηχανίες της Βόρειας Ιταλίας λειτουργούν σύμφωνα με τις γερμανικές παραγγελίες. Ακόμη και η Leonardo δεν παράγει δικά της συστήματα, αλλά συμπράττει σε οπλικά προγράμματα, προσφέροντας τη δική της τεχνογνωσία. Ουσιαστικά, ναι μεν η σύμπραξη των δύο χωρών προσφέρει εργασία στην Ιταλία και κερδοφορία στις επιχειρήσεις της, όμως την αξία αυτή πληρώνει σε δεύτερο επίπεδο όλη η κοινωνία μέσω των εισαγωγών από τη Γερμανία, που στην τιμή τους ενσωματώνουν και την προστιθέμενη αξία που παράγουν οι ιταλικές βιομηχανίες (και οι οποίες χρεώνουν ένα σημαντικό περιθώριο κέρδους).
Αυτή η σταθερή παραγωγική ολοκλήρωση επιτεύχθηκε εξαιτίας της κλιμακούμενης αποβιομηχάνισης της Ιταλίας που έχει ξεκινήσει από πολλές δεκαετίες και κλιμακωτά με τη βαθμιαία εγκατάλειψη των μεγάλων επιχειρήσεων, κυρίως στους τομείς της μεταλλουργίας, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της χημείας, την αυξανόμενη «τριτοποίηση» της παραγωγής και το outsourcing των ιταλικών βιομηχανιών -με πρώτες και καλύτερες τη Benetton και τη Fiat. Τον χώρο που εγκατέλειπαν οι Ιταλοί καρπώνονταν οι Γερμανοί, ιδίως οι περιοχές της Ρηνανίας και της Βαυαρίας, κυρίως μετά την εγκατάλειψη μεγάλων μονάδων παραγωγής από την Ιταλία σε κάποιους ιστορικούς τομείς της μεταλλουργίας και της αυτοκινητοβιομηχανίας, μέχρι τη χημεία, που ήσαν ανταγωνιστικοί προς τη Γερμανία.
Όσο και αν η Μελόνι θέλει να ξιπάζεται για τα στοιχεία που δείχνουν την (άτολμη) ανάπτυξη της Ιταλίας και τα σχέδια της για το (αγροτοπαραγωγικό κυρίως Made in Italy), η πραγματικότητα της Istat ειναι αμείλικτη: η παραγωγή της χώρας μειώνεται διαρκώς. Τον Απρίλιο έφθασε το -7,2% και μολονότι το +0,5% του ΑΕΠ είναι μεγαλύτερο από άλλους Ευρωπαίους εταίρους της, η Ιταλία δεν θα πρέπει να χαίρεται γιατί με δεδομένη την πρόσδεση της ιταλικής βιομηχανίας στη γερμανική, η μείωση κατά 0,3% της γερμανικής παραγωγής θα συμπαρασύρει και τις επιχειρήσεις της Belpaese. Η οικονομία της οποίας έχει να αντιμετωπίσει και το φάσμα του «στασιμοπληθωρισμού» λόγω των μέτρων της ΕΚΤ για τον πληθωρισμό, που εάν δεν ισοσκελισθεί κάπως από τα έσοδα από τον τουρισμό ή τη διεθνή συγκυρία (αύξηση αμερικανικών εξαγωγών), τότε ενδέχεται να έχει δεινές επιπτώσεις ακόμη και στο ισχνό τούτο αυξημένο ΑΕΠ.
Δεν είναι τυχαίο που στα χρήματα από το ιταλικό Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης προσβλέπουν άμεσα οι Ιταλοί και οι Γερμανοί: φαραωνικά έργα, όπως η γέφυρα στα Στενά της Μεσσίνης -ένα πολύτιμο δωράκι στα ιδιωτικά συμφέροντα από τα χρήματα του Σχεδίου, τα οποία θα καταλήξουν σε πολλές γερμανικές επιχειρήσεις και για πολλά χρόνια. Όπως τόνισε, σχολιάζοντας στο περιθώριο της επίσκεψης του Σολτς στη Ρώμη, ο Γιεργκ Μπεκ, διευθύνων σύμβουλος του Ιταλο-Γερμανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου (AHK Italien), «σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι απαραίτητος όλο και μεγαλύτερος συντονισμός μεταξύ των δύο χωρών μας, ο οποίος επίσης γνωρίζει πώς να θεμελιώσει μία κοινή βιομηχανική πολιτική. Η έρευνα, η ανάπτυξη, η καινοτομία και η υποστήριξη για τη μετάβαση πρέπει να είναι κεντρικά θέματα του Συμφώνου και είναι σημαντικό να υπάρχει σαφήνεια επ’ αυτού». Όπως σημείωσε, το εμπορικό ισοζύγιο Ιταλίας-Γερμανίας αυξάνεται σταθερά εδώ και χρόνια και σήμερα «ανέρχεται σε 168,5 δισεκατομμύρια: μια διαρθρωτική σχέση, που σήμερα δοκιμάζεται από τη μετάβαση και τις ανατροπές που προκλήθηκαν από την εισβολή στην Ουκρανία». Γι’ αυτό, τόνισε, η «εκ νέου μετατροπή και η καινοτομία των συστημάτων παραγωγής μας, με κοινές στρατηγικές, είναι κεντρικής σημασίας για την προστασία της παραγωγής και του ρόλου των δύο χωρών στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή».
Είναι προφανές πως ο άξονας Ρώμης-Βερολίνου (για μία φορά ακόμη μετά τη δεκαετία του ‘30, καίτοι υπάρχει και σήμερα ένα «φασίζον» σκέλος), εξυπηρετεί απόλυτα τα πρωταγωνιστικά σχέδια και της Γερμανίας και της Ιταλίας. Το λαβωμένο, από τη σύρραξη στην Ουκρανία και το ψυχροπολεμικό κλίμα με την Κίνα και τη Ρωσία, Βερολίνο προσβλέπει στην ανάκαμψη της οικονομικής ηγεμονίας του επενδύοντας στην πολεμική βιομηχανία και το ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης. Έχοντας στο πλευρό του έναν σύμμαχο, όπως η Ιταλία, που οικονομικο-βιομηχανικά είναι εξαρτώμενος από το Βερολίνο, αλλά και επιθυμεί να πρωταγωνιστήσει γεωστρατηγικά. Άλλωστε και η Γερμανία είναι ο δεύτερος μετά την Αργεντινή προορισμός των Ιταλών που μεταναστεύουν για δουλειά στο εξωτερικό.
Το Βερολίνο «κρατά» την Ιταλία, αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις για την εκταμίευση των κονδυλίων του Σχεδίου (που στις τεχνικές λεπτομέρειες υστερεί η Ρώμη), αλλά και στο ζήτημα της έγκρισης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (EMS), στον οποίο ανθίσταται η Ρώμη, που λόγω του μεγάλου χρέους της φοβάται τις συνέπειες. Μία διαπραγμάτευση που αποδεικνύεται, μαζί με την Τυνησία, η Λυδία Λίθος της Μελόνι, η οποία επιθυμεί διακαώς να αποκτήσει ορατότητα και γιατί όχι; να αποτελέσει τη νέα (ακροδεξιά όμως, κατορθώνοντας να απορροφήσει στο πολιτικό της όραμα και άρμα την ευρωπαϊκή δεξιά και τους ομοϊδεάτες της σε Ανατολική Ευρώπη) Άνγκελα Μέρκελ.
