Το 1493, ο Χριστόφορος Κολόμβος έγραψε μια επιστολή που θα άλλαζε το τοπίο του σύγχρονου κόσμου. «Πήγα στις Ινδίες με τον στόλο που μου έδωσαν ο επιφανής βασιλιάς και η βασίλισσα, οι ηγεμόνες μας, όπου ανακάλυψα πολλά νησιά, που κατοικούνται από αμέτρητους ανθρώπους», έγραψε μετά την επιστροφή του στην Ευρώπη στον βασιλικό ταμία Λουίς ντε Σαντανέλ.
Τα γεγονότα που μεταφέρονται στην επιστολή ήταν «η πρώτη αναφορά ενός ταξιδιού που πραγματικά άλλαξε τον κόσμο», λέει ο βιογράφος του Κολόμβου καθηγητής Φελίπε Αρμέστο.
Τώρα, μια σπάνια μετάφραση της επιστολής αυτής του 1493, που τυπώθηκε για να μεταφέρει γρήγορα τα νέα, εκτιμάται έως και 1,2 εκατ. λίρες Αγγλίας (1,5 εκατ. δολάρια) από τον οίκο Christie’s.
Ως γνωστόν, ο Κολόμβος δεν είχε ιδέα ότι, εκείνη την εποχή, ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος μετά τους Βίκινγκς που συναντούσε τη Βόρεια Αμερική, αφού νόμιζε ότι είχε ταξιδέψει σε νησιά κοντά στην Ιαπωνία. Το ταξίδι του δημιούργησε, για πρώτη φορά, «μια βιώσιμη, εμπορικά εκμεταλλεύσιμη διαδρομή» πέρα από τον Ατλαντικό και άνοιξε τις επικοινωνίες μεταξύ πολιτισμών, δήλωσε ο Φελίπε Αρμέστο.
Η επιστολή εξυμνεί τα πλούσια φυσικά αγαθά των νησιών, που συνάντησε ο Κολόμβος και περιγράφει τους «εξαιρετικά δειλούς» ιθαγενείς που συνάντησε εκεί ως «τόσο καχύποπτους και τόσο γενναιόδωρους» που φαίνονταν «σαν ανόητοι». Πλέον, θεωρείται από τους ιστορικούς ως ένα κομμάτι προπαγάνδας που προαναγγέλλει την έναρξη του ευρωπαϊκού αποικισμού του Νέου Κόσμου.
Εκμεταλλευόμενοι τους πόρους αυτού του φαινομενικά «νέου» ημισφαιρίου, οι ευρωπαϊκές χώρες θα άρχιζαν να υποδουλώνουν και θα εκμεταλλεύονται ανθρώπους σε όλο τον κόσμο «Σου αρέσει ή όχι, δεν μπορείς να αρνηθείς τη σημασία του Κολόμβου», λέει ο Αρμέστο.
Το έγγραφο βρίσκεται σε ιδιωτική ελβετική συλλογή εδώ και σχεδόν έναν αιώνα και περιγράφεται από τον οίκο Christie’s ως «η παλαιότερη έκδοση της επιστολής του Κολόμβου».
«Η σημασία της επιστολής έγκειται στην ευρεία διάδοσή της, χάρη στην τυπογραφία», λέει ο καθηγητής Τζέφρι Σίμκοξ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες. «Χρησιμοποιώντας την τότε τεχνολογία αιχμής, το ισπανικό στέμμα έστειλε αντίγραφα στα δικαστήρια της Ευρώπης για να διεκδικήσει την περιοχή», προσθέτει ο ίδιος.
Ο αντίκτυπος του κειμένου καταδεικνύει πόσο καλός ήταν ο Κολόμβος στις δημόσιες σχέσεις, σύμφωνα με τον κουβανοαμερικανό μεσαιωνικό ιστορικό καθηγητή Τέο Ρουίζ: «Φρόντισε να μάθουν όλοι τι είχε κάνει. Ότι είχε φτάσει δηλαδή, στα νησιά της Ινδίας με πλεύση προς τα δυτικά. Κάτι που φυσικά δεν ήταν αλήθεια».
Παλαιότεροι εξερευνητές ήταν απρόθυμοι να πλεύσουν δυτικά, γιατί δεν τολμούσαν να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους και τελικά να μη επιστρέψουν σπίτι τους. Αλλά ο Κολόμβος, ο οποίος ήταν αυτοδίδακτος ως εξερευνητής, είχε κάνει μια σειρά από υπολογισμούς χωρίς τυποποιημένες μετρήσεις και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο κόσμος ήταν 25% μικρότερος από ό,τι ήταν τότε. Στη συνέχεια έπεισε τους Ισπανούς μονάρχες, τον βασιλιά Φερδινάνδο Β’ και την Ισαβέλλα Α’, να του παράσχουν ένα στόλο πλοίων για να μπορέσει να πλεύσει δυτικά και να βρει έναν νέο θαλάσσιο δρόμο προς την Ασία, που θα εμπόδιζε την Πορτογαλία να έχει το μονοπώλιο στο εμπόριο μπαχαρικών.
Έτσι, μόλις έφτασε στη στεριά, ισχυρίστηκε ότι βρισκόταν στην Άπω Ανατολή και μάλιστα στις Δυτικές Ινδίες. Στη συνέχεια επισκέφτηκε την Κούβα, την Αϊτή και τον Άγιο Δομίνικο. «Δεν ήξερε και δεν μπορούσε καν να φανταστεί ότι ήταν εκεί», λέει ο Ρουίζ. Ως ένας ατρόμητος ναυτικός, ο Κολόμβος είχε καταφέρει να εκμεταλλευτεί τους ανέμους που επικρατούσαν στη Γη, χαράσσοντας μια νοτιοδυτική πορεία προς την αμερικανική ήπειρο μέσω των Καναρίων Νήσων. Με αυτόν τον τρόπο, απέδειξε άθελά του, πώς οι ακόλουθοι άνεμοι πρόσφεραν νέες ευκαιρίες για πλοήγηση και εμπόριο μεγάλης εμβέλειας, ξεκινώντας αυτό που έγινε γνωστό ως «Columbian Exchange»: Η μη αναστρέψιμη μεταφορά ανθρώπων, χλωρίδας, πανίδας, ασθενειών, ιδεών και εμπορευμάτων πέρα από τον Ατλαντικό.
«Αυτό που πέτυχε, δεν αναγνώρισε ότι το είχε κάνει», λέει ο καθηγητής Φίλιπς, ειδικός για τον Κολόμβο στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Όσο για την επιστολή του Κολόμβου, «ήταν αυτοπροβολή και προπαγάνδα», ένα παράδειγμα ψεύτικων ειδήσεων του 15ου αιώνα.
Η επιστολή του Κολόμβου, λέει ο Σίμκοξ, απεικονίζει τους γυμνούς ιθαγενείς που συναντά ως «άβουλους αθώους που ζουν μια απλή ζωή στο δάσος». Αργότερα, ως βάναυσος αποικιακός κυβερνήτης και αντιβασιλέας, ο Κολόμβος θα εκμεταλλευόταν συστηματικά τους ανθρώπους της Καραϊβικής, αναγκάζοντάς τους να εξορύξουν χρυσό μέσω της σκληρής τιμωρίας. Εκατοντάδες υποδουλώθηκαν από τον Κολόμβο και στάλθηκαν στην Ισπανία για να πουληθούν, ενώ άλλοι σφαγιάστηκαν ή υποβλήθηκαν σε ακραία βασανιστήρια.
Σύμφωνα με τον Φίλιπς, ο Κολόμβος θεωρείται από τους ιστορικούς ως «ο πρώτος από τους εκμεταλλευτές παρά ο πρώτος από τους εξερευνητές».
Στις ΗΠΑ, τα αγάλματα και τα μνημεία του Κολόμβου έχουν γκρεμιστεί και βανδαλιστεί, και πολλές πολιτείες δεν αναγνωρίζουν πλέον την Ημέρα του Κολόμβου, μια ομοσπονδιακή εορτή, επιλέγοντας αντ’ αυτού να γιορτάσουν την Ημέρα των Ιθαγενών Λαών.
