Για τρεις τελευταίες παραστάσεις, από σήμερα Τετάρτη 24 έως και την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου, μπορεί να απολαύσει το κοινό την παράσταση «in utero [ή] τι βρίσκεις δικό σου, μέσα στην μοναξιά της κάμαρης που θυμίζει τάφο;» βασισμένη στο «Μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης» του Ν. Γ. Πεντζίκη, και σε μια ημερολογιακή καταγραφή του Γιώργου Σεφέρη. Μια αφήγηση-εγκατάσταση: για τον γάμο. Ο σκηνοθέτης της παράστασης, Κωνσταντίνος Παπασωτηρόπουλος μιλά στο Κοσμοδρόμιο για τη δημιουργική διαδικασία της παράστασης και για πώς «έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν» επί σκηνής.
Ποια είναι η θεματολογία του «in utero» και ποια η βασική ιδέα πίσω από την παράσταση;
Νομίζω πως η τέχνη, όπως και η προσευχή, δεν γίνεται να έχει θέμα ή δεν πρέπει να έχει θέμα. Θέλω να πω, η διαδικασία δεν ξεκινάει από μια δική μου ανάγκη να μιλήσω για το τάδε θέμα. Η αφετηρία πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να είναι άλλη από τον εαυτό. Αυτό είναι το κεντρικό σε οποιαδήποτε δημιουργική διαδικασία: η κένωση. Οπότε, ναι, ξεκινάς από αυτόν τον αγώνα και αφήνεις πραγματάκια να έρθουν να κάτσουν μέσα σου -εσύ ανοίγεις τον χώρο. Έτσι ένα πρωί πριν κάνα δυο χρόνια ήρθε και κάθισε μέσα μου η Έρση -σε εκείνη την αφήγηση που λέει πως καθόταν και κεντούσε και σκεφτόταν τον άντρα της, τον Παύλο. Μετά πολλή δουλειά με τις λέξεις ως φωνήματα. Πάλι εκεί λείπει παντελώς κάθε προσπάθεια εννόησης της ιστορίας. Αυτή έρχεται μετά όταν αρχίζει να αποκαλύπτεται « ιεροκρυφίως » από τους ήχους της κάθε λέξης. Εκεί πάνω σε αυτούς τους ήχους αποκαλύπτεται η ιστορία -όχι εκ των προτέρων. Η δουλειά με τον λόγο είναι μια χειρωνακτική εργασία -τίποτα παραπάνω και τίποτα πέρα από αυτό.
Γιατί αποφασίσατε Πεντζίκης και Σεφέρης να αποτελούν τις κειμενικές αναφορές σας;
Κοιτάξτε, ο Πεντζίκης είναι ένας μεγάλος μου δάσκαλος. Τον αγαπώ πολύ. Είναι ένας κήπος, ένας βαθειά εκκλησιαστικός άνθρωπος, αλλά όχι (μόνο) με όρους δογματικούς ή θρησκευτικούς. Ο λόγος του είναι εκκλησία με την έννοια της ένωσης εκεί σε αυτό το γονιμοποιώ μηδέν, που είπα προηγουμένως.
Με το κειμενάκι του Σεφέρη, τώρα, που υπάρχει στην παράσταση, συνέβη κάτι ενδιαφέρον. Αυτό το κείμενο το είχα ξεδιαλέξει μήνες πριν να υπάρχει στην παράσταση σε συνομιλία με την Έρση -με είχε γοητεύσει. Έμαθα, όταν πια ήμασταν στην τελική ευθεία, ότι αυτή η παρομοίωση που χρησιμοποιεί ο Σεφέρης σε αυτή τη καταγραφή ότι οι πτυχώσεις στους χιτώνες των αγαλμάτων μοιάζουν με τα κύματα της θάλασσας και με τα βουνά που χορεύουν ακίνητα, άρεσε πολύ στον Πεντζίκη.
Όταν είχαν έρθει τα γερμανικά στρατεύματα στην Αθήνα, οι υπεύθυνοι του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, έθαψαν τα αγάλματα κάτω από το δάπεδο του Μουσείου, για να τα προστατέψουν.
Στην καταγραφή αυτή, περιγράφεται η υπέροχη σκηνή της ανασκαφής τους, όταν πια τα στρατεύματα έφυγαν. Λοιπόν, σε αυτή την ανασκαφή ήταν παρούσα, απ’ ότι έμαθα αργότερα, η γυναίκα του Πεντζίκη. Είχα πάθει πλάκα!
Μονάς και δυάς. Τι ρόλο παίζουν αυτές οι αριθμήσεις στο έργο σας;
Πρόκειται για απλές αριθμήσεις, αλλά, βεβαίως, όχι μόνο αυτό. Όλη η κίνησή μας (μιλώ πιο πολύ τεχνικά τώρα, όχι ερμηνευτικά για την παράσταση) έγκειται ακριβώς σε αυτή την μεταμόρφωση. Το πώς «έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν». Λοιπόν, αυτό ως προς τη λειτουργία του λόγου το δουλεύουμε με την κοινή αφήγηση. Γυμνάζεται έτσι ο σκηνικός λόγος, ώστε να είναι πια αξεδιάλυτο πότε μιλάει ο ένας, πότε ο άλλος, πότε και οι δύο μαζί. Συγχέονται. Αυτός είναι όλος ο αγώνας και της αγάπης έτσι κι αλλιώς. Να αποχωρίζεσαι συνέχεια τα δικά σου, για να ανοίγεις χώρο για τον άλλον. Αυτό το διδάσκουν οι γυμνασμένες σχέσεις των ανθρώπων. Θυμάμαι τη μαμά μου, να την πονάει η κοιλιά της όταν με πόναγε κι εμένα. Ο Παύλος, λέει στο κείμενο, ότι ένα πρωί είδε το πόδι της Έρσης και νόμισε πως ήταν το δικό του. Αυτή η ταπείνωση είναι όλος ο αγώνας. Εκεί να ενωθούμε, μπας και ησυχάσουμε λίγο.
Διαβάζουμε πως «οι χρόνοι της παράστασης συντίθενται πάνω στο σώμα του βίου του Μάρτυρα Καλλιστράτου». Θα ήθελες να μας εξηγήσεις τη δυναμική σχέση μεταξύ χρόνου και αφήγησης; Ποιο το σημείο συνάντησης της ιστορίας της Έρσης και του Καλλίστρατου;
Ο Πεντζίκης έλεγε πως αν κάποια αρετή θέλει να αναζητήσει κανείς στη δουλειά του -ως πεζογράφου και ζωγράφου-, αυτή είναι ότι ξέρει να γεμίζει την επιφάνεια. Σύμφωνα με την τακτική του, εμείς ψηφαριθμήσαμε το συναξάρι του Καλλιστράτου και έτσι προέκυψε μια αριθμολογία, πάνω στην οποία δομήθηκαν εννιά ξεχωριστές φωτιστικές ενότητες. Μετά απλώς εργαστήκαμε για να γεμίσουμε αυτούς τους χρόνους -αυτές τις επιφάνειες με λόγο. Η Έρση μέσω της υπομονής της, λέει, πλησιάζει τους άλλους ανθρώπους της πίστης. Το μαρτύριο του Καλλιστράτου συναντιέται με το δικό της στη θάλασσα. Είναι πολύ παρούσα η θάλασσα, το νερό, η διαφάνειά του, το πώς τα σώματα την κατοικούν χωρίς κανένα πάθημα, τα υγρά του αμνιακού σάκου. Δε θα αποκαλύψω άλλα..
Πού αποσκοπεί η παράσταση; Στην καταγραφή ενός ανοικτού στις ερμηνείες των θεατών νοήματος ή σε μια πρόταση με αφορμή τον βίο της Έρσης;
Στην ερώτηση σας, θα μπορούσα να σταματούσα στη λέξη «ανοικτού». Η παράσταση αποσκοπεί στην καταγραφή ενός ανοίγματος, τελεία. Ο κόπος μας, είναι να απογυμνωνόμαστε και να ανοίγουμε για να έρθουν οι θεατές. Εκεί φυσικά απαιτείται και μια κίνηση από αυτούς. Δεν είναι μια παθητική διαδικασία, να πάμε να δούμε τα παιδιά και μετά να βγούμε να τα συζητήσουμε μ’ ένα ποτάκι. Δεν υπάρχουν αυτά. Αν τώρα η μικρή μας τραγωδία μπορέσει να αγγίξει και μια καρδιά (όπως λέει ο Παναγιώτοπουλος) τότε αυτό είναι θαύμα-ευλογία.
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία-εγκατάσταση Κωνσταντίνος Παπασωτηρόπουλος
Με τους Στέφανο Βλάχο, Σίλια Μπισιώτη
Σχεδιασμός αφίσας – γραφιστικά Γλυκερία Παππά
Παραγωγή HËW Εταιρεία Παραστατικών Τεχνών
Προσδοκώμενη] διάρκεια παράστασης: 81’
Θέατρο Σφενδόνη, Μακρή 4, Ακρόπολη 24,25,26 Ιανουαρίου στις 21:15
Προπώληση εισιτηρίων: www.more.com
