Μετά την εντατική επιχείρηση ανασυγκρότησης της καταρρακωμένης δημόσιας εικόνας της Λίνας Μενδώνη και καθώς ο φημολογούμενος ανασχηματισμός δείχνει να απομακρύνεται χρονικά, η υπουργός Πολιτισμού περνά στην αντεπίθεση σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα. Ή έτσι, τουλάχιστον, επιθυμεί η ίδια και το επιτελείο της να περάσει προς τα έξω, με ένα μπαράζ ανακοινώσεων, δημόσιων παρουσιάσεων και συνεντεύξεων.
Στην πρόβα του Εθνικού Θεάτρου
Οι μεγάλες σε όγκο και παλμό συγκεντρώσεις και δράσεις των καλλιτεχνών στις 21 Μαΐου, Παγκόσμια Ημέρα Πολιτισμού, έθεσαν εκ νέου επί τάπητος το δραματικό ζήτημα της απουσίας οικονομικής ενίσχυσης και των ελλιπών μέτρων στήριξης του κλάδου από την κυβέρνηση και προσωπικά την υπουργό Πολιτισμού.
Αυτήν την ημέρα διάλεξε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, συνοδευόμενος από την Λίνα Μενδώνη, να επισκεφθεί αιφνιδιαστικά το Εθνικό Θέατρο και να παρακολουθήσει την πρώτη πρόβα των ‘Περσών’, σε μια κίνηση προφανούς επικοινωνιακού αντιπερισπασμού.
Από πολλούς η χειρονομία αυτή εκλήφθηκε και ως άμεση στήριξη του πρωθυπουργού στην πολλαπλά βαλλόμενη υπουργό του. Είναι όμως έτσι; Όπως προκύπτει από τα αναλυτικά ρεπορτάζ, που δεν έμειναν απλώς στην αναπαραγωγή των κυβερνητικών δελτίων τύπου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στην εκτενή συζήτησή του με τους συντελεστές της παράστασης έγινε αποδέκτης πολλών διαμαρτυριών και αιτημάτων, παραμερίζοντας την αρμόδια υπουργό, που μάλλον δεν θα πρέπει να έφυγε από το Εθνικό Θέατρο πολύ ευχαριστημένη. Άλλωστε, ο πρωθυπουργός άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο νέων ρυθμίσεων, ενώ η ίδια η υπουργός είχε δηλώσει πως “εξαντλήθηκε η επιείκεια (sic) της κυβέρνησης και του υπουργείου Εργασίας προς τους καλλιτέχνες”.
Σε κάθε περίπτωση, το θέμα με τα μέτρα για την στήριξη των καλλιτεχνών κάθε άλλο παρά έχει κλείσει, καθώς σωματεία και συλλογικότητες του χώρου παραμένουν επί ποδός πολέμου, ενώ το ζήτημα παίρνει και διεθνείς διαστάσεις. Με επιστολή του προς την υπουργό και τον γενικό γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη, το Διεθνές Δίκτυο Παραστατικών Τεχνών ΙΕΤΜ (International Network for Contemporary Performing Arts), ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα παγκοσμίως με περισσότερα από 500 μέλη σε 50 χώρες, ζήτησε τη λήψη δραστικότερων μέτρων για την επιβίωση των εργαζομένων στον πολιτισμό και την επανεκκίνηση του κλάδου, για την προάσπιση των πνευματικών δικαιωμάτων και για την έγκαιρη διεκδίκηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων που μπορούν να ενισχύσουν τον χώρο.
Τα γλυπτά του Παρθενώνα και το ικρίωμα της ντροπής
Την ίδια μέρα, η Λίνα Μενδώνη επιχείρησε έναν ακόμη επικοινωνιακό αντιπερισπασμό, ανακοινώνοντας πως “με την προτροπή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ανοίγει νέο κεφάλαιο στη διεκδίκηση των Μαρμάρων του Παρθενώνα”. Υποτίθεται πως η κίνηση αυτή είναι απόρροια της “έκρηξης νεοφιλελληνισμού” που διέκρινε η υπουργός στις επιστολές των προέδρων των απανταχού επιτροπών για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στον γενέθλιο τόπο τους, οι οποίες, εντελώς… συμπτωματικά έφτασαν όλες μαζί την ίδια μέρα στο γραφείο της.
Η ανακοίνωση αυτή, πέρα από τη θυμηδία που προκάλεσε, θύμισε σε πολλούς ότι βρίσκεται ακόμη σε εκκρεμότητα η κατάρτιση του φακέλου που είχε δηλώσει η υπουργός πως ετοιμάζει το υπουργείο Πολιτισμού για το εξαγγελθέν από τον πρωθυπουργό αίτημα δανεισμού των Γλυπτών από το Βρετανικό Μουσείο. Τι απέγινε εκείνο το αίτημα, άραγε, και σε ποια φάση βρίσκεται η προετοιμασία του φακέλου για την επίσημη κατάθεση του αιτήματος; Ή μήπως η δήλωση περί κατάρτισης φακέλου ήταν προσχηματική για να “κουκουλωθεί”, δια της παραπομπής στις καλένδες, η ατυχής πρόταση περί δανεισμού, που προϋπέθετε την αναγνώριση την κυριότητας των γλυπτών στο Βρετανικό Μουσείο;
Εν τω μεταξύ, οι εργασίες πέριξ του βράχου της Ακρόπολης για την αντικατάσταση του αναβατορίου των ατόμων με ειδικές ανάγκες από ανελκυστήρα πλαγιάς και τον ευτρεπισμό του χώρου φαίνεται πως έχουν βαλτώσει, ενώ η υπόθεση με το επικίνδυνο ικρίωμα που έχει τοποθετηθεί στο βόρειο τείχος, την οποία αποκαλύψαμε, παίρνει διαστάσεις.
Μάλιστα, η Σοφία Σακοράφα που επισκέφθηκε τον χώρο μετά τα δημοσιεύματά μας μίλησε για “κατασκεύασμα της παρανομίας, της προχειρότητας και της εγκληματικής αδιαφορίας για την ασφάλεια των εργαζομένων που ντροπιάζει και προσβάλλει όλη την Ελλάδα”, καλώντας τον ίδιο τον πρωθυπουργό να διατάξει την άμεση διακοπή των εργασιών και την καθαίρεση του.
Σύμφωνα δε με καταγγελία του τομεάρχη Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, Πάνου Σκουρολιάκου, αντιπροσωπεία της Κ.Ο. και του τμήματος Πολιτισμού του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης εμποδίστηκε από το “να επισκεφτεί το, πολυδιαφημισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού, αναβατόριο της Ακρόπολης, σε μια πρωτοφανή και απαράδεκτη για τα δημοκρατικά ήθη της χώρας μας κίνηση”. Η καταγγελία αυτή προκάλεσε σύγκρουση στη Βουλή με την Λίνα Μενδώνη να κατηγορεί την προηγούμενη κυβέρνηση για την προγενέστερη κατάσταση του αναβατορίου, αλλά ταυτόχρονα να προετοιμάζει το έδαφος για την επερχόμενη απουσία ανελκυστήρα την τουριστική περίοδο: “Ένα χρόνο πριν ήταν κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Παραλάβαμε το αναβατόριο της Ακρόπολης σε άθλια κατάσταση. Εξασφαλίσαμε, για λόγους χρόνου, χορηγία ειδική από το Ίδρυμα Ωνάση, για την αποκατάσταση του αναβατορίου, σε ανελκυστήρα πλαγιάς. Αυτά όλα θα είχαν σχεδόν τελειώσει, αν δεν είχε μεσολαβήσει η πανδημία και η αδυναμία των ιταλικών εργοστασίων να παραδώσουν εγκαίρως τα εξαρτήματα για το αναβατόριο”.
Η υπόθεση αυτή θα έχει συνέχεια, καθώς οι βεβιασμένες εξαγγελίες της Λίνας Μενδώνη και οι πιεστικές αποφάσεις για εργασίες με την εμπλοκή του Ιδρύματος Ωνάση και εργολάβων, έχουν προκαλέσει μια πρωτοφανή κατάσταση, με ορατό πλέον τον κίνδυνο να μην είναι εφικτή φέτος η άνοδος στον βράχο της Ακρόπολης ατόμων με κινητικές δυσκολίες, για πρώτη φορά μετά από 16 χρόνια.
“Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός”
Στις 25 Μαΐου, συνεχίζοντας την επικοινωνιακή της αντεπίθεση, η Λίνα Μενδώνη ανακοίνωσε σε διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου ένα πρόγραμμα με δράσεις και εκδηλώσεις σύγχρονου πολιτισμού μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους και στους ανοιχτούς χώρους των μουσείων, για την στήριξη, όπως τόνισε, καλλιτεχνών και εργαζομένων στον πολιτισμό. Πλαισιωμένη από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές του Φεστιβάλ Αθηνών, του Εθνικού Θεάτρου, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, του Μεγάρου Μουσικής, της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus), από τους… βωβούς γενικούς γραμματείς Πολιτισμού Γιώργο Διδασκάλου και Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη, αλλά και την επικοινωνιακή της σύμβουλο Άννα Παναγιωταρέα, παρουσίασε το πρόγραμμα “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός”, έναν νέο θεσμό, όπως καυχήθηκε.
Πέρα από τον τίτλο του, που κινείται νοηματικά ακριβώς στον αντίποδα του αλήστου μνήμης “Ο Πολιτισμός των Πολιτισμών”, άλλου βραχύβιου “θεσμού”, που είχε εγκαινιάσει ο Ευάγγελος Βενιζέλος το 2004 με την ίδια στο πλάι του ως γενική γραμματέα του υπουργείου, ο κύκλος αυτός εκδηλώσεων δεν φαίνεται να καινοτομεί σε κάτι.
Δεκάδες παρόμοιες εκδηλώσεις φιλοξενούνται κάθε χρόνο, εδώ και πολλά χρόνια, σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία σε ολόκληρη τη χώρα. Άλλωστε, απλωμένες μέσα σε διάστημα δυόμιση μηνών, οι συνολικά 55 παραγωγές, σε 251 παρουσιάσεις, σε 111 αρχαιολογικούς χώρους δεν είναι καν πολλές. Για του λόγου το αληθές, αρκεί να τις συγκρίνει κανείς λ.χ. με τις 95 καλλιτεχνικές δράσεις σε 132 αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και μνημεία, που έλαβαν χώρα προ διετίας εντός μόλις ενός τετραημέρου, στο πλαίσιο του πραγματικού θεσμού “Πανσέληνος του Αυγούστου”, που υλοποιείται από το υπουργείου Πολιτισμού εδώ και 18 χρόνια.
Μάλιστα η υπουργός διαφημίζει πως οι εκδηλώσεις του “νέου θεσμού” καλύπτουν 38 περιφερειακές ενότητες της χώρας, αποκρύπτοντας τον συνολικό αριθμό τους, που είναι 74. Επομένως, στο μεγαλύτερό της μέρος η επικράτεια δεν θα πάρει χαμπάρι από τον “νέο θεσμό”. Σημειώνουμε δε πώς οι 90 από τις 251 εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στην Αττική.
Το “Όλη η Ελλάδα…” είναι, λοιπόν, υπονομευμένο εξ αρχής, ενώ το “… ένας Πολιτισμός” δεν επιδέχεται κανενός σοβαρού σχολιασμού. Τουλάχιστον, το υπουργείο Πολιτισμού απέφυγε την απόλυτη γελοιότητα της “πανδημίας πολιτισμού”, όπως ονόμασαν οι ιθύνοντες του ΕΟΤ και του Εθνικού Θεάτρου το μνημόνιο συνεργασίας που συνυπέγραψαν, με στόχο “τόσο την προβολή της χώρας μας ως διεθνούς πολιτιστικού προορισμού, ιδιαίτερα στο χώρο του θεάτρου, όσο και τη συντονισμένη διεθνή προώθηση του ελληνικού τουρισμού και ειδικότερα των προσφερόμενων στην Ελλάδα μοναδικών εμπειριών πολιτιστικού περιεχομένου”.
Σοβαρότερες ενστάσεις προκαλεί η διαδικασία με την οποία οργανώθηκε αυτός ο “νέος θεσμός”. Όπως είπε η ίδια η Λίνα Μενδώνη: “Απευθύνθηκα στους εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου και εκείνοι σε άλλους φορείς και στην ελεύθερη αγορά, προκειμένου να διαμορφωθεί αυτό το πρόγραμμα”. Κλειστές, λοιπόν, και αδιαφανείς και πάλι διαδικασίες, σε μια προκλητική επανάληψη κυβερνητικών πρακτικών που έχουν καταγγελθεί και προκαλούν ήδη νέες αντιδράσεις.
Σε κοινή επιστολή τους προς την υπουργό, σωματεία καλλιτεχνών και διοργανωτών εκδηλώσεων, καυτηριάζουν με οξύ τόνο τις καλλιτεχνικές δράσεις που “αποφάσισε και διέταξε” το υπουργείο. Όπως σημειώνουν, “η εξωφρενική αυτή εξέλιξη μας υποχρεώνει σε κάθετη καταγγελία των επιλογών του Υπουργείου Πολιτισμού, που θεωρούμε αυταρχικές, κατ’ ουσίαν παράνομες και εκτός τόπου και χρόνου. Ζητούμε την πλήρη ακύρωση τους και την σε νέα υγιή βάση αναθεώρηση της πρωτοβουλίας του, η οποία υποτίθεται πως επιλέχθηκε προς ενίσχυση των Ελλήνων καλλιτεχνών, λόγω της τεράστιας επιβάρυνσης της εργασίας τους εξαιτίας της πανδημίας”.
Σε τι έγκειται λοιπόν η καινοτομία την νέας αυτής εξαγγελίας; Το μόνο που μπορέσαμε να εντοπίσουμε ως “καινοτόμο” είναι πως οι θεατές θα πρέπει να πληρώνουν το αντίτιμο του εισιτηρίου για την είσοδο στον χώρο πραγματοποίησης των εκδηλώσεων, ενώ οι εκδηλώσεις της “Πανσελήνου” ήσαν εντελώς δωρεάν. Αυτό όμως δεν συνιστά ουδόλως “στήριξη των εργαζομένων στον πολιτισμό”, αλλά στήριξη του εισπρακτικού μηχανισμού του υπουργείου Πολιτισμού, που θα δει αναπόφευκτα τα έσοδά του να μειώνονται κατακόρυφα λόγω της τεράστιας τουριστικής κάμψης.
Συνεντεύξεις επί συνεντεύξεων
Παράλληλα, σε μια ομοβροντία συνεντεύξεων εντός λίγων ημερών, σε φίλια μέσα ενημέρωσης, η Λίνα Μενδώνη επιχείρησε να υπεραμυνθεί των πολιτικών επιλογών της, να υπογραμμίσει πως συνεχίζει αταλάντευτα το έργο της, με έμφαση στα έργα που έχει εξαγγείλει ο ίδιος ο πρωθυπουργός, και να απαντήσει στις αιτιάσεις περί καθυστέρησης στην λήψη μέτρων για την στήριξη του καλλιτεχνικού κόσμου.
“Δεν αντιμετωπίστηκε διαφορετικά ο πολιτισμός από όλους τους υπόλοιπους εργασιακούς τομείς”, επέμεινε για το τελευταίο αυτό φλέγον ζήτημα, “αλλά αποκαλύφθηκε μια τεράστια ποικιλομορφία διαφορετικών εργασιακών σχέσεων. Από τον Μάρτιο συνεργαστήκαμε συστηματικά με το υπουργείο Εργασίας και το υπουργείο Οικονομικών στη συνέχεια προκειμένου η περίμετρος των μέτρων να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερους στον τομέα του πολιτισμού”.
Δεν έλειψε, ασφαλώς, στις συνεντεύξεις αυτές, η εκφρασμένη πολιτική επιλογή για μεγαλύτερη ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση πλευρών της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, με την επίκληση των γνωστών επιχειρημάτων. Σταχυολογούμε μερικές από τις σχετικές αναφορές. Για το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και τον δρομολογούμενο νέο οργανισμό λειτουργίας του, η Λίνα Μενδώνη είπε πως “θεσμοθετούνται δυνατότητες να προχωρούν πιο εύκολα οι διαδικασίες. Στα πωλητήρια, για παράδειγμα, το Ταμείο πρέπει να δουλέψει με όρους αγοράς, διότι το καλλιτεχνικό προϊόν δεν μπορεί να εμπίπτει στους όρους του δημοσίου λογιστικού”. Αποκαλυπτική ήταν και η αναφορά της για την λειτουργία του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοϊου, ενός από τα “εμβληματικά” έργα που εξήγγειλε ο Κυριάκος Μητσοτάκης: “Είναι προφανές ότι στο δάσος δεν μπορούν να γίνουν άλλου είδους δραστηριότητες, παρά οι απολύτως ήπιες, που συνδυάζονται με την πεζοπορία, την ποδηλασία, την ψυχαγωγία των πολιτών. Από εκεί και πέρα υπάρχουν ζώνες που μπορούν να αξιοποιηθούν και εμπορικά και επιχειρηματικά”.
Αλλά και τα εγκωμιαστικά σχόλια για τον πρωθυπουργό, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν, ειδικά στην παρούσα συγκυρία. “Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όπως απέδειξε στην ταυτόχρονη διαχείριση της πανδημίας και του Έβρου, είναι πολιτικός με αρχές απολύτως σύγχρονες” δήλωσε σε μια ακόμη συνέντευξη. “Είναι αποτελεσματικός, με δυναμική και υπευθυνότητα. Είναι ο πολιτικός που χρειάζεται η Ελλάδα στη δεκαετία του 2020. Άνθρωπος δίκαιος, χωρίς αγκυλώσεις, βαθιά προοδευτικός”, συμπλήρωσε.
Με τούτα και με κείνα, το επικοινωνιακό επιτελείο της Λίνας Μενδώνη, δουλεύοντας πυρετωδώς την τελευταία περίοδο, φιλοδοξεί όχι απλώς να ανασυγκροτήσει την λαβωμένη εικόνα της υπουργού, αλλά και να δείξει πως συνεχίζει να απολαύει της εμπιστοσύνης του πρωθυπουργού. Καθώς η επικοινωνιακή αντεπίθεση συνεχίζεται, το στοίχημα για την υπουργό Πολιτισμού παραμένει ανοικτό: μπορεί η επικοινωνία από μόνη της να υποκαταστήσει ή να καλύψει τα παραγόμενα από την ασκούμενη πολιτική αποτελέσματα; Όπερ έδει δείξαι.
