Ένα διεθνές θέμα που διέλαθε της προσοχής των περισσότερων δυτικών ΜΜΕ (συμπεριλαμβανομένων, φυσικά, και των εγχώριων) ήταν ο διπλωματικός «καβγάς» ανάμεσα στην Κίνα και τη… Λιθουανία. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, υπήρξε και υπάρχει ακόμη σοβαρή κρίση ανάμεσα στις δύο χώρες, που οδήγησε την κινεζική πλευρά στην μονομερή υποβάθμιση των διπλωματικών της σχέσεων με αυτή τη χώρα της Βαλτικής (και μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, να υπενθυμίσουμε).
Αιτία αυτής της διπλωματικής κρίσης στάθηκε η απόφαση της Λιθουανίας στα τέλη του 2021 να επιτρέψει στην Ταϊβάν (χώρα μη αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ και θεωρούμενη από την Κίνα ως «δική της» επικράτεια) ν’ ανοίξει διπλωματική αντιπροσωπεία σε επίπεδο πρεσβείας στην πρωτεύουσα Βίλνιους, χωρίς μάλιστα να έχει υπάρξει καμία προσυνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία τηρεί μέχρι σήμερα τις αποφάσεις του ΟΗΕ και δεν αναγνωρίζει την Ταϊβάν ως ανεξάρτητο κράτος. Υπάρχουν χώρες της ΕΕ που διατηρούν φιλικές σχέσεις με την Ταϊβάν, ωστόσο η αμοιβαία διπλωματική αντιπροσώπευσή τους δεν είναι σε επίπεδο πρεσβειών, αλλά «επιτετραμμένων».
Η Λιθουανία, λοιπόν, όχι μόνο προσπέρασε την «κόκκινη γραμμή» της Κίνας, αλλά αγνόησε και την κοινή γραμμή των χωρών της ΕΕ σε αυτό το ζήτημα, χωρίς μάλιστα να υπάρχει κάποιο προφανές κίνητρο ή όφελος από μια τέτοια κίνηση.
Προς ενημέρωση των αναγνωστών μας, η Ταϊβάν (επίσημη ονομασία: Δημοκρατίας της Κίνας) αναγνωρίζεται επίσημα μόνο από 14 κράτη στον κόσμο, μεταξύ των οποίων όμως βρίσκονται οι ΗΠΑ, με τις οποίες διατηρούν στενή συμμαχία και, ουσιαστικά, αποτελεί το «προκεχωρημένο φυλάκιο» των τελευταίων απέναντι στην Κίνα, με την οποία οι σχέσεις των ΗΠΑ έχουν χειροτερεύσει δραματικά για λόγους που είναι γνωστοί στο κοινό. Ως χώρα είναι πλήρες μέλος μόνο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και στην Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού, ενώ είναι και παρατηρητής στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Στις διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις, υπό την επιρροή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας στην παγκόσμια διπλωματία, εμφανίζεται με το όνομα «Κινεζική Ταϊπέι» (Chinese Taipei).
Η αλόγιστη πράξη της Λιθουανίας, που δεν βρήκε καμία υποστήριξη από τις διεθνείς συμμαχίες, στις οποίες αυτή είναι ενταγμένη, επέφερε την αναμενόμενη οργή της Κίνας, η οποία απάντησε με βαριές πολιτικές, διπλωματικές και οικονομικές κυρώσεις σε βάρος αυτής της χώρας της Βαλτικής. Καταρχάς υποβάθμισε τη διπλωματική αντιπροσώπευση ανάμεσα στις δύο χώρες από επίπεδο πρεσβευτών σε επίπεδο επιτετραμμένων. Στη συνέχεια αποφάσισε εμπορικό εμπάργκο, με τα κινεζικά προϊόντα που εισέρχονται στην ΕΕ να παρακάμπτουν τη Λιθουανία, ενώ ανακοίνωσε και κυρώσεις που μπορεί να ληφθούν εναντίον εταιρειών από άλλες χώρες που δραστηριοποιούνται στη Λιθουανία.
Η απάντηση της Βίλνιους ήταν μάλλον αναντίστοιχη με τη βαρύτητα των κυρώσεων που υπέστη η Λιθουανία για την «αποκοτιά» της. Ο πρόεδρος της χώρας, Γκίτανας Νάουσεντα, ανακοίνωσε ότι ούτε ο ίδιος, ούτε οποιοδήποτε μέλος της κυβέρνησης της χώρας του δεν θα παρευρεθεί στις τελετές έναρξης και λήξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Πεκίνο, που αρχίζουν τον επόμενο μήνα (Φεβρουάριο 2022), χωρίς ωστόσο αυτή η κίνηση να συνοδεύεται και με κάποιο μποϊκοτάζ από πλευράς Λιθουανών αθλητών και αθλητριών προς τη διοργάνωση. Η κίνηση αυτή ουδόλως ενόχλησε την κινεζική πλευρά· άλλωστε πρόσφατα ο ίδιος ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, αναφερόμενος σε αντίστοιχες αποφάσεις κρατών όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία κλπ, ανέφερε ξερά και κυνικά ότι «δεν πρόκειται (οι ηγέτες αυτών των χωρών) να λείψουν από κανέναν, αφού άλλωστε κανείς εξ αυτών δεν είχε προσκληθεί προσωπικά για τις τελετές έναρξης και λήξης των Αγώνων» (κάτι που, αντιθέτως, συνέβη πχ με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος και θα επισκεφθεί το Πεκίνο).
Το «ρεζουμέ» της υπόθεσης είναι ότι η Λιθουανία έχει υποστεί μέχρι τώρα τεράστια οικονομική ζημία, εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ μέχρι στιγμής, από τις κυρώσεις της Κίνας, απλά και μόνο επειδή «υπερέβη τα εσκαμμένα» σε ένα ιδιαίτερα λεπτό διεθνές ζήτημα. Πώς όμως μπορεί να εξηγηθεί η στάση της χώρας και ποια θα μπορούσαν να είναι τα κίνητρά της; Γιατί μιλάμε για μία χώρα των 2,8 εκατομμυρίων κατοίκων, η οποία μάλιστα στα 30 χρόνια της «ανεξαρτησίας» της από την ΕΣΣΔ έχει χάσει περίπου το 1/3 του πληθυσμού της, λόγω οικονομικής μετανάστευσης και υπογεννητικότητας. Στην Κίνα του 1,5 δισεκατομμυρίου κατοίκων, ο συνολικός πληθυσμός της Λιθουανίας αντιστοιχεί με αυτόν μιας… μικρής απομακρυσμένης επαρχιακής πόλης!… Τα μεγέθη είναι, ας πούμε, σαν να συγκρίνουμε μια μύγα με έναν δράκο (μια που μιλάμε, βεβαίως, για την Κίνα). Πώς και γιατί, λοιπόν, μια μικρή χώρα της Βαλτικής αποφάσισε να τα βάλει με το «θηρίο», χωρίς να υπολογίσει τις συνέπειες;
Η μόνη λογική εξήγηση που μπορεί να δοθεί, είναι ότι η Λιθουανία λειτούργησε ουσιαστικά ως «λαγός» των συμφερόντων όχι της ΕΕ (στην οποία συμμετέχει ως πλήρες μέλος από το 2004), αλλά απευθείας των ΗΠΑ, δηλαδή της χώρας του δυτικού κόσμου με τις στενότερες (απ’ όλες τις πλευρές) σχέσεις με την Ταϊβάν. Η Λιθουανία, όπως και οι άλλες δύο χώρες της Βαλτικής (Εσθονία και Λετονία), οι οποίες συμμετείχαν από το 1940 έως το 1991 στη σύνθεση της ΕΣΣΔ, είναι μια χώρα, όπου σημαντικό τμήμα του πληθυσμού της διακατέχεται από μία συγκεκριμένη ιδεολογική και πολιτική διάθεση, η οποία συνδυάζει από τη μία τον αντικομμουνισμό, τον αντισοβιετισμό και, εσχάτως, τον αντιρωσισμό και από την άλλη τη νοσταλγία για τη ναζιστική Γερμανία και το φιλοναζιστικό προπολεμικό καθεστώς της χώρας, αλλά τη σύγχρονη πρόσδεση όχι στην «Ενωμένη Ευρώπη» και στις «ευρωπαϊκές αξίες», αλλά απευθείας στο «μεγάλο αφεντικό» (λέγε με ΗΠΑ).
Η Λιθουανία είναι μία από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συμμετέχει σε αυτήν κυριολεκτικά και κυνικά για χάρη των επιδοτήσεων των Βρυξελλών, γράφοντας στις περισσότερες περιπτώσεις στα παλαιότερα των υποδημάτων της τις όποιες «κοινές αξίας» διέπουν την «Ενωμένη Ευρώπη» (για τις οποίες, βεβαίως, μπορεί να γίνει ολόκληρη ξεχωριστή συζήτηση, που δεν είναι της παρούσης). Η πολιτική ελίτ της χώρας θα επιθυμούσε προφανώς την απευθείας εξάρτησή της από τις ΗΠΑ· η συμμετοχή της Λιθουανίας στην ΕΕ υπαγορεύεται σχεδόν αποκλειστικά από το γεγονός, ότι η τελευταία αποτελεί όχι έναν αυτόνομο πολιτικό και οικονομικό (πολλώ δε μάλλον στρατιωτικό) αυτόνομο διεθνή πολιτικό πόλο, αλλά επί της ουσίας ένα υποχείριο των ΗΠΑ με περιορισμένες δυνατότητες άσκησης αυτόνομης πολιτικής σε διεθνές επίπεδο.
Έτσι λοιπόν η Λιθουανία αποφάσισε να παίξει, επί της ουσίας, τον ρόλο του «χρήσιμου ηλίθιου» για χάρη των ΗΠΑ, έτσι ώστε να προσθέσει άλλο ένα επεισόδιο στην όξυνση των ήδη τεταμένων σχέσεων ανάμεσα στη «συλλογική Δύση» (και κυρίως τις ΗΠΑ) και το «τάντεμ» Κίνας – Ρωσίας. Και να ρίξει κι άλλο «λάδι στη φωτιά» μιας ενδεχόμενης «θερμής» σύγκρουσης ανάμεσα στα δύο «στρατόπεδα», όπως εξυφαίνεται σε άλλα, γειτονικά γεωπολιτικά πεδία, όπως η Ουκρανία, το Καζαχστάν και η Μέση Ασία εν γένει κοκ.
Μόνο που η λιθουανική πολιτική και πολιτειακή ηγεσία δεν υπολόγισε τον δυσμενή αντίκτυπο των ενεργειών της όχι μόνο ως προς το κόστος από τις κινεζικές κυρώσεις, αλλά και λόγω της (μη) αντίδρασης και (μη) υποστήριξης των θέσεών της από τις Βρυξέλλες και από τις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ. Ακόμη χειρότερα, η ηγεσία της χώρας φαίνεται να έχει την καθολική αποδοκιμασία των ίδιων των πολιτών, αφού σε πρόσφατες δημοσκοπήσεις αναδεικνύεται ότι μόλις το 13% των Λιθουανών θεωρεί τους χειρισμούς της στο θέμα με την Ταϊβάν και την Κίνα «σωστούς». Ο θυμόσοφος ελληνικός λαός έχει επινοήσει για ανάλογες περιπτώσεις τη φράση «χωρίς κέρδος κέρατα». Και αυτό φαίνεται ότι εισπράττει, τελικά, η λιθουανική ηγεσία.
Οι Κινέζοι, από την άλλη, παρέδωσαν ένα σκληρό μάθημα «σωστής συμπεριφοράς» στη διεθνή διπλωματία στους Λιθουανούς, βάζοντάς τους με χαρακτηριστική ευκολία στη θέση τους, αλλά και αναδεικνύοντας τα όρια «αυτονομίας» στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής από χώρες που, με τη συμμετοχή τους σε διεθνείς στρατιωτικές, πολιτικές και οικονομικές συμμαχίες, εκχωρούν εκ προοιμίου μέρος, τουλάχιστον, της εθνικής τους κυριαρχίας. Η τροπή που πήραν τα γεγονότα, είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν τη λιθουανική πλευρά σε αναδίπλωση, ήτοι ανάκληση της απόφασης για άνοιγμα πρεσβείας της Ταϊβάν στη Βίλνιους. Ωστόσο, τόσο ο Πρόεδρος Γκίτανας Νάουσεντα, όσο και η Πρωθυπουργός Ίνγκριντα Σιμονίτε και ο Υπουργός Εξωτερικών Γκαμπριέλιους Λάντσμπεργκις (ειρήσθω εν παρόδω, εγγονός του πρώτου Προέδρου της «ανεξάρτητης» Λιθουανίας μετά το 1990) οφείλουν να δώσουν εξηγήσεις στον ίδιο τον λιθουανικό λαό για τις αλόγιστες, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και τις αποφάσεις του ΟΗΕ, ενέργειές τους. Κάτι που, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν αναμένουμε να πράξουν, για ευνόητους λόγους…
