Οι τεκτονικές δονήσεις που προκάλεσαν στην αξιοπιστία του συστήματος επιλογής των πολιτικών στελεχών, αλλά και οι καταγγελίες, αποκαλύψεις και έρευνες για την υπόθεση Σουμαχόρο, έφεραν στην επιφάνεια για μία φορά ακόμη το φλέγον ζήτημα του αποκρουστικού caporalato, την οικτρή μοίρα του οικονομικά ισοπεδωμένου Νότου στην Ιταλία και το μέγεθος της διαφθοράς που διαπερνά όλη την επικράτεια και την κοινωνία της χώρας.
Οι έρευνες στους δύο συνεταιρισμούς, που είχαν ιδρύσει οι κατηγορούμενες για μη πληρωμή μισθών και κακομεταχείριση ξένων εργατών πεθερά και σύζυγος του Αμπουμπακάρ Σουμαχόρο, αποκαθήλωσαν με ιταμό τρόπο μία προσωπικότητα, που είχε μετατραπεί για τον Τύπο και την κοινή γνώμη σε σύμβολο του αγώνα των αποκλήρων της γης ενάντια στους εκμεταλλευτές τους. Μία καθολική αναγνώριση που του δαψίλευσε στις πρόσφατες εκλογές του Οκτωβρίου τη βουλευτική έδρα με τα χρώματα της Αριστεράς και της Οικολογίας, η οποία βρίσκεται σήμερα σε δεινή απολογητική θέση για τα πεπραγμένα του Σουμαχόρο. Ωστόσο, οι αλλεπάλληλες αποκαλύψεις και οι κατηγορίες για τους μηχανισμούς που είχε στήσει ο ίδιος και η οικογένειά του για να εξασφαλίζουν χρηματοδοτήσεις, δωρεές και περιφερειακές επιδοτήσεις ή διαγωνισμούς είναι συντριπτικές. Έξαφνα η ιταλική κοινωνία εμβρόντητη πληροφορείται -όπως και στην Ελλάδα συμβαίνει άλλωστε- πως προσωπικότητες, οργανώσεις και πρωτοβουλίες που δοξολογούνται για την αλτρουιστική ή συνδικαλιστική τους δράση, στην πραγματικότητα δεν διαφέρουν από το σύστημα, απέναντι στο οποίο υποτίθεται ότι ορθώνονται και πασχίζουν να διορθώσουν.
H υπόθεση Σουμαχόρο είδε το φως της δημοσιότητας τη στιγμή που πυργώνονται οι κινητοποιήσεις χιλιάδων εργαζομένων στη μεταλλουργία στο εργοστάσιο της Ilva και την ώρα που η κυβέρνηση της ακροδεξιάς, Τζόρτζια Μελόνι απεργάζεται την κατάργηση του ελάχιστου κοινωνικού επιδόματος (Rdc). Εξελίξεις που έχουν σχέση με τη βιομηχανική και εργασιακή ισοπέδωση του Νότου και την υποβάθμιση των υπηρεσιών και της κοινωνίας του. Όπως δείχνουν όλες οι επίσημες στατιστικές εκθέσεις, ο ιταλικός Νότος όχι μόνο δεν θα συμμετέχει στην ισχνή ανάπτυξη της χώρας, αλλά θα έχει επιπλέον αρνητική ανάπτυξη -0,4%.
Εκείνο όμως που αναδεικνύεται με την υπόθεση Σουμαχόρο είναι η απάνθρωπη κατάσταση που διαιωνίζεται στον ιταλικό Νότο με την ανοχή των κυβερνήσεων. Ιδίως, όταν η Μελόνι διακηρύσσει πως θα προστατεύσει το «Made in Italy» με αιχμή του δόρατος τον αγροτοδιατροφικό τομέα, ο οποίος κερδίζει δισεκ. ευρώ εκμεταλλευόμενος την υπεραξία της ζωντανής εργασίας χιλιάδων σύγχρονων δούλων από την Αφρική και τις ανεπτυγμένες χώρες.
Η σχετική έκθεση για το Caporalato και την «ΑγροΜάφια» από τη Flai CGIL και το Παρατηρητήριο Placido Rizzotto αναφέρει πως το 2021 στην Ιταλία υπήρχαν περίπου 230.000 παράτυποι εργαζόμενοι στον γεωργικό τομέα. Αριθμός που ισοδυναμεί με το 34% των απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα, σχεδόν το ένα τέταρτο. Συνολικά, από τις 820 εκατομμύρια εργατοώρες εργασίας, οι 300 εκατομμύρια είναι παράτυπες .Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το στοιχείο που αφορά την απασχόληση όλο και περισσότερων γυναικών στις εργασίες του τομέα αυτού (55.000). Η παράτυπη εργασία, που όμως γίνεται ανεκτή από το κράτος σε αντίθεση με τις αφίξεις μεταναστών, επικεντρώνεται κυρίως στην Απουλία, τη Σικελία, την Καμπανία, την Καλαβρία και το Λάτιο, καθώς εκεί το ποσοστό της ξεπερνά το 40%. Αλλά και ο πλούσιος Βορράς ή το Κέντρο δεν υπολείπονται πολύ από την πρακτική των εργοδοτών στον Νότο, καθώς κι εκεί τα ποσοστά των παράτυπα απασχολουμένων κυμαίνονται στο 20-30% των εργαζομένων.
Φυσικά το ποσοστό της παράτυπης εργασίας μεταξύ των ξένων κυμαίνεται σε διπλάσιο ποσοστό, ιδιαίτερα δε αυξάνεται το ποσοστό των παράτυπα εργαζομένων που προέρχονται από χώρες της Ε.Ε.. Ειδικά για τον γεωργικό τομέα δημιουργείται μία τάση για «φτωχή εργασία», όπου εργαζόμενοι εμφανίζουν προσωπικά και οικογενειακά εισοδήματα σαφέστατα κατώτερα του εθνικού μέσου όρου. Στην Ιταλία, περίπου 8,6 εκατομμύρια άτομα έχουν ετήσιο οικογενειακό εισόδημα μικρότερο από το μισό του μέσου εισοδήματος (κάτω από 8.300 ευρώ). Εξαιρουμένων των αλλοδαπών εργαζομένων – που δεν είναι κάτοικοι- περίπου 300.000 άνθρωποι που ασχολούνται με γεωργικές εργασίες εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία. Και φυσικά, συγκαταλέγονται στις περισσότερο ευπαθείς ομάδες, λόγω και του χαμηλού εισοδήματος, αλλά και της απουσίας υποστηρικτικού πλαισίου από την οικογένεια.
Οι οικογένειες με τουλάχιστον έναν εργαζόμενο στον κλάδο αυτό είναι κατά μέσο όρο αρκετά πολυάριθμες (περίπου το 40% με τουλάχιστον τέσσερα μέλη), ενώ οι οικογένειες σε παράτυπη απασχόληση είναι κατά μέσο όρο μονομελή νοικοκυριά ή ζευγάρια χωρίς παιδιά. Ιδιαίτερα αποκαλυπτική είναι η έκθεση για τους νέους τρόπους εκμετάλλευσης, τις παράνομες συμβάσεις, υπεργολαβίες, ψευδοεταιρείες με εικονικούς εργαζόμενους ή διαμεσολαβημένη εργασία. Ιδιαίτερα στον Βορρά (Βένετο, Φριούλι και Τζούλια-Βένετο) αυτή η τακτική των γεωργικών «λευκών κολάρων» είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη, όπως η οδυνηρή εμπειρία έχει αποδείξει πρόσφατα. Σύμφωνα με τη Flai η τακτική αυτή έχει γίνει «πρότυπο οργάνωσης για αδίστακτες εταιρείες που για να είναι πιο ανταγωνιστικές και να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους, καταπατούν τις συμβάσεις εργασίας, την αξιοπρέπεια των ανθρώπων και τους νόμους του κράτους».
Και το μοντέλο δεν αφορά μόνο τον αγροδιατροφικό τομέα: ξεκινά από τα χωράφια και φτάνει σε νοσοκομεία και σφαγεία. Με το σύστημα των υπεργολαβιών και των μερικών συμβάσεων, οι «πελάτες» κάνουν χρήση εργαζομένων με βαρύ ωράριο και ρυθμούς, χαμηλό μισθολογικό κόστος (σε ορισμένες περιπτώσεις άνω του 40%) και χωρίς καταβολές σε ασφαλιστικά ταμεία και ΦΠΑ.
Εν ολίγοις, η υπόθεση Σουμαχόρο, αλλά και η Έκθεση της Flai περιγράφουν εύγλωττα το νέο σύστημα εκμετάλλευσης της ανθρώπινης εργασίας, όπου ο κάματος ενός ανθρώπου (συχνά μετανάστη) περνά από ένα «λευκό κολάρο». Επίσης επιβεβαιώνει ότι από Βορρά προς Νότο δημιουργείται μία «βαθιά ανισορροπία» ανάμεσα στην προστιθέμενη αξία που παράγεται από την αγροτική οικονομία και την εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας. Ολόκληροι κλάδοι παραδίδονται σε εκμεταλλευτές, που με τη δημιουργία ψεύτικων συνεταιρισμών και ψευδείς δηλώσεις ΦΠΑ κερδοσκοπούν με τον ιδρώτα φτωχών ή ξένων εργατών.
