Ένα μαύρο πέπλο έχει καλύψει το Βρετανικό Μουσείο του τελευταίους 3 μήνες, που θυμίζει κάτι από τις «μαύρες εποχές» του 1970, του 1993, του 2002, του 2004 όταν είχαν κλαπεί από το συγκεκριμένο μουσείο ρωμαϊκά νομίσματα, αρχαία ελληνικά αγάλματα και γλυπτά, αρχαία κινεζικά κοσμήματα. Σειρά τώρα έχουν 2.000 αρχαία και μη πολύτιμα αντικείμενα.

Οι αρπαγές πολύτιμων αρχαιοτήτων-πολιτιστικών αγαθών δεν είναι σίγουρα κάτι καινούργιο και δεν προκαλεί εντύπωση, εάν αναλογιστούμε ότι τα πρώτα βήματα είχαν γίνει κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, έπειτα από τους Βησιγότθους, μετά από τους Σταυροφόρους, από τον Ναπολέων, από τους περιηγητές του 18ου-19ου αιώνα και τέλος, κατά τη νεότερη ιστορία, από τον Χίτλερ. Σίγουρα η «αρπαγή» δεν είναι νέα εφεύρεση, για αυτούς τους λόγους συγκροτήθηκαν τα μουσεία. Τα πολιτιστικά αποθετήρια, τα οποία είναι υπεύθυνα για την προστασία, τη διαφύλαξη και την ανάδειξη των πολιτιστικών αγαθών στις επόμενες γενιές.

Οι παραπάνω, επίσης, λόγοι επέβαλαν την ανάγκη της έννομης προστασίας τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο από τον 18ο αιώνα. Συμβάσεις, Πρωτόκολλα, Χάρτες, υπογράφηκαν ανά τα χρόνια τόσο για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών όσο για τη διαφύλαξής τους. Κι όμως, το Βρετανικό Μουσείο (ανάμεσα σε άλλα, σαφώς, γνωστά και μη εξαιρετέα μουσεία) φαίνεται εδώ και χρόνια να καταπατά συνεχώς αυτές τις συμβάσεις και να δρα σύμφωνα με το δικό του συμφέρον (σκοτεινό το παρελθόν ενός μουσείου που ιδρύθηκε το 1753, αποκτώντας με αμφιλεγόμενο τρόπο αντικείμενα από αποικιακούς αξιωματούχους και όχι μόνο).

Η Σύμβαση των Παρισίων, η Σύμβαση Unidroit καθώς και άλλες συμβάσεις που αφορούν την προστασία των πολιτιστικών αγαθών, κυρίως, για την απαγόρευση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασής τους καθώς και συμβάσεις για κλαπέντα ή παρανόμως εξαχθέντα πολιτιστικά αγαθά, φαίνεται πως δεν αφορούν ιδιαίτερα το συντηρητικό Βρετανικό Μουσείο, το οποίο μένει σταθερό στις απόψεις του, σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 4 της νομοθετικής πράξης του 1963 και που ορίζει ότι «οι διαχειριστές, δεν μπορούν να διαθέσουν αντικείμενα που αποτελούν μέρος της συλλογής του Μουσείου».

Έχοντας λοιπόν, «σταθερές βάσεις» το Βρετανικό Μουσείο τα τελευταία χρόνια δέχεται πολλαπλές επιθέσεις και πιέσεις από πολλά κράτη, να τους επιστραφούν αντικείμενα που βρίσκονται στην κατοχή του μουσείου. Με την Ελλάδα να μετρά συνεχόμενα αιτήματα προς το Βρετανικό Μουσείο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, την Αιθιοπία που ζητά από το μουσείο την επιστροφή τελετουργικών σταυρών, όπλων, κοσμημάτων και άλλα πολύτιμα πολιτιστικά αγαθά, τα οποία είχαν κλαπεί από τους Άγγλους το 1868, τη Νιγηρία και τη Γκάνα που ζητούν επίμονα την επιστροφή δικών τους πολιτιστικών αντικειμένων, που έως και σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.

Η απάντηση του Βρετανικού Μουσείου για τις επιστροφές πάντα η ίδια: Άρθρο 3, παράγραφος 4 της νομοθετικής πράξης του 1963.

Τι γίνεται όμως, όταν καταρρίπτεται ο μύθος του άλλοτε πανίσχυρου Βρετανικού Μουσείου; Τι γίνεται όταν αποκαλύπτεται σε ολόκληρο τον κόσμο, ότι το σταθερό Βρετανικό Μουσείο έκανε «κακή τήρηση αρχείων» όλα αυτά τα χρόνια; Και εν τέλει δεν λειτουργούσε ως όφειλε, δηλαδή ως πολιτιστικό αποθετήριο;

Η «κακή τήρηση αρχείων» είναι η δικαιολογία του Βρετανικού Μουσείου για την κλοπή ίσως και 2.000 πολύτιμων αντικειμένων, από τον 15ο αιώνα π.Χ. έως τον 19ο αιώνα μ.Χ., που βρίσκονταν στις αποθήκες του μουσείου. Δυο χιλιάδες αντικείμενα μέσα στο μουσείο για παραπάνω από 200 χρόνια, που ποτέ δεν καταγράφηκαν, ποτέ δεν καταμετρήθηκαν και προφανώς ποτέ δεν ψηφιοποιήθηκαν (κοστοβόρο και που να βρει τους πόρους το τρίτο μουσείο με τις περισσότερες επισκέψεις στον κόσμο;)! Φθηνή δικαιολογία για ένα μουσείο όπως το Βρετανικό; Ναι!

Και αν δεν είναι δικαιολογία;

Τότε, το Βρετανικό Μουσείο μετατρέπεται αυτομάτως στο πλέον επικίνδυνο μέρος για την προστασία και τη διαφύλαξη των πολιτιστικών αγαθών. Και αν αναλογιστούμε την έκθεση που είχε δημοσιεύσει το 1988 το Εθνικό Γραφείο Ελέγχου, ότι η απογραφή και τα αποθέματα του μουσείου ήταν «μη ικανοποιητικά» λόγω των «συνεχιζόμενων ελλείψεων προσωπικού», τα λόγια είναι σίγουρα φτωχά και το ερώτημα πάντα καίριο «Γιατί δεν το έκανε το Βρετανικό Μουσείο από το 1988 έως σήμερα;».

Στον πλέον επιβαρυμένο, για τη φήμη του, μέλλον του μουσείου, έρχεται να προστεθεί, το γεγονός ότι το σκάνδαλο των ύποπτων κλοπών έκανε γνωστό ένας έμπορος αρχαιοτήτων ονόματι Ittai Gradel, ο οποίος όπως αποδείχτηκε, είχε ειδοποιήσει πριν από 2 χρόνια το μουσείο για τα κλεμμένα αντικείμενα (ολόκληρη συλλογή από 942 μη καταγεγραμμένα αντικείμενα) που είχε βρει μέσα στις σελίδες του Ebay, αφού ο ίδιος είχε αγοράσει μισοτιμής 70 αντικείμενα από αυτή την ιστοσελίδα και τα είχε μεταπουλήσει χρυσάφι!

Κι όμως, οι ύποπτες κλοπές των πολύτιμων αντικειμένων έγιναν γνωστές τον Αύγουστο του 2023 με τις κλοπές των αντικειμένων να χρονολογούνται τουλάχιστον τα τελευταία 20 χρόνια.

Η συνέχεια είναι γνωστή, αφού έκανε το γύρο του κόσμου: Το Βρετανικό Μουσείο απέλυσε έναν υπάλληλό του για την κλοπή πολύτιμων αντικειμένων μέσα από το μουσείο. Λίγο αργότερα παραιτήθηκε ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου Χάρτβιγκ Φίσερ, ο οποίος όπως αποδείχτηκε έκλεβε και έβγαζε στο σφυρί αρχαιότητες και άλλα πολύτιμα αντικείμενα, που βρίσκονταν στις αποθήκες του μουσείου και τελικά αναγκάστηκε να αποδειχθεί την ευθύνη για την αποτυχία του, να ανταποκριθεί σε πρότερες ειδοποιήσεις για τις κλοπές αρχαιοτήτων το 2021. (Ο Φίσερ είναι αυτός που είχε χαρακτηρίσει «δημιουργική πράξη» την άγρια αρπαγή των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν! Το έχουμε;).

Η μάταιη εξιλέωση του Βρετανικού

Και ερχόμαστε στο σήμερα, σε μια μάταια προσπάθεια του Βρετανικού Μουσείου να ανακτήσει ψίχουλα της χαμένης του αίγλη και να κρύψει όσο μπορεί βέβαια, το μέγα σκάνδαλο κάτω από το πανάκριβο χαλί του. Το Βρετανικό Μουσείο άνοιξε στις 26 Σεπτεμβρίου ιστοσελίδα για την ανάκτηση των κλεμμένων αντικειμένων, ευελπιστώντας, ότι αυτό θα συντελέσει στον εντοπισμό των κλεμμένων αντικειμένων.

Κίνηση απελπισίας και ειρωνείας; Προφανώς.

«Το Μουσείο μίλησε για την αποφασιστικότητά του να ανακτήσει τα αντικείμενα. Αυτή η ιστοσελίδα παρέχει λεπτομέρειες για τις απώλειες, περιγράφει μερικά από τα πράγματα που κάνουμε για την ανάκτηση των αντικειμένων και λέει τι μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε. Εάν ανησυχείτε ότι μπορεί να έχετε ή να είχατε στην κατοχή σας αντικείμενα από το Βρετανικό Μουσείο ή εάν έχετε οποιαδήποτε άλλη πληροφορία που μπορεί να μας βοηθήσει, στείλτε μας email στο [email protected]» είναι το μήνυμα που εμφανίζεται στην αρχική νέα σελίδα του μουσείου, δημοσιοποιώντας ορισμένα από τα σημαντικότερα κλεμμένα αντικείμενα.

Όπως φαίνεται, η λαφυραγωγία φόρεσε τα καλά της και τυλίχθηκε με τον μανδύα της επικοινωνιακής πολιτικής και του έξυπνου μάρκετινγκ, με λίγα λόγια. Η φράση του «αν το βρεις πουθενά χτύπα ένα τηλέφωνο» παίρνει σάρκα και οστά και το Βρετανικό Μουσείο παίζει σωστά το παιχνίδι, που η ίδια κατασκεύασε.

Ως πότε όμως; Πότε και από ποιους θα ληφθούν σοβαρές κατηγορίες κατά του Βρετανικού Μουσείου ως μη αξιόπιστο αποθετήριο πολιτισμού; Πόσα σπάνια και πολύτιμα αντικείμενα κινδυνεύουν στις αποθήκες και στις προθήκες αυτού του αναξιόπιστου μουσείου; Πόσα αντικείμενα και αρχαιότητες έχουν κλαπεί ή καταστραφεί και θα το μάθουμε (εάν ποτέ το μάθουμε) σε 20-30 χρόνια;

Υ.Γ.: Σε περίπτωση που αναρωτιέστε για το αστυνομικό ρεπορτάζ του θέματος, να σας ενημερώσουμε, ότι δεν έχει συλληφθεί κανείς ακόμα για τις εν λόγω κλοπές. Στα βήματα του Τόμας Μπρους my friends!

Υ.Γ.2: Ανοίξτε laptops, εφοδιαστείτε με φτυάρια, ανοίξτε παλιές ντουλάπες και σεντούκια, ψαχτείτε γενικώς μεταξύ σας και αν βρείτε κάτι καλέστε στο (0)20 7323 8000 ή στείλτε email στο [email protected].